Vísir - 30.01.1946, Qupperneq 2

V I S I R
Miðvikudaginn 30. janúar 1946
5.
ddra r'éttarliöldunu.m tjjir Cjuiðfii ^
Aliærður dæmdur tif

Grein sú, sem hér fer á eft-
ir, er hin síðasta í greina-
flokki Sveins Ásgeirssonar
um Quisling-réttarhöldin,
en hann var viðstaddur
þau fyrir Vísi.
Hvernig ætli manni liði
undir hátiðlegum upplestri
tilkynningar um i)að, að
maður skuli vcrða drepinn?
Og við að hlusta siðan í meir
cn klukkutíma á forsendurn-
ar fyrir því, að maður eigi
])etta fyllilega skilið? Iivaða
tilfinningar bærast í því
brjósti, sem dæmist til að
verða sundurskotið? Eg vil
ráðleggja ,þér, skynsami les-
;andi,' þ.*é*:a. s. ef þú hefi'r
tíma til þess, að hugsa um
þetta vel og vandlega, áðúr
en þá lest lengra. Hafirðu
ekki tíma til þess, þá skaltu
ekki lesa þessa grein fyrr en
þú hefir tíma til.
Þú verður að sctja þig í
spor aðalsögu„hétjunnar“ í
þessari sögu. Þú ert Vidkun
Abraham Lauritz Quisling.
En þú lieitir l)að aðeins, að
öðru leyti ertu eins og þú
sjálfur með þínar mannlegu
tilfinningar, sem allir menn
liafa. Þú átt að kveðja hann
og hana fyrir fullt og allt,
gráttu ekki. Þú átt enga aðra
framtið — áðrá en þá, að
bíða eftir þvi að verða stillt
upp við vegg og skotinn. Og
mannorðið, sem þú lætnr ct t-
ir þig að áliti annarra! En
þú ert saklaus, hefir gert allt
þitt bezta fyrir land ])itt og
þjóð, þeir munu komast að
raun um það ’seinna, þegar
langt er liðið síðan ])ú varst
skotinn, cn það verður ekki
aftur tekið!! Þú trúir á mal-
stað þinn, en ert næstum því
einn um það!
Quisling kemur. t
Klukkan 11,55 kom Quisl-
ing inn í réttarsalinn í fylgd
varðmanna og settist í stúku
álcærða. Hann leit út fyrir að
vera rólegur, en andlit hans
var hörkulegra og saman-
bitnara cn nokkru sinni áður.
Hann leit snöggvast í kring-
um sig. Smellir, blossar, suð,
ljósmyndarar og kvikmynd-
arar voru að verki. Tólf ung-
ir lögreglumenn í einkénnis-
búningum heimavarnaliðsins
tóku sér stöðu milli réttar-
ins og áheyrendasætanna,
vopnaðir vélbyssum.
Stundvíslega kl. 2 komu
dómararnir inn í salinn. All-
ir voru mjög alvarlegir. —
Ðómsforsetinn tilkynnti að
I verjandinn væri enn orðinn
j veikur og gæti því ekki mætt,
,og kæmi fulltrúi hans í stað
, hans. Þá gæti ákærandinn
heldur ekki mætt og kæmi
fulltrúi hans einnig i staðinn.
Dómsforsetinn sagði siðan,
að meðari á upplestri dóms-
ins stæði, yrði að vera fuíl-
komin ró í salnum. Væri það
einhver, sem ekki hefði tæki-
færi til að hlusta á upplest-
ur dómsins til enda, vrði
hann að yfirgefa salinn und-
ir eins. Enginn fór út og al-
ger kyrrð ríkti.
Dómuxinn lesinn upp.
Dómsforseti slær dómara-
kylfunni í börðið, allir við-
staddir í’ísa á fætur. „Dóm-
urinn var samþykktur ein-
róma, að undanteknum tveim
atriðUm, sem ágreiningúr
varð um og getið verður i
forsendum dómsins. — Á-
kærður, Vidkun Abraham
Laui’its Quisling, er dæmdur
til dauða lyi’ir brót gegn
hernaðarlegum refsilögum.
Þegar um eitt-levt ið hafði
hópur nxanna safnaz^ saman
fyrir utan Losjen, þar sem
dómurinn skyldi kveðinn
upp, enda ])ótt ekki ætti að
fella hann fyrr enn klukkan
tvö. En enginn fékk að fara
inn í húsið, fyrr cn hálftíma
áður en réttarhöldin áttu að
lxefjast. Vöi’ðurinn liafði vei’-
ið allmjög aukinn, og eftir-
lit var ennþá strangara cn
áðui*.
Bæði hermenn og lögreglu-
þjónar voru þarna á verði,
og fengu aðeins blaðamenn
með aðgöngukort að fara
frjálsir ferða sirina. Hinir
máttu gera svo vel að halda
si« fyi’ir utan. Annars var
það aðeins nokkur hluti
hinna erlendu blaðamanna,
sem var þarna viðstaddur.
Flestir höfðu ekki búizt við
dómnum fyi’r en seinna í vik-
unni og voru farnir burf.
Klukkan hálf tvö konx lög-
reglubíll mcð Quisling frá
Akershushangelsinu, og var
farið með hann inn í húsið
í biðklefann. öflugur vörður
gætti Quislings. Því næst var
áheyrendunum hleypt irin.
Hvert sæti var skipað og
mikil eftirvænting ríkti. Eyi’-
ir framan sæti doriisforseta
og verjanda hafði verið kom-
ið fyrir hljóðnemum, þvi að
athöfninni átti að útvnrpa.
Að öðru leytivvar al]t eixjs
og vanalega.
Þvi næst kom upptalning
á hinum ýmsu greinum hern-
aðarlegra og borgaralegra
refsilaga, sem Quisling var
dæmdur samkvæmt frá rétt-
inum til þess a“ð lifa.
Dauðakyrrð ríkti í hinum
þéttskipað í-éttarsal. Augu
alli’a hvíldu 1 á manninum í
sakborningastúkunni. Hann
sat grafkyrr og horfði fram
fyi’ir sig, sýnilega í djúpuni
þönkum. Augnaráð hans var
kalt og drungalegt, augu
hans næsturn því eins og þau
mundu vcrða eftir stuttan
tíma —- brostin. Hvað skyldi
hann vera að hugsa? Þannig
hefir margur áheyrandinn
spurt sjálfan *ig. En svai’ið
sást ckki á andliti Quislings.
Þannig sat Quisling í næst-
um 40 mínútur. Þá kemur
dómsfoi’setinn að þvi atriði
í forsendum dómsins, þar
sem segir að rétturinn sé
ekki í vafa um það, að Quisl-
ing liafi vei’ið sér þess með-
vitandi, að liann hjálpaði ó-
vinunum, með því að safna
sjálfboðaliðunx til herþjón-
ustu í Þýzkalandi. Þá hallar
hann sér fram á borðið
þreytulega og styður hönd
undir vinsti’i kinn og síðan
hægri o. s. frv. Þetta er sýni-
lega þreyttur maður, já,
dauðþreyttur.
Andlit Quislings verður
stöðugt þungbúnai’a eftir því
sem líður á foi’sendur dóms-
ins. Sakimar voru nógar til
að dæma fjölda xnanns til
dauða, ef þeim væri skipt nið-
ur. Ákærurnar á liendui’
Quisling um auðgunarbrot
hafa nxjög yfirbugandi á-
hrif á hann, eins og alltaf
meðan á réttarhöldunum
stóð. I dómnum eru almenn
orð yfir fyrirbrigðin, þ. e.
þjófnaðui*, rán og gripdeildir.
Það tók rúmlega fimm
stundarfjórðunga að lesa upp
dóminn og dómsforsendurri-
ar, enda eru það alls 35 vél-
ritaðar síður. Djúp þögn
ríkti allan tínxann, nxeðan at-
höfnin fór fram. Það var há-
tíðlegt eins og i kirkju. Þeg-
ar dómsforseti liafði lokið
uppléstrinum, sneri hann sér
að Quislini?' og bað hann unx
að standa upp. „Hafið þér
skilið þetta?“
Quisling: „Já.“
Dómsforseti: „Þessi réttur
liefir endanlega afgreitt sekt-
aratriðið í máíi yðar. Ef þér
álítið refsinguna of stranga'
eða málsmeðfei’ðina ranga,
hafið þér tækifæri til þess að
láta málið koma fyrir lxæsta-
rétt. Þér getið áfrýjað þegar
í stað eða óskað eftir um-
hugsunarfresti. Verjandi yð-
ar mun aðstoða. yður við á-
frýjunina.
Quisling ræddi síðáii við
verjanda sinjx lítilsháttar, og
sagði svo með hásri, dáufri
röddu: „Eg áfrýja nxálinu til
hæstaréttar. Nánai’i ástæður
fyrir því mun eg gefa síðar.“
' Því næst sleit dómsforseti
réttinum. Varðmenn fóru út
með fjölan, dauðadæmdan
mann.
Þessari athöfn var útvarp-
að, og hafa fleiri landar hans
selið við tæki sín þá en
nokkurn tima nxeðaix hann
talaði í það senx „foringi"
þeirra.
Úr dómsforsendunum.
Lesendum til fróðleikl ætla
eg að skýra hér frá ýmsum
veigamiklum atriðum úr for-
sendum dómsins.
•— Fullt nafn ákærða var
Vidkun Abrahaixi Laurits
Quisling. Hann átti rúss-
ixeska konu, átti ekkert barn
og hafði ekki yerið refsað
áðrir.
.... Áætlun Quislings var,
að' áliti réttarins, eí lirfar-
andi:
— Þegar Stórþingið kom
saman í janúar 1940, átti að
lýsa yfir því, að það væri ó-
löglegt, aí' því að þriggja ára
kjörtímabil þess væi’i út-
runnið, og framlengingin á
starfstímabilinu ólögleg. Þar
seixx Stórþingið væi’i ólöglegt,
var ríkisstjórnin einnig ólög-
leg eftir skoðuxx ákærða. Áð
ölium líkindum hefir svo
Quisling átt að taka völdin
nxeð. aðstoð þýzkra hersveita,
sem skyldi snxyglað inn í
landið eftir lciðsögn Norð-
manna. Ætlun hans var að
fá Noreg innlimaðan í Stór-
gei’ixxanskt sambandsiáki. —
Hinn þýzki stói’aðmíráll Rae-
der fékk mjög mikinri áhuga
á ráðagerðunx ákærða um
að Þjóðverjar hernæmu Noi’-
eg, og það var Raeder, sem
útvegaði Quisling álieyrn hjá
Hitler.
Ákærða tókst í þessari
lxeimsókn að sannfæra Þjóð-
vei’ja og um fi’am allt Hitler
unx það hagi’æði, sem þeim
nxundi verða i þvi að her-
nema Noreg.
Þá segir í foi’sendunum, að
réftuririri sé eliki í vafa útti
það. að Quisling hafi fengið
fjárliagslega aðstoð hjá Þjóð-
verjuixx til landráðastarfsemi
sinnax*. Og að lianii hafi hitt
þýzkan ofursta íKaupmanna-
höfn 6. apríl 1940 og gefið
honunx upplýsingar hernað-
arlegs eðlis, senx voru mikil-
vægar fyrjr innrásaráætlun-
ina.
.... Hvort ákærði hafi
fengið nokkuð ákveðið lof-
orð hjá Hitler unx þá stöðu,
senx hann ætti að fá, þegar
hernánxið hefði verið fram-
kvænit, er nokkuð óljóst, en
það hefir vafalaust verið ráð
fyi’ir því gert bæði af ákærða
o<r Rösenberg, að ákæi’ði
skyldi fá leiðandi stöðu sem
forsætisráðherra. 1 dagbók
síná skrifar Rosenberg 20.
desember 1939, þegar ákærði
vai’ í kveðjuheimsókn hjá
honuöi: Við þrýstum hönd
hvor annars og sjáumst víst
þá fyrst aftur, þegar aðgerð-
irnar liafa tekizt og forsæl*
isráðherra Noregs heitir
Quisling.“
Vonbiigði Quislings.
Rétturinn lýsir á mjög eft-
irtektarverðan hátt, lxvernig
atburðirnir 9. april snerust
öðurvísi en Quisling hafði
hugsað sér. Konungur, ríkis-
stjóni og Stórþingið komust
undan, og það konxst rugl-
ingur í áætlanir hans. Hann
hefir sennilega haldið, að |
konungurinn mrindi neyðast.
til að taka hann sem forsæt-
isráðhei’ra. Án vitundar
þýzka sendiráðsins myndaði,
hann stjórn sína og sendi út
yfirlýsingu gegnunx iitvarp-
ið.
.... I fyrstu samþykkti
Hitler þetta fyrirtælci ákærða
en þar sem þróun nxálanna
varð sú, að mótspyrna her-
sveitanna norslcu harðnaði
og ákærði var gi’einilega ó-.j
hæfur til þess að taka að
sér stjói’nina, urðu Þjóðverj- 1
ar óánægðir yfir því, hve
hernámið tók langan tíma og
varð kostnaðarsamt. Þeim
fannst, að það yrði að koma
ákærða burt. Afleiðingin var
sú, að lxann fór frá 15. apríl
og stjórnarnefndin tók við.
24. apríl var Terboven skip-
aður landstjóri Þjóðverja í
Noi’egi......
Þá ræðir næst um það,
hve móðgaður og vonsvikinn
Quisling hafi verið eftir
þennan ósigur sinn. Hafi
þetta komið franx á ýmsan
lxátt. Sneri Quisling sér oft
til Þjóðverja út af þessu og
með þeinx árangri, að 25.
apríl .1941 varð stjórnar-
nefndin að fara frá, en við
tóku hinir svonefndu „kom-
misarisku“ ráðherrar. Hon-
unx tókst svo að fá að mynda
hina ..bjóðlegu ríkisstjórn“
1. febrfiar 1942, en varð þó
ekki ríkisforingi, og fékk
ekki lieldur breytt titli land-
stjórans, sem hann ávallt
lagði mikla áherzlu á.
.... Ákærði hafði allt frá
því, er hinir „kommisai’isku“
ráðhei-rar voru skipaðir og
til uimrijafar Þjóðverja unn-
ið stöðugt í ræðu og riti fyr-
ir málstað og sigi’i Þýzka-
lands. Hann aðstoðaði Þjóð-
verja í baráttu þeirra gegn
hinni þjóðlegu mótspyrnu-
hreyfingu og ríkislögregla
sú, sem skiprilögð var af ráð-
lxéri’a haris, veitti þeíxri fús-
lega aðstoð. Hið sama gilti
einnig um hirðina, er ákærð-
ur var æðsti yfirnxaður henn-
ar. Hinn ákafi áróður hans
gegn konunginum, liinni lög-
legu ríkisstjórn og allri hinni
þjóðlegu mótspyrnuhreyf-
ingu, stefndi að því að brjóta
á balc aftur mótspyrnu hinna
þjóðlegu afla í landinu....
Tólf lífs
og þúsund liðnir.
Réttui’inn taldi sannað, að
Quisling hefði lxaft áhuga á
því að lirinda af stað Gyð-
ingaofsóknum. Er skíi’skot-
að til ýniissa í-æðna, senx
Quisling hélt, breytinga, sem
hann gerði á stjórnarskránni
með því að taka upp á ný
bann við innflutningi Gyð-
inga til landsins og lagasetn-
inga unx upptöku á eignunx
þeirra og skyldu til að geí'a
sig franx.
Rúxnlega þúsund Gyðingar
voru sendir til Þýzkalands,
en af þeim áttu 12 — tóíf —
aftui’kvænt.
Rétturinn álítur, að Quisl-
irig liafi verið sér þess með-
vitandi, að Gyðingarnir
nnrndu verða sendir af landi
burt. Mirinihluti, dómsforseti
og-Belle dómai’i, álíta einnig
að hönum hafi verið ljóst, að
fleiri eða fæm af Gyðingum
mundu vei’ða deyddir. —
Þá er Quisling fundinn
nxeðsekur í drápi á sextán
löndum sínum, þar af fjórtán
nxeð því að beita ekki náðUn-
arvaldi sinu, til þess að koma
í veg fvrir líflát þeirra.
Quisling var fundinn sek-
ur unx margvísleg auðgunar-
brot. Það að hann tók við
eignunx Frínxúrarareglunnar
og Det Norske Selskap, sem
Þjóðverjar ræiídu, dæmist
sem hylmun í’ánsfengs. Upp-
taka eigna Gyðinga aftur á
nxóti sem þjófnaður.
Oftrú á eigin dugnað.
.... Ákærði hefir vafa-
laust verið mjög duglegur
liðsforingi á sínum ungdóms-
árunx, og seinna rækt franx-
úrskarandi mannúðarstarf
undir stjórn Friðþjófs Nan-
sens í Rússlandi og Litlu-
Asíu, og á Balkan á vegum
Þjóðabandalagsins. Réttur-
inn var þéirrar skoðunar, að
ákærði hefði vei’ið vonsvik-
imx eftir að hann hafi yfir-
gefið hernaðarbrautina, og
sneri hann aftur til Noregs
1929.
Þegar liann tók að fást við
stjórnmálaleg vandamál,
virðist oftrii hans á eigin
dugnaði og óskeikulleika í
skoðunum fara að láta mjög
á sér bera. Hin einhliða sjón-
armið hans og mikla sjólfs-
traust leiða tii þess, að hann
tekur gagnrýni ekki nægi-
lega tii greina. Þetta kom
sérstaklega í ljós eftir að
hann hafði gefið upp alla
samvinnu við þá stjórnmála-
flokka, sem fyrir voru, og
stofnað sinn eigin flokk, senx
sanxkvæmt skipulagi sínu
gaf honum mjög sterka
valdastöðu innan flokksins.
Hann lxefir svo farið að telja
sér trú unx það, að hann ætti
að bjarga landinu á sinn hátt,
með því að koma því undir
Stór-Þýzkaland, og að flokk-
ur hans mundi komast til
valda við þessa nýskipan,
með hann senx æðsta mann.
Ut frá þessari hugmynd lxef-
ir hann framið þessi miklu
landráð gegn föðurlandi
sínu, án þess að láta sér skilj-
ast ])að, að Þjóðverjar Ixöfðu
engan apnan áhuga fyrir
Frámh. á 6. síðu.