Vísir - 24.11.1947, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Mánudaginn 24. nóvember 1947
ílð tjjaldabaki:
IIiéá iio&sc
veit ad hröium iiússa?
Á Yalta-fundinum tryggði Stalir. sér, að þeir Itoosevelt
og Churchill styddu tillögu hans um, að Hvíta-Rússland
og Ukraina yrðu tekin í hóp hinna Sameinuðu þjóða,
en með því móti fengu Rússar raunverulega þrjú at-
kvæði. Byrnes fékk Roosevelt til bess að krefjast einnig
þriggja atkvæða fyrir Bandaríkin, en beirri kröfu var
ekki haldið til streitu. Byrnes ræðir á grein þessari, sam-
kvæmt hraðrituðum minnisblöðum sínum, um viðræður
hinna þriggja stjórnmálamanna um þetta.
Þegar eftir að Molotov alll í einu að lesa upp skýrslu
hafði tilkynnt, að Sovétríkin frá fundi utanríkisráðlierr-
féllusl á tillögu Roosevelts anna, sem bonum hafði rétt
um, hvernig Iiaga ætti at- i þessu borizt i hcndur. Hann
kvæðagreiðslu í öryggisráð- sagði:
inu, lýsti hann þeirri von | „Önnur grein sggir, að ráð-
sinni, að IIvíta-Rússland, stefnan skuli ákveða listann
Ukraina og Lilhauen fengju yfir hing, upprunalegu með-
inngöngu í stofnun hinna limi. Þá munu fulltrúar Bret-
sameinuðu þjóða. Að minnsta lands og Bandaríkjanna
kosti vonaði liann, að hin styðja tillöguna um að bæta
tvö fyrst nefndu lönd fengju við hina upprunalegu með-
að gerast aðílar að stofnun- Iimi tveim sovétfulItrúum.“
inni. Stalin mælti mjög fast-
lega með þessari uppástungu.
Churcliill studdi málaleit-
an Rússa og' sagði: „Eg hefi
fyllstu samúð meðHvít-Rúss-
um., Sár þeirra blæða- enn
eftir átökin við hinn sigraða
harðstjóra.“
Rússar
fá vilja sínum
framgengt.
Efasemdir
Byrnes,
Menn urðu sanimála um
skýrsluna, Seinna fékk eg að
vila, að á fundi utanríkisráð-
herrann hal'ði Anlhony Eden,
sem vildi tryggja sér, að öll
samveldislönd Breta, svo og
Indland, sem raunar var ekki
óbáð riki, fengju að ganga í
SI>.,. fallizt á tilmæli Moló-
Roosevelt vildi ekki sam-tovs ogsíðan féllst Stettin-
þykkja þetta og gerðist and-;1 ls ennú8 a þau. Er fundui-
Ghurchill og
inn liófst gaf
ulaiiríkisráð-
forsetá
vígur þeim
Stalin, ekki sízt þar sem j herrann Roosevelt
stofnun liinna sameinuðu , upplýsingar um samkomul^g
þjóða var enn ékki komin á l,a®> scni lorsetipn seinna
Ilann' kunngerði óg hinir „þrír
traustan grundvöll.
lýsli -yfir' eftirfarandi:
„Brezka heimsveldið liefir
l'jölmennar þjóðir í samveld-
islöndum sínum, í Ástralíu,
stóru“ samþykktu.
Eg var undrandi yfir þessu
samkomulagi, er eg taldi
mjög óviturlegt. Eflir fund-
Kanada og Suður-Afríku. Þá!inn sagði eg Roosevelt foi
eru Sovétríkin mjög fjöl-
menn. Bandaríkin eiga engar
nýlendur, en íbúar þeirra eru
mjög margir. Landssvæði
Brazilíu er minna en Sovét-
rikjanna og stærra en Banda-
ríkjanna. Til eru mörg rílci,
er Iiafa fáa íbúa, til dæmis
Honduras og Libería. Yið
verðum að grandskoða spurn-
inguna um, hvort nokkurt
riki skuli hafa fleiri en
eitt atkvæði. Eg vil helzt ekki Kikurinn er sá, að Sovétlýð
seta skoðun mína á því. Eg
minnti hann á, að , áður en
við fórum frá Washington,
hafði bann sagt við nokkura
öldungadeildarþingmenn, að
ef Stalin stingi upp á, að
IIvíta-Rússsland og Ukraina
yrðu tekin í stofnun liinna
Sameinuðu þjóða, myndi
liann krefjast þess, að C>11 48
fylki Bandaríkjanna yrðu
tekin i stofnunina. Og sann-
hvika frá þeirri grundvallar-
reglu, að ríki bafi aðeins eitt
atkvæði. Þess vegna gelum
við vel rætt almennt um,
hvernig við eigum að koma
þessum málum fyrir, eða á
fundum utanríkisráðherr-
anna og síðan tekið ákvarð-
anir og eg cr þess alfús að
taka þau dil rækilegrar at-
hugunar.“
Enginn mælti þessu i mót.
Eg var því nijög andvigur, að
fallast á kröfúr Rússa og
mér fannst forsetinn hafa
sloppið vel frá þessu og bjóst
ekki við að beyra frekar um
þetta.' En við viðræðuborðið
veldin eru ekki' sjálfstæðari
en fylkin í Bandarikjunum.
Fimm atkvæði
hand?. Bretum.
Eg minnti 'hann á, með
bve miklym árangri andslæð-
ingar Þjóðabandalagsins
hefðu hamrað á því, að Bret-
land myndi l'á íimm atkvæði
vegna samveldislandanija, en
að við fengjum ekki nema
éitt atkvæði. Þjóð vorri hef-
ir sniám samaii skilizt, að
samveldislöndin eru sjálf-
stæð rílci, sem oft Iiafa önnur
sjónarmið en Bretland, en
það er ekki liægt að. segja
um bin ýmsu lönd Sovétríkj-
daginn ef tir byrjaði forsetinn anna. Eg óttaðist, nð arrdstæð-
ingar stofnunar Iiinna Sam-
einuðu þjóða gætu skírskot-
að lil þess, að Sovétríkin
fengju þrjú atkvæði og beilt
sömu röksemdum og fjand-
menn Þjóðabandalagsins
gerðu gegn Bretum fyrir 26
árum. Eg bvatti forsetann til
þcss að krefjast að minnsta
kosti jafnmargra atkvæða
fyrir JBandarikin og Sovét-
ríkin. Forsetinn taldi, að
þetta væri fullseint, en að
hann myndi hugsa málið.
Bandaríkin
vildu fá
þrjú atkvæði.
Eg sannfærði Harry Hop-
kins um að við æltum að
njinnsta kosli að tryggja
okkur slikt samkomulag við
Cburchill og Slalin, livort
sem við viidum nota okkur
af því síðar eða elcki. Ilann
studdi mig þá í því, að fá for-
setann lil þess að lála af til-
Iögum sínum um Sovétríkin
tvö, ncma Bandaríkin fengju
þrjú atkvæði. Að lokum
lcvaðst forsetinn mundu
leggja málið fyrir Stalin.
Siðasta daginn, sem eg dvaldi
í Yalta, þ. 10, febrúar, íltaði
forsetinn bonum bréf,.en þar
stóð þella meðal annars: „Eg
er mjög kvíðafulhrr við til-
liugsunina (un, að Bandarík-
in fái aðeins eitl atkvæði í
samkundunni. Yera má, að cg
verði nauðbeygður til — ef
eg á að vera viss um að þjóð-
þingið og bandariska þjóðin
fallist fuílkojnlcga á þátt-
íöku okkar i þessum henns-
samlökum -— að krefjast
aukaatkvæða lil ]>ess . að
Bandarikin njóti jafnréttis.
Áður en eg tek frekari af-
stöðu til málsins vildi eg
gjarna vera viss um, að þér
hafið engar mótbárur fram
að færa í málinu og að þér
munið styðja tillögu i þessa
átt, ef eg þyrfti að leggja
bana fyrir væntanlega ráð-
stefnu.“
Stalin
samþykkur.
Ðaginn eftir tilkynnti Stal-
in forsetanum, að liánn væri
honum fyllilega Sammála
um, að þar sem atkvæðum
Rússa hefði verið fjölgað,
vegna upptöku Ukrainu og
Hvíta-Rússiands í SÞ, ælli
einnig að fjölga alkvæðum
Bandaríkjanna.
„Ilægt er að auka atlcvæða-
niagn Bandaríkjanna upp i
þrjú atkvæði, eins og Sovét-
rikin liafa og tvö stærslu lýð-
veldi þess,“ sagði Stalin. „Ef
nauðsyn krefur, er eg reiðu-
búinn til þess að styðja slika
tillögu opinberlega.11
Rcjosevelt fprseti . spurði
einnig Churcbill uin álit bans
bg'hann kvaðs-t-fús -trl jiess-að
styðja liverjá þá tillögu for-
setans, er miðaði að jafnrétti
Bandaríkjanna við aðrar
Þegar cg kom lil Wasliing-
ton beið mín eftirfarandi
simskeyti í Hvíta liúsinu:
„Til. Byrnes dómara frá H.
Ilopkins:
Forsetinn hefir fengið al-
gerlega fullnægjandi svar
frá Clnirchill forsætisráð-
herra og Slalin marskálki um
viðbótaratkvæði til þess að
ná jafnrétti fyrir Bandaríkin,
lef nauðsynlegt þykir. Með
jliliðsjón pf því, að ekkert
kemur fram um þetta mál i
tilkynningunni, leggur for-
setinn sérstaka áberzlu á, að
engin atriði þess verði rædd,
ekki heldur sem einkamál.“
Fallið frá
kröfunni.
Eg gerði ráð fyrir, að hann
hefði gildar ástæður til þess
að ekki væri fjölyrt um mál-
ið og fór gjarna eftir tilmæl-
um lians.
Forsetinn og ráðgjafar
hans ákváðu í San Francisco,
að halda ekki til streitu sam-
komulaginu um, að við ætt-
um að hafa jafn mörg aí-
kvæði og Rússland. Hann
ræddi málið ekki frekar við
mig og eg vissi ekki nm, að
hann hefði skipt um skoðun.
Eg kannast við, að mót-
spyrnan almennt gegn þvi,
að Rússland fengi þrjú at-
kvæði en við ekki nema eitt,
var ekki eins sterk og eg hafði
búizt við. Engu að síður álít
eg, að við hefðum átlaðbalda
fast við samkomulagið í
Yalta, á fundinum í San
Francisco. Mér fannst þá og
eg er enn sömu skoðunar, að
smáþjóðirnar hefðu þá verið
andvígar kröfum Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna. Það
hefði verið réttmætt og vald-
ið því, að stjórnir beggja
þessara ríkja hefðu ekki
fengið nema eitt atkvæði.
Þetta liefði verið bezta lausn-
in.
1 næstu grein — á mið-
vikudag — segir Byrnes
frá enn einu leynilegu
samkomulagi, sem gert
var á Yalta-fundinum. Það
f jallaði um þátttöku Rússa
í styrjöldinni í Asíu og um
þau japönsk landssvæði,
er áttu að koma í hlut
þeirra að styrjöldinni lok-
inni.
Æ öaiiumdur
Ferðafélags Islands veuður lialdinn að Félagsheimili
vcrzlimarmanna, Vonarstræti 4, þ. 28. nóvember 1947
kl. 8,30 siðdegis.
Dagskrá samkv. félagslögum.
Stjórnin.
Eldtraust geymsluhólf
fást nú leigð í geymsluhólfadeild bankans.
LAND8BANKI K8LAND8
2
gcta fengið atvinnu við afgreiðslustörf í kjölbúð. Þær,
sem kyniiu að'hafa áhuga fyrir siarfi þessu, sendi
umsókn, ásamt meðmælum, ef fyrir hendi. eru, til
ogreiðshi blaðsins Jyrir n. k. fimnitudag merkl: „P.S.“
íslands
heldur framhaldsaðúlfund í húsi -Guðspekifélagsins
við Ingólfsstræti,' fimmludaginn .27. nóv. kl. 20,30.
1. Lagðir lram reikningar félagsins.
2. Lækning á mænuveiki. (Frásögn Marleiiis
Skaftfells kennara).
3. ölfrumvarpið.
4. Félagsmál.
h f.
ö) A.éfjj-t