Vísir - 23.05.1955, Qupperneq 9

...maí 1955
VtSIÍl
*
Sýnisbók rímna.
Þrjú ár eru liðin síðan sá
merkisatburður gerðist í bók-
menntasögu okkar að út kom
hin mikla sýnisbók rímna, sú
er Sir William Craigie tók sám-
an. Ekki nær hún lengra niður
en til loka nítjándu aldar, og
tekur þannig yfir hér um bil
550 ár, því að talið er að elzta
ríman, sem hún geymir, Olafs
rírna Haraldssonar, eftir Einar
Gilsson, muni ort um miðbik
fjórtándu aldar. Var það Sir
William ljóst, að skemmtileg-
ast hefði verið að láta úrval
þetta ná allt til yfirstandandi
tíma, með öðrum orðum að láta
það spenna yfir sex alda bil.
En fyrir hann, í fjariægu landi,
var það vitanlega allsendis ó-
mögulegt að eiga við tuttugustu
öldina. Það mundi að svo
komnu reynast fullerfitt fyrir
mann í landinu sjálfu. Smala-
mennslcan mundi næsta torveld,
því að enn í dag eru rímur
kv'eðnar, og smala verður allt
landið eftir því sem möguleikar
leyfa.
Nú hefir það gerzt í þessu
máli, að fyrir brýnjngu áhuga-
manna hefir Sveinbjöm skáld
Benteinsson á Draghálsi ráðizt
1 að safna til viðaukabindis, er
tæki yfir þann rúma helming,
sem liðinn er af þessari öld.
Þetta mun öllum þeim mönn-
um fagnaðarefni, sem rímum
unna og þann metnað hafa fyr-
ir hönd íslenzkrar þjóðar, að
vilja varðveita og í heiðri h.afa
þá bókmenntagrein, er hún á
ein -. allra þjóða og mjög er
merkileg. í þessu landi er ekki
þann mann að finna, er fyrir
allra hluta sakir sé svo vel til
verksins fallimi sem Svein-
hjöm. Að vísu má segja að hon-
mn hljóti að verða þetta nokk-
uð um hönd sökum þess, áð
hann verður samtímis að gæta
bús síns í nokkurri f jarlægð frá
Reykjavík og Landsbókasafn-
inu; því að jafnvel við þetta
verk, er eingöngu fjallar um
Tiútímann, verður að nota
Landsbókasafnið. En ýmisiegt
’dregur úr alvaiieik þessa ann-
marka. í fyrsta lagi er ekici
hætt við að sá hjálpfúsi og
rímnafróði maður landsbóka-
vörður láti á sér standa að veita
Sveinbími alla aðstoð. í öðru
iagi á Sveinbjörn sjálfur orðið
ótrúlega gott safn. Skipaðist
þar mjög um er ÞorOeinn
O&msskcgaskóit,.
(Framh. af 4. síðu)
Stjama Davíðs kóngs.
Út af þessum málum spunn-
úst hinar margvíslegustu um-
ræður og virtust sumar all-
fjarri hirium upprunulegu
stefjum, svo sem er það bar á
góma, að hvort tveggja væri, að
Hitler hefði fyrir löngu verið
óður orðinn og svo hitt, að
hann hefði þverbrotið þá
stjómarskrá, sem hann sór að
halda, en fyrir þessai- tvær
sakir hefði hann verið rétt-
dræpur að guðs og manna lög-
um. Nokkurt vorkunarmál
þótti mér sessunaut mínum er
hann harmaði ákafléga hSversú"
óhöndulega hafði til tekizt um
manndráps tilraun þessa, því
að á vinstri handlegg hans get-
Konráðsson lét hann fá allt sitt,
rímnasafn. Óg þegar þessa er
getið, á ekki að láta hins ógetið,
að Þorsteinn Iét hann fá safnið
fyrh- hreina smámuni. Hann sá
að þarna var það líklegt. til að
bera þjóðinni arð. Hans viðhorf
var dálítið annao en prangar-
anna. I þriðja lagi mun sá
ágæti maður Einar Þórðarson
frá Skeljabrekku ieyfa Svein-
birni full afnot af sínu safni,
ekki aðeins hér í bænum held-
ur einnig uppi á Draghálsi. Það
gerði hann meðan Sveinbjörn
var að semja bi-agfræði sína og
flýtti þannig fyrir útkomu
þeirrar bókar.
Erfiðasti þátturinn í þessu
þarflega verki verður smölun
efnis í bókina. Þar verður mjög
að treysta á þegnskap þeirra.
er eitthvað hafa fram að leggja,
hvort heldur eftir sjálfa sig eða
fyrir það, að þeir hafa undir
höndum annara verk, og þá
einkanlega i handriti. Það e:
kirtla, höfuðverk o. s. frv. og'
til þess að reyna að vekja slíka
menn til liðsinnis að eg skrifa
línur þessar. Við verðum að
vona að sem flestir þeirra láti
Sveinbjöm vita um það, er þeir
hafa undir höndum, og Ieyfi
honum afnot þess. Því fj7r sem
þeir gera svo, því betur. Um
seinan er að ta’a þegar bókin
er fullgerð.
Að sjálfsögðu koma stakar
rímur alveg eins til greina eins
og flokkár. Og stakar rímur
ætla eg að muni víða leynast.
Rétt áður en eg settist niður
til þess að skrifa greinarkom
þetta, var eg að róta í gömlu
bréfadóti mínu. Þar rakst eg á
rímu, er birzt hafði í Lögréttu
í marz 1918 og eg þá ritað upp
eftir blaðinu suður i Lundún-
um. Hún er um heimsstyrjöld-
ina, er geisað hafði þá um nær-
felt fjögurra ára skeið, og er
einkar vel kveðin. Höfunduriim
I er borgfirzkur maður. Þor-
j steinn Jakobsson. Einsætt er
það, að sú ríma á að takast upp
í safnið. Eg tek þetta rétt sem
dæmi.
Þetta nýja bindi verður efa-
laust haft í öllu sem líkast
þeim þrem bindtun, sem Sir
j William Craigi tók saman, og
! auðvitað verður að gera ráðstaf-
anir til þess, að það komist á
erlendan markað. Sýnisbókin
' hefir selzt betur erlendis en héx
hoir.a. og hqð sem aðallesa
ur að lita Davíðsstjörnu og
fanganúmer, en þetta var þar
á hann brennt þriggja ára
gamian í fangabúðum Hitlers.
Þar lét faðir hans iíf, en sjálf-
um komst hann þaðan við illan
leik m.eð móður sinni örmagna.
Eftir nokkurra ára dvöl í
berklahæli, flæking suður til
Ítalíu og austur til ísraels komst.
hann loks hingað fyrir tveim
eða þrem árum og kunni þá
ekki annað tungumála en he-
bresku og lítið eitt i ítölsku.
Nú kjaftar á honum hver tuska.
þýzkuj en þegar vel liggur á
honum má enn heyra frá her-
bergi hans skæra unglingsrödd,
en þá syngur hann gömul lög
rið Ijóð á hinni eldfornu tungu
ættbálks síns.
Það, sem mér þótti eftirtekt-
arverðast við þessar umræður
var .það hve skipulegar þær
hefir valdið þeirri sölu er vit-
anlega nafnið Willam A. Crai-
gie á titilblöðuxn .bókarinnar.
En nú má vænta að þeir kaupi
einnig- viðaukabindið, sem
keypt höfðu hin fyrri.
Ekki má ljúka svo greinar-
korni þessu að eigi sé minnst á
þann möguleika að íslendingar
vestan hafs kunni enn að hafa í
fórum sínum eitthvað það, er
koma ætti með í sýnisbókina.
Þarf ekki að efa að blöðin í
Winnipeg muni fúslega hreyfa
málinu. — Heimilisfang Svein-
bjarnar er Dragháls í Svínadal.
Verður nú fróðlegt að sjá
hvað safnast kann.
Sn. J.
Betty Grable harbánæfl
me5 hnén á ser.
Dior, hinn. kunni tízkukóng-
ur, hefur Iátið hafa það eftir
sér, að hnén séu ljótasti hluti
líkamans.
Þegar Betty Grable frétti
þetta, sagði hún: „Þá það, en
það veit eg, að hnén á mér hafa
borið mig til þessa dags, ekki
aðeins beinlínis, heldur og
fjárhagslega, og enn hefi eg
ekki séð ástæðu til að kvarta
yfir þeim.“ Bettj7 Gable hefir
nefnilega þótt hafa býsna fal-
lega fótleggi.
r
Okyrrð í Rauða hernum.
Frásögn rússnesks liðsforingja,
sem flýði tií Englands.
Leonid Martynov, liðsforingi
í Rauða hemum rússneska, sem
fyrir nokkm flýði vestur fyrir
tjald og er nú koniinn til Eng-
lands, segir sumar beztu her-
sveitir Rússa hafa hug á að
flýja vestur á bóginn.
Frá þessu er sagt í frétta-
grein, sem Walter Farr, stjórn-
málafréttaritari Daily Mail,
birti fyrir fáum dögum.
Hann kvað svo að orði, að
siðferðisþróttur hermannanna
væri mjög tekinn að bila, og
margir vildu gjaman flýja
vestur fyrir tjald. Lét hann
þessari staðhæfingu fylgja
nokkur viðvöi-unarorð um, að
þetta og fleira kynni að hafa
þau áhrif á miðstjórn kommún-
istaflokksins, að hún rasaði
fyrir ráð fram og tæki ábyrgð-
arlausa og hættulega stefnu.
Martynov er aðeins 26 ára
og segir Farr, að einurð hans
og einlægni hafi þau áhrif, að
menn muni telja staðhæfingar
hans mjög athyglisverðar og
mikilvægar.
,,Það er of mikið sagt, að
kommúnistastjórnin sé á
fallandi fæti, en það hriktir
í viðunum og mikil óvissa
ríkir, en einmitt þetta gæti
orðið þess valdandi, að
heimsstyrjöld brytist út.
— Miðstjórn kommúnista-
flokksins, sem gerir sér grein
fyrir, að stefnan jafnt í ut-
anríkis- sem innanríkismál-
um hefur brugðizt, gæti
fallið fyrir þeirri freistingu,
að hefia ofVn d í=h íVro-i-3 i r‘
I voru og slcynsamlegar. Hér
j voru málin rökstudd og allir
i virtust ófeimnir við að spjalla
\ um það, sem þeir töldu sig haía
eitthvert vit á, og hér var ekk-
ert umræðuefni „hættulegt" í
hinni íslenzku merkingu þess
’ orðs.
I
)
! Fróðlciks- o" mcnntaauki.
j Enda þótt svo kunni að vera,
' sem eg hef raunar enga ástæðu
til að fullyrða, að börnin í efstu
bekkjum barnaskólmis viti skil
færri miimriatriða en þau, sem
sækja ríkLsskólana, þá bætir
samfélagið við unglingana í
hinum deildunum áreiðanlega
allt það upp, sem á kann að
skorta í bóklegum greinum. —i
Yngstu börnin eiga viíanlega
ekki sajnleið með þeim eldri og
búa því í sérstöku húsi, en
strax og aldur og þroski leyfa
Martynov er sonur háskóla-
kennara í Kamenetz-Podolski í
suðaustur-Rússlandi og var yf-
irmaður fótgöngu- og skrið-
drekaflokks nálægt ‘Erfurt á
hemámssvæði Rússa í A.Þ. —
Kona hans, Helga, sem er fríð
sýnum, 24 ára, þýzk, dóttir
uppboðshaldara í Erfurt, hjálp-
aði manni sínum til að flýj a og
fór með honum til Englands.
Ekki hefur verið látið neitt
uppskátt um það, hvar á Eng-
landi þau eru. í viðtali komst
Martynov m. a. svo að orði:
Langþreyttir á
skrípaplciknum.
„Ef styrjöld brytist út á
meginlandinu, mundi her-
flokkur minn, sem ég stjómaði
þar til fyrir nokkrum dögum,
verða meðal hinna fyrstu, sem
sendir yrðu i fremstu víglínu
og sóknar til hafnanna við
Ermarsund. Eg fór ekki vestur
hingað til þess að Ijósta upp
neinum hemaðarleyndarmálum
eða aðhafast neitt óheiðarlegt,
Eg vil ekki, að blettur falli á
heiður minn sem rússnesks
hermanns. Eg er liingað kom-
imi vegna þess, að ég, eins og
svo margir liðsioringjar og ó-
breyttir hermen í Rauða hem-
um, ungir og gamlir, hef
fengið mig fullsaddan á hinum
örlagaþrungna icommúnistíska
skrípaleik. Eg hygg, að 60 af
hverjum 100 hérmönnum Rússa
á svæðum þeir.i, sem næst
iggja vesturmörkunum, mundu
reyna að taka undir sig stökk
t.'l bess að öðlast frelsi ef beir
eru þau tekin inn í samfélag
hinna eldri, rækja þar allar
skyldur og njóta allra réttinda,
taka þátt í leiklistar- og söng-
lífi og sækja skemmtanir, en að
þessu öllu er lúnn mesti fróð-
leiks- og menntaauki.
Oftast er það svo, að börnin
sem fara í efstu bekki barna-
skólans Ijúka þar námi að
loknu þriðja skólaári og hverfa
þá á brott, en fyrir kemur, ef
samræmi næst milli óska þeirra
og getu, að þau flytjast yfir í
verknámsdeildina af einhverju
hinna þriggja þrepa síðustu
barnaskólaáranna. Um þessar
tilfærslur er svipað að segja
með hinar deildirnar. Venjulega
fer hver þá götu, ’sem honum
er talin vænlegust til þroska
við lok 11. aldursárs, en þó
kemur fyrir, að á þessu verða
nokkrar breytingar, vegna þess
teldu nokkrar minnstu líkuir
fyrir því, að þeim heppnaðisfi
flóttinn..“ |
Hlegið aS ! f
áróðrinum.
Martynov segir, að alliiy
helztu ráðamenn flokksins,
jafnt þeir, sem eiga sa'jli 1-
miðstjórninni og aðrir, geri sér
ljóst, að margii- hermannannæ
séu hættir að taka áróður þeirra
trúanlegan og hlæi nú að hon-
um og að helzta umræouefnið
sé flóttamögueikinn. „Margir
reyna, hætta lífi sínu og glata
því.“
Martynov bætir því við, að
ef slíkt gerðist — og það gæfi
gerzt hvenær sem væri, mætti.
ekki búast við, þótt siðferði-
þrótturinn sé dvínándi, acS
varnir Rauða hersins myndi
bila og hermennirnir gefast
auðmjúklega upp fyrir vestur-
herjunum.
Innrás í
Rússland.
Þá telur hann, að ef Banda-
ríkin hæfu sókn inn í Rússland
(Bretar myndu ekki eiga frum-
lcvæði að slíku), myndi fara á
sömu leið og fyrir hersveitum.
Hitlers og fyrri innrásarherjurn.
— Kafbátar Rússa myndu og'
valda miklu tjóni. Allt þettg;
kvaðst hann segja með hlið-
sjón af því, að gripið yrði til
kjarnorkuárása, og einnig að
ungir rússneskir hermenn séu
vígreifir og jafnframt gæddirí
þrautseigju og þolinmæði. —
Martjmov kveðst telja það-
skyldu sína, hagsmuna lands
síns vegna og allra, að hjálpa
til að hrinda af stað nýrri
hreyfingu meðal frjálsra Rússa,
til þess að „vinna sigur í köldui
styrjöldinni, sem þið svo nefn-
ið, og gæti valdið úrslitum i
heimsstyi*jöld.“
Trúlofaður i
fsu ár.
Gilbert Roland, gamalkunnur
kvikmj-ndaleikari, kvæntist á
dögunmn, og er það ekki,í frá-
sögur færandi.
En það, sem merkilegt þótti
við þennan atburð var, að hann
hafði verið trúlofaður hinnr
inexíkönsku konu simú í 10 ár
(að eigin sögn) og enginn vissi:
af þessu. Segja bandarískar
blaðakonur, að margar^stúlkur
hafi grátið við fregn þessa.
að sumir heltast úr lest, en,
aðrir sækja fram, eftir því sem
þeim vex vit og þroski, svo sem
alkunna er.
Vimiubrögðin í öllum öðrum
deildum er barnaskólanum sér-
kennast einkum af námsskeið-
unum. í venjulegum skólum er
stundafjöldi hverrar náms-
greinar ákveðinn í upphafi, en,
að því búnu eru spilin stokkuð,
námsefninu dreift á vikudag-
ana, og stillt svo til, að hver
grein fái sitt réttláta hlutfall á.
sex dögum. Hér er þessu farið
á annan veg. Raunar er það
ákveðið í öndverðu hve miklum;
starfstíma skuli varið til hverr-
ar greinar, en úr því skiljast
leiðir. Hér segja menn: Ef við
ákveðum að verja 50 kluklcu-
síunduni til stærðfræðikennslu:
Framh.
VI