Vísir - 16.09.1955, Blaðsíða 4

VÍSIR
Föstudaginn 16. september 195S
i Caen í Normandi, þar sem margir bera
þess merki, að þeir eru nomar ætta
Þar ©r m söp um kirkjuna, ai ef húu
hrynji, farl hreika
? , Tours 8. sept.
Yi5 Iögðuni aí stað írá Farís
saarama í morgun og fcrðuðuaist
á jámbrant tll hinnar mer'ku,
sögulegu borgar, Tcurs, og kom-
um hingað eítir 2V2 kist. ferða-
lag.
Leiðin liggur um hin fegurstu
landbúnaðariiéruð, þar sem hvar
vetna getur að líta víðáttumikla
akra og skógarlundi, þorp og
bæi. í dag skín sól sem frá upp-
hafi komunnar til hins sólríka
Frakklands og á ökrum úti var
fólk að störfum, og ýmislegt bar
fyrir augum, sem sýndi að hvar
vetna er unnið að viðreisn, ný
hús em að rísa í þorpun-
um, bæði í gömlum og nýjum
stil, unnið er að endurbótum á
járnbrautunum, og yfirleitt ber
allt miklu athafnalífi vitni.
Við komuna hingað vom full-
trúar borgarinnar mættir til
þcss að bjóða okkur velkomna,
en eins og ég mun hafa vikið
að áður, em tveir fulltrúar
frönsku stjórnarinnar jafnan
með okkur, og aðstoðaimaður
þeirra. H^pgistum við í Le
Grand Hotel, og vakti sérstaka
athygli þegs^^r inn kom, fram-
úrskarandi smekkleg setustofa
fyrir gesti, sem innangengt er í
úr forsalnum, en setustofan er
skreytt fomum munum og mál-
verkum efíir gamla meistara.
Annars er það ekki efni þessa
pistils, að segja frá Tours, þvi
að við erum sem sagt nýkomnir,
og að klukkustundu liðinni eig-
um við að fara í hádcgisboð, sem
borgarstjói'inn efnir til, en ég
hýst við, að þetta verði eina
stundin, sem ég hcfi í bráð til
þess að minnast á veruna í Caen
í gær, en sá dagur rnun ja'cnon
verða mér rninnisstæður.
Margir af norrænum stofnL
Eg aðeins drep á hin fomu
sögulegu tengsl norrænna þjóða
við Nonnandí, en fóikið þai' ber
víða með sér, að það er af nor-
rænum stofni, og þykja Norai-
andibúar menn dugandi og
trausiir. það vor komið kvöld,
er við komunr til borgarinnar,
Breía. Var álitið, að Göring og
hershöfðingjar hans stæðu bak
við þessar friðarumleitanir. Og
var látið r veðri vaka, að klíka
þessi vaeri orðin fráhverf Hitl-
er og Himmler. Þar sem Ste-
vens vildi ekki semja á hol-
lenzkri grund án vitundar hol-
lenzku stjórnarinnar bað hann
um hlutlaust vitni. Það vitni
var KIop liðsforingi, er týndi
lífinu vegna þeirrar fyrirskip-
unar, að fylgja Stevens til
þýzku landamæranna. Þó var
mörgum spurningum ósvarað.
Hver var t. d. hin dullarfulla
kona er gaf Stevens merki og
þeim, sem voru í bílnum hjá
hcnum, í nánd við kaffihúsið
í Venloo. Og hver hafði vélað
Stevens og Bett til landamær-
anna með fölsuðum skjöum og
skírteinum, er virtust sanna,
að Göring og fylgismenn hans
somu
og cr við ókum frá stöðinni til
Hotcl Málherbe, þar sem við
gistum, bar víða fyrir augu ýms
merki um þær hörmungar, sem
dundu yfir þessa hlýlegu og
vinalegu borg, þegar innrásin
var gerð 1944-, til þess að losa
Frakkland undan oki nazism-
ans. Víða blasa húsarústir við
augum, og margan húsvegginn
sáum við, þar sem slett hafði
verið sementi í götin og skörðin
eftir byssukúlur og sprengju-
brot, en það var þá á hinn bóg-
inn gleðilegt, að sjá jafnframt,
næstum á öðru hverju leiti, ótal
merki um margra ára viðreisnar-
baráttu, en mjög ötullega hefur
verið unnnið að því, að reisa
borgina úr rústum að nýju.
íbúar Caen eru nú álíka
margir og Reykjavíkur, um 60
þús., en voru um 85 þús., er inn-
rásin var gerð, og munu um
3000 borgarbúar hafa látið lífið
í bai'dögunum. Viss hverfi urðu
fyrir ægilegri skothríð fyrst í
stað, þar sem ætlað var að tvö
þýzk heriylki væru þar nýkom-
in, en svo var þó eigi. Fólkinu
var svo safnað saman á þessa
Súla þessi er á torgi því í Caen,
sem kennt er við Foch marskálk
Súlan ber þess merki, að barizt
var þarna 1924, því að flrsast
hefur úr henni af völdum skot-
hríðar.
stæðu þar á bak við? Við þess-
um spurningum fengust ekki
svör fyrir innrásina í Holland
né á meðan hernám þess stóð
yfir. Þetta mál var ekki tekið
til meðferðar fyrr en Þjóðverj-
ar höfðu verið yfirunnir. Það
hafði þá beðið í 5 ár.
En þetta mál var erfitt við-
fangs. Slevens, Bett og Lamm-
ers bílstj. höfðu týnzt í Þýzka-
landi. Um þá hefir ekkert
spurzt. Eigandi kaffihússihs,
nazistavinur mikill, hafði fallið
á austur-vígstöðvunum, að því
er frétzt hafði. En það voru
leituð uppi vitni. Gestir á kaffi-
húsum höfðu séð konu um fer-
tugt, ljóshærða og all-myndar-
lega, er komið hafði til VenJoo
nokkrum dögum áður en þessi
atburður hafði gerzt.
Menn höfðu veitt því athygli,
að hún hafði átt langar viðræð-
staði, m. a. leitaði það skjóls í
kirkjunum, og bjargaði það án
efa fjölda manna. Talið er, að
um 80% borgarinnar hafi verið
í rústum eftir bardagána. Meðal
þeirra bygginga, sem lagðar
voru í i'úst að mestu, var Hotel
Malhei'be, sem var endurreist. í
nýtísku stíl, og er frá öllu mjög
haganlega gengið og af hinni
heimskunnu frönsku smekkvísi.
Heimsókn í skotíæraverk-
smiðjur.
Kl. 9 um morguninn var okk-
ur boðið niður í einn sal gisti-
hússins, þar sem mættir voru
forstjórar skotfæraverksmiðju,
en hún var staðsett í Caen, með-
fram til atvinnulífs örvunar þar
eftir styrjöldina. Forstjörárnir-
fluttu þama erindi og sýndu
myndir til glöggvunar á ýmsu.
Var því næst ekið til verksmiðj-
unnai', sem er á afgirtu svæði
utan borgarinnar. Var okkur
fyrst sýnt vélhús, þar sem m. a.
eru vélar sem lialda stöðugt í
gangi kælikerfi verksmiðjunn-
ar. Vinnuskálamir eru tveir og
sambyggðir, annar 300 hinn 500
metra langur. l’ið komum fyrst
þar að, sem fyrir dyrum úti eru
staflar af stálbitum, sem ætlað-
ir eru skotfæraframleiðslunnai'.
en hér em aðeins framleidd skotd
hylki fyrir fallbyssur af þerrri
gerð, er A,-bandalagssveitir
nota, og vegur hvert hylki um
50 kg. Verkfræðingamir leiddu
okkur um vinnuskálana og sáum
við hvernig stálbitarnir voru
bútaðir niður með vélum, og sið-
an fluttir á færiböndum inn í
stálofnana. Vélatækni við fram-
leiðsluna er beitt hvarvetna á
þeirri löngu leið, senr hver stál-
bútur fer um skálana, þar til
hann loks kemur sem gljáandi
skothvlki, fullgert í hendur sér-
fræðinga, sem mæla það og vega
og úrskurða hvort það sé ógall-
að, og er þá oftir að úðamáia.
liyikin, en þau eru máiúð
vcgna þess að gera vé.rður ráð
fyrir, að þeirra biði löng geymsla,
Að sjálfsögðu er það allra von,
að engin slík framJeiðsla verði
nokkurn tíma notuð. Allar vél-
ar eru bandarískar og íranskar,
en félað rekur verksmiðjuna.
Léðu bankar fé til stofnunar
Itennar og er afkoman vís, þar
ur við tvo ókunna menn í gisti-
húsi því er hún bjó í. Og síðla
nætur hafði hún ekið í bíl sín-
um áleiðis til Haag.
Kona þessi hafði talað hol-
lenzku án þess útlends fram-
burðar gætti. En þessir menn,
er hún átti samræðurna við,
voru bersýnilega Þjóðverjar. í
Haag tókst bandamönnum að fá
frekari fréttir af ljóshærðu kon-
unni. Kona Sigismuna Payne
Bett kvað nokkrum vikum áður
en slysið vildi til, hafa komizt
í kynni við kvenmann, er sagð-
ist heita Antje van Cleve. Þær
kynntust hjá hárgreiðsludömu.
Frú van Cleve þóttist vera mjög
hrifin af málverkum frú van
Ree, og vildi láta hana mála
mynd af sér. Ajntje Cleve var
hávaxin, glæsileg og nálægt
fertugu eins og fyrr er greint.
í Haag bjó hún á fyrsta flokks
sem framleiðslan fer til fyrr
nefndrar vamarsamtaka. Okku’
var sagt, að úðamálningin, með I
þeim hætti, sem hún fer fran
þama, sé alger nýjung. Skot
hylkin renna á færibandi me?
nokkra sekúnda millibili að úð-
unartækjum, og er hvert hylki
er nákvæmlega þar sem það á
að vera stöðast bandið, og úðun-
in Irefst, án þess nokkur maður
snerti á neinu, en þegar úðun-
inni er lökið, fer bandið á stað
aftur, þar til næsta hyl-ki er
kornið á réttan stað til úðunar
o. s. frv. þessu er sem sagt
stjórnað „elektroniskt" ög mun
það vera í fyrsta skipti sem þessi
ameríska uppfinning er tekin í
notkun í iðnaði í Evrópu.
Enálegir menn.
það er fróðlegt að ganga um
verksmiðjusali og líta á nú-
tíma vélar í gangi og maður
dáist að hugvitssemi mannanna,
þótt illu heilli sé enn svo ástatt
í heiminum, að henni skuli beitt
til framleiðslu í hernaðarþágu,
en hjá slíku vérður vitanlega
ekki komist, meðan þjóðimar
koma sér ekki saman um af-
vopnun, öi-j'ggi og frið. En það
er eigi síður fróðlegt að ganga
um verksmiðjusali og aðrar
vinnustöðvar til þess að sjá
menn að störíum. I þessum skála
gat að Jíta 6—700 menn að
vinnu, en þama er unnið á þrí-
skiptri vakt, 8 klst. í einu, all-
an sólai’hringinn, en kaup
manna er 350 frankar hæst. Yf-
irleitt. vom verkamennimir
lágvaxnir menn og þrekiiir á
bamiinu ma-rgir og handlegg-
irnir vöðvamiklir, og mætti
segja mér, að þessir menn
myndu vel duga á hvaða vett-
vangi sem væri, þótt eigi séu
þeir háir í loftinu. Hvatlegar
hreyfingar einkenndu þá. Syfj-
andaháttur s;ist ekki á nokkr-
um manni. Margir þcssara verka
manna eru bændasynir úr sveita
héruðunr í kring, og rmu'gir nú
kvæntir men-n, sem ciga hús og
landskika, þar sem þeii’ geta
ræktað grænmeti að vild til bú-
drýginda. — Með fram hinum
langa vinuuskála gat að líta
lágt þak á steyptum palii eítir
endilangi'i skáiabyggingunni, og
voru þar reiðhjól venjul.eg, reið-
hjól með hjálparvélum og bif-
hjói í hundraða taii. Fú verka-
monnimir slík tteki ke.ypt. ineö
mjög aðgeugilegum skilmálum.
— Gamaa hefði Verið, að mega
setja.st aftan á éitt. hjólið, og fara
í heiinsókn til einhverg verka-
mannsins, en til þ.ess var hvorki
tírni né tækifæri.
gistihúsi er var í nánd við kon-
ungshöllina. Frú van Rees hafði
ekki tíma til þess að mála mynd
af þessari Ijóshærðu dömu. Frú
Cleve bauð þessum frúm í
heimboð. Þá kynntist ókunna
frúin van Cieve. Þetta segir
hárgreiðsludaman að sé dag-
satt. Hún snyrti frú Cleve oft,
og fylgdist því með því hvað
hún tók sér fyrir hendur og
hverjum hún kynntist. !
Það kom líka upp úr kafinu,
að andstöðuhreyfingin í Rotter-
dam á hernámsárunum, hafði
kynnzt dömu, sem þessi lýsing
átti við, og „skyggt“ hana.
Hún hafði mikið samneyti við
Þjóðverja og hollenzka kvisl-
inga. En ekkert það kómst upp
um hana, er gæfi tilefni til
þess, að hún væri tekin hönd-
um eða refsað af hollenzkum
föðpr^andsvinum. Menn gáfust
í kirkju þessari, seirí ber nafnj
heilags Stefáns (St. Etiemre>!
eru geymd bein Vilhjálms bast-
arðs, er vaim England á 11. öld«
Endurskipulagning. |
í Caen voi-u 3500 hús algcr-i
lega lögð í rústir, 0500 aíí
nokkru, en 100.000 manns í Caenj
og héruðunum í grennd mistui
heimili sín af völdum stríðsins^
Eignatjónið i Caen einni vap
áætlað 35 milljarðar franka. Umj
þetta o. fj. fengum við upplýs-t
ingar, er við ókum um bæinn,
en þá sýndi húsameistari borg-i
arinnnar okkur upphlevptanj
skipulagsuppdrátt af Caen ein^
og hún á að vei'ða. Var fyrst ek+
ið upp í brekku, en þaðan srlstj
vel yfir borgina, og þar næ-st J
skóla nokkum,. þar sem upp-*
drálturinn er ge\Tndur, og fluttí
húsameistarinn þar fyrirlestur)
um skipulagninguna. Hamij
sagði, að byrjað hefði verið áí
því, að birta áskorun til borgar-i
búa, að taka höndum saman uin[
að ryðja rústimar, en það reynd-<
ist tveggja ára síarf, og á með-i
an var unnið ósleitilega í ski-if-i
stofum verkfrtpðinganna, serrtl
var komið fyrir i óásjálegtinij
bráðabirgðahúsum. |
s
Nýi háskólimi.
Meðal þeirra bygginga, semf
þegar em rfsnar, ber fyrst aðf
nefna nýja hásk6Iabyggingam-<
ar, sem eru að nokkru teknar il
notkun, en það er háskóli allsl
Nonnandís, sem her er um aðf
ræða, og er gert. láð fyrir, aðj
nemendur verði um 3500. Há-i
skólabygginganiar eru reistarf
hátt i brekku, og íyrir aftan ogj
ofar aðalbyggingnuium erul
stúdentagarðamir og hafn 2—3
þegai' risið þar upp. þetta ei u)
Frh. á 9. s.
upp á því, að fylgjast með ferli
hennar. Nú álíta meðlimir hol-
lenzku Ieyniþjónustunnar, að
dama sú, er gekk undir nafninu
Antje Van Cleve hafi komið
með plögg þau, er ollu dauða
Bett og Stevens.
Það er vitað, að Stevens kom,
þeirri orðsendingu til London,
að Bett væri kominn í samband
yið Þjóðverja,. sem væru óyin-
veittii' Hdtlei'„ og vildu semja
frið við Breta og Frakka.
. Ennþá heíir ekki tekizt að
hafa hendur í hári Antje. E£ til
vill hefir hún látið lífið í
sprengjuárásum bandamanna.
En hitt er ekki óhugsandi, að
hún hafi sloppið lifandi og sé
nú ein af hinum mörgu milijón-
um sveltandi Þjóðverja. En hún.
stendur alltaf efst á lista þeii'ra
kvenspæjara, sem banflamenn
vilja taka höndum. (Frh.)..