Vísir - 09.11.1955, Blaðsíða 4

VÍSIR
Miðvikudaglnn 9. nóvember 1955
Um efnahagsmál:
skiluðu með útfiutningsverðinu. gjaldcyriseyðslu og vegria kapp-
versnal um 130 millj. kr. á einu ári.
Orsökin fyrst og fremst meiri
eyðsla og fjárfesting.
Úívarpserindi f iIhjáInts
hanhast§óra-
í fyrrakvöld flutti Vil-
! hjálmur pór bankastjóri eft-
irfarandi erindi i útvarpið.
Fyrirsögmim hefir Vísir bætt
inn í.
Dagana 12. til 16. september
vorn haldnir hinir árlegu iaðal-
iundir AlþjóSagjaldeyiíssjóðsins
•eg . Alþjóðabankans. — Bæði
'þessí alþjóðafyrirtæki hafa höí-
nðsetur. sín. i .Washington. í
Bandaríkjunmn, en í þetta sinn
voru aðalíundir þcirra haidnir
:jf Istanbul í Tyrklandi.
Til þcssara funda koma ineim
••svo að segja frá öllum þjóðlönd-
iim veraldar, til þess að ræða
.iT'nahagsmál og bankamál. það
«mn aðallega aðalbankastjórar
þjóðbankanna og fjármálaráð-
berrar landanna, sem eru full-
i nrar á þcssum fundum. Margir
þessara aðalfulltrúa hafa með
;«ér hóp ráðgjafa og aðstoðar-
iminnn. Auk þess hefur sá hátt-
•iii' verið upptekinn, að b.jóða all-
jnörgum bankastjóruin frá stór-
Jiiinkum ýmsra landa, sem gest-
■um á fundinn.
Uji'nn Ólafsson, fyrrv. ráðherra
Kig Jón Ámason, fyrrv. Límds-
Siankástjóri, mættu sem áðalfull-
'trúar fyrir Ísíand. Landsbáuka
ísiands var sýnd sérstök viður-
kenning í þetta sinn með því að
■lijóða mér að sækja ftmdi þcssa
:6em gestur.
Að koma til Tyrklands og sjá
jiinn forna Miklagarð, borgina
Tiiiklu við Bosporussund, sem
lengi hét Konstantiriopel, en nú
iber nafnið Istanbul, er cfni í
:«ögu, scm ganxan væri að segja,
Tiii verðui' þó að bíða annars
íækifæris.
Kli ég tel ástæðu til að ræða
Jiokkuð um þau mál, sehi voru
•filefni fíindanna, ófriahagsmál.
Jafnvægi í efaahagsmálum.
Á þessimi fundum voru að
:s.jálfsögðu Iraldnar margar’ og
jnerkaj’ ræður. Má þar sérstak-
iJégá nefna ■framsögurœður aðal-
ha.iikastjóra Alþjóðabanlians, K.
Black, ræðu aðalfi'amlvvæmda-
st.jói'a Gjaldeyrissjóðsins, Tvar
»VJWWWJVIWJVU%VW1AVVVW^-^rtWVWyVW.V
Rooth, og ræður fjármálaráð-
herra Bretiands og fjánnálaráð-
herra Bandaríkjanna.
það var sameigihlegt með öll-
um þessum ræðumönnum að
leggja rika áhorzlu á þá miklu
nauðsyn allra þjóða að leggja
kapp á að skapa og viðlralda
jaínvægi í efnahagsmálum, því
þá — og aðcins þá — væri hægt
að fryggja þegmim þjóðfélag-
anna varanlega bæt.ta nfkonnt
og hefri lífskjör.
Ivar Rooth gérði grein fyrir
starff 'Gjaldeyrissjóðsins, að sjöð-'
urinn hefði leitast. við áð aðstoðá
þjóðir þær, sem cru sjóðfélagar,
í þyí að leysa liöít og koina á
frjáJsri og lioilbrigðari viðskipt-
úm þjóða í milli. Hann gerði
grein fyrir miklum framföium
á þessu sviði, en lagði þó ábcrzlu
á, að enn þyrfti að auka frelsi i
viðskiptum og öryggi;, komti á
yfirfærslufrelsi eða sem t'rjáls-
ustum •peningafæi’slum inilli
þjóða. Jietta getur þó ekki orðið,
neoia hver þjóð lieilna fyrir
skapi jafnvægi i sítumi eigin
efnahagsmál um.
Síðan sagði liann:
pó scgja megi að fjnrhagsá-
stæður mikils hluta veraldar
hafi þcgar náð sér cftir ógnir og
érfiðleikii stríðsins, þá eru þó
enn nokkur löinl í gr'eiðsluvand-
ræðuni. þessi vandræði stafa oft
af verðbólgu, scni orsakast áf ó-
gætilegri. opinbeni cyðsltt éða
ógætilegi'i fjárfestingu einstakl-
inga og opinberra íiðiia
í allmörgttni löndum virðast
kaupliækkanir meiri en Svara til
aukinnar framleiðslu og veikjii
aðstöðu landanna til eðlilcgrai'
þátttöku í mi 11 irí kja.verzlu n i n n i.
Mjög vantar enn á að öll lönd
liafi lært þá list að liafa og við-
liakia mikilli atvinmi, án þess
uð lenda í híxitiuni vérðbólgu,
seni stáfai' af ofþenslu á viimu-
mai'kaðinum. Gjajtleyris- og fjár
niálastefna cr ckki heilbrigð eðn
raunliæf, neina að liemij liejipn-
ist að skajia og viðiialda réttu
jáfnyægi jnillf htekkunar launa
og attkningar framlöi'ðslunnar.
Að öðrum kosti gi-efst uinlan
Til þess að bjarga þcssum at-
vinnuvegi, úkvað ríkissfjómin
að Skaþa hér Svokallaðan háta-
hlaups um vinnuafliö. í ár er
talið að fjárfesting í byggingu
íbúðarhúsa nemi helmingi ha-rri
gjaldeyri. Lagt var 60% gjakl og fjái-hæð en á fyrra ári. Enda eru
25% gjald á-vissar vörutegund- byggingaframkvæmdir í Reykjn-
efnahagskerfinu með stöðugt
vaxandi verðbólgu.
þannig var talað af þessum
reynda rnanni, sem um langt
árabil var aðalbankaistmr'.
Sœnska þjóðbankans og nú un'.
noklvur á-r hefur vcrið aðalfram-
kvæmdastjóri A1 þjóðag.j aldeyris-
sjóðsins.
Erum við á réttri braut?
Ef við hér heima á íslandi
látum þessi aðvörunami'ð verða
til þess, að yið atliugum grand-
gæfilega okkar gang, hvemig er
þá ástandið lijá okkur? — Erum'
við á hinni réttu Iwaut? Auðsætt
virðist, að svariö er langt frá þyi
að yera jákvætt.
Til þess að jafnvægi só og geti
lialdizt í þjóðarbúinu, þnrf at-
viniia að vera svo, að allir geti
fengið yinnu, en eftirspurn eftir
vinnu má ekki vcra svo mikil,
að vinnuafíið sé á uppboði.
' Kaupgjald þarí' að vera í sam-
ræmi við afköst atvjnnuveganna
og í samræmi við verðlag þess,
sem framléítt er.
Framboð vöru og veiðmæta
þarf að vcra í samræmi við þann
kaupmátt, som á hverjum tíma
er iriéð þjoðinni.
Allii' munii sjá, uð ekkert a.f
þessimí grundvallarskilyrðum er
mi hér fyrir hencli, a. in. k. ekki
h'ér á suðvcstuiiandi, þar sem
mciri hkiti þjóðaiipnar býr.
A s. 1. vori lýekkaði kaupgjakl
mikið. Iíaikkaði vegna. þess, að
efth'spurn eftir vinriuafli var
oröin miklu rneii'i en frámboð-
ið. ]iað liafði ekki vcrið séð fyr-
ir því, að. framkvæmdir tak-
mörkuðust við það vinnuafl, sem
f.vrir hendi var með venjulegum
vinniilnuiiiim. Kattpið iuekkaði
að krónutöiu qg yísitöluskrúfan
byrjaði'að skrúfá allt upp aftur,
og heldui' áfram að gera það.
Fyri' en varir eru írnynduð bætt
kjör orðin að engu, eða mínna
eu engu.
Kaupgjald og útflutningur.
AUii' vita, livað langt er frá
Því að hér sé samræmí kaup-
gjaids dg - útfhitninglyerðmæta.
þegar 1051, í byrjtin ársins, var
svo komiðÁ a'ð útgbi'Öanncnn
þáiftf lotans' tjáðu rík issjóminni
að bátuin þeii'ra gæti ekki orðiö
lialdið út ncina bætt. skilyrði
fcngjust tii útgei'ðai'. l'tgjöldin
voru orðin meiri en afiiröirnar
ir, sem til landsins fluttust, og
það sem þannig innheimtist,
rann sem verðhækkun á útfiutt-
ar afurðir bátaflotans. þetta
gjald var aðailega lagt. á þá vörulj,
sem var lítt nauðsynleg. þessu ar.
hefur' síðnn ve-rið ha.ldið áfram
hvert ár.
Á ármu 1954 kornu eigendur
togaraflotans til ríkisstjórnar-
innar og tjáðu sig ekki geta geri
togara sína út með þeim tilkostn
aði, sem örðinn var. Útflutnings-'
verðmæti aflans hrökk ekki fyr-
ir útgei-ðarkostnaði. Eftir að
nefnd hafði fjallað um inálið og
athugað hvað gera skyklij var
ákveðið að veita togurunum
styrk til útgerðarinnar, 2000 kr.
á dag.
En peninganna var aflað mcð
því að leyfa innflutning ú fólks-
bilum og skattleggja þá sérstak-
lega með 100% aukaskati í ]æssu
augnamiði.
Sá megin ókostur cr á báðum
þeim leiðum, sem farnar voru
til fjáröflunar til styrks sjávar-
útveginum, að báðar orsaka þær
inikla gja 1 deyriseyðslu, evðslu
fyrir vörur sem vissulega bera
ckkj réttnefníð iífsnauðsvnjar.
vík og nágrenni svo gífurlegar,
að undrun saitir. Kapphlaupið
um að ná múrsmiðum og tré-
smiðum í vinnu er sagt óskap-
legt Afleiðingarnar eru augljós-
50 mlUj. kr. í bílainnílutning.
Hve alvarlegt þetta er, rná sjá
á þessu: Á rúmlega einu ári, frá
sept. í fyrra þangað til í okt. í
ár, er búið að vérja yfir 50 millj.
kr. fyrir fólks- og sendibílaínn-
flutning.
Til að fullnægja bátagjaldoyr-
isþörfirini fyrir árið 1954, mun
Kaupgjald og gjalueyristekjur
Eg attla að aliiT' sem tiTþckkja.
sjái að ástandið i landinu í dag
er þannig:
Hér rikir meiri kaupmáttur en
hæfilegur er samanborið við þau
verðmæti, sem fáaíilog eru, ekki
sízt borið saman við gjaldéyris-
tekjur þjóðarinnar.
Hér rikir meiri cftirspum cft-
ir verðmætum, en hægt. er að
fullnægja, þar af leiðandi er hér
uppskrúíun verðlags, sem er ó-
heilbrigð og hættuleg.
Af þessu leiðir eða get'ttf leitt
kapplilaup urii allskonai' frarn-
kvæmdir ári heillirigðra uridir-
byggingar, og kapphluup um að
eignast fasta hluti í stað pen-
inga eða inristæðna, kapþhiaup
um að skulda frekar en greiða
skuldir sinar.
Allir bankarni,' allir, og þar
með talin sparisjóðsdeild iLandS-:
bankans, hafa látið svo undan
lánbeiðnaþunga einstaklinga,
fyririækja, bæjarfélaga og þcss
opinbera, að þeir eru búnir að
lána út allt sitt fé, allan spari-
sjóð, alla cigin sjóði og sjálfir
komnir í skuldir við seðlabank-
ann
Útlán þeirra banka, sem ég
þekki til hjá, liafa ekki á þessu
ári verið til kaupa á óþaria, ef
Sá Hákon þá sinn kost vænst-
Æm-að hlýða, klifraði-upp í reið-
ann og beið þar þess er í kynni
að skerast.
Þegar vaktin var úti og
íningt var, kemur skipstjóri
upp úr káetunni með kaðal-
spotta alldigran í hendi, geng-
ur að öldustokknum aftan við
reiðann, slær í hann högg mik-
ið' með kaðlinum og kallar:
„Naa, svinet, gaa ned!“
Þóttist Hákon þá vita að til
fcin 'væri talað, og sýndist hon-
um óþokki á andliti skipstjóra
:em myndi hann til alls búinn.
Rennir hann sér nú fimlega
.riiður á öidustokkinn og tekur
þaðan stökk eins og kólfi væri
fckotið beint í hásetaklefaopið,
€n í sama bili og höfuð hans
skreppur niður úr gatinu, ríður
kaðalhögg yfir lúkarkappann
með svo miklu aiTi að brakaði i
Ekki þóttust menn vita, hvort
Hákoni sjálfum var höggið ætl-
að eða það var aðeins til að
skjóta honum skelk í bringu.
Þá voru þau lög með sjómönn-
um annaðhvort skráð eða ó-
skráð, að enginn skipstjóri eða
skipþerra mætti koma fram
fyrir framseglsskaut eða hlaup-
bommu, sem kölluð var, til að
berja menn. Þetta hefur Ólafi
eflaust verið kunnugt, því að
hann gætti þess að koma aldrei
svo framarlega á skipi sínu. En
hins vegar gætti hann þess að
hafa kaðalspotta sinn svo
langan að hann næði fram fyrir
framselgsássskaut.
Talið var, að Ólafur skip-
stjóri vildi stæla stjóm sína og
reglur eftir þvý sém venja var
á herskipum í þá daga. Þegar
hann til dæmis vai' fluttúr eða
sóttur í lancl lét hann róa á her-
manna hátt, þannig, að árar
voru ílatar á keipum meðan
þær voru bornar á borði, en
sjálfur stóð hann á pallinum
aftast í bátnum.: Enginn mátti
snerta á skipsverki neinu án
beinnar skipunar, en bregða þá
tafarlaust við og vinna verkið,
koma síðan aftur eftb' og til-
kynna að verkinu væri lokið,
fara því næst á sinn stað og
bíða næstu fyrirskipunar, hvort
sem hennar yrði langt eða stutt
að bíða. Eftir þessu var reglu-
semi hans á öllum sviðum..
Jafnan hafði hann danska
stýrimenn, en þeirra gætti mjög
lítið.
gjaldeyriseyðslan verða yfir 1851 útlária aulcning er til vorzlunar,
millj. króna.
Lóks cr svo það alvörumál, að
mi cr vitað, að hæði togara- og
bátaéigendtir telja vóniaust að
halda þessunt aðálgjaldeyrisafl-
ari’di atvinnuvegum láridsins
gangandi, nema til komi veru-
lega ankin fríðindi í viðbót við
þau sem nú eru.
í viöbót við allt þetta er svo
það, að síldveiðar í Faxafióa
stöðvuðust í haust. Til þess að
veiði liéldist ófram, liét rikis-
stjömin styrk á útfluttá Faxa-
síld. þessi styrkur rnun nema
um níu iiiilljónum króna
Bikisstjórnin liefur einnig
lieitið að i'cita upþbættir á út-
fluttar landbtinaðarafurðir og er
líklegt talið, að.þær m.uni verða
um 15 niilljónii' krórmi' fyrsta
árið.
Fjárfesting á árinu sem leið,
va.r orðin svo mikil, að af staf-
aði rnikil Jiætta, liæði vegna
Talinn var Ólafur lægstur' afur hefir verið afarmenni að
er það aðallega til eldsneytis-
kaupa. Lánin liafa verið til út-
gerðar, til Íandlninaðar, til raf-
vœðingu landsins, til húsabóta
almennings. en ails samanlagt
svo mikil útlári, að úi’ hófi er og
nú lilýtur að stöðvast. Að sjálf-
sögðu verðúr þó kappköstáö að
uppfylla gefiri loforð.
180 millj. kr. verri hagur.
Gjaldeyrisstaða landsrnánna
iit á við er einna gleggstnr mæli-
kvarðj á livað við gétmri leyft
okkur í eyðsltt og livað eklci. þvi
er rétt að athuga hvar við stömt-
um á þessu sviði.
pað má líkja þessu við héim-
ilisföður, sem gerir atliugrin ;i,
hvað heimilið íná veita sér, það
fer eftir því, hvað afrakstur
starfs heimilisfólksins hefur orð-
ið 'mikill umfram útgjöld, hvað
hcímiiið á inni í verzlun eða
Framh. á 9. síðu.
vexti allra bræðra sinna,
en ' burðum,
| ,
þrekinn og kraftalegur og langt (osannar seu
yfir það rammastur þeirra að
afli, og var þó Ólafur bróðir
hans í Duí'ansdal talinn kari-
menni mikið. Gengu' miklar
tröRasögur af afli Ólafs skip-
stjóra og sumar næsta ótrúleg-
ai'. Ein var til dæmis sú, að eitt
sinn er hanri var stýrimaður á
stóru skipi erlendis átti að
hieypa niður akkeri. hafi
hlaupið bragð á keðjunni yfir
handlegg hans meðan akkerið
var að detta í botninn. Hafi
hann þá gripið hinni liendinni,
þeirri, er laus var, í keðjuna
og stöðvað akkerið meðan hann
losaði bragðið af handleggnum.
Þótt sögn eíns og þessi nái ekki
riokkurri átt, er það víst, að Ól-
því slíkar sögur, þótt
myndast ekki uni
aðra.
Önnur sögn er sú — og hún
er höfð eftir sjónarvottum —
að eitt sinn á fiskveiðunum
hafi einn háesti Ólafs dregið
gríðarstóra, fullorðna lúðu, og
er hún var kornin undir borð,
hafi hann kallað um haka eða
ífæru. Ólafur hafi verið þar
staddur og sagt þess enga þörí,
stutt vinstri hendi á öldustokk-
inn, en seilst með hinni hægri
undir kjálkbai'ð. lúðunnar og
kippt henni inn á þilfarið.
Asgeir Jónsson, fyrrum bóndi
á Álftamýri, faðir Gísla hrepps-
stjóra og þeirra bræðra mun
hafa verið seinastur á Hfi ailra
Framh.