Vísir - 09.11.1955, Blaðsíða 7

VÍSIB
Miðvikudaginn 8. nóvembér 1955
T
Fyrstis soðeimíitgaríaeliiii
§míðnð liér á lamdí.
Eru ætíui tfl vinnsiu á feitum fiski ©§ auka
mjölmagnið um aiit að fjórðuitg.
einkaleyfi
Hauga-
Isundi í Noregi. Þrepin eru 2 eða
sömu afköstum myndi
Afköst
soði.
þess eru 5 to/klst. af
voru hvorki
þræðir svo
hnökrar
á bæri.
né blá-
Gangur
Undanfarið hafa svokölluð I smiðjan samkvæmt
soðeimingartæki mjög rutt sér I frá A.S. Limvann í
til rúms í Noregi og víðar þar
sem útgerÖ er stunduð í stór-
um stíl.
Tæki þessi vinna mjöl og
dýsi úr feitum fiski og fiskúr-
gangi, og' með þeim eru hrá-
efnin öll gjörnýtt, svo að mjöl-
magnið eykst um allt að 25%. ^þrepa tæki. Gufunotkun tveggja ^
Það eru einkum Norðmenn þrepa tækja er rúmlega helm- :
sem hafa staðið framarlega í ingur þess vatns, sem eimað er
framleiðslu og notkun soðeim- 1 úr soðinu, en í þriggja þrepa
ingartækja og þaðan kom fyrsta , tsekjum rúmlega þriðjungur
soðeimingartækið til íslands. . eimaðs vatns.
með
kosta.
Fyrsta soðeimingartækið hérj
á landi tók h.f. Hvalur í notkun
í hvalvinnslustöð sinni á Mið-
sandi í Hvalfirði vorið 1953 og
3 og fer það eftir hráefnismagni er það af sömu gerð og soðeim-
og árlegum notkunartíma tækj-1 ingartæki Landssmiðjunnar.
anna, hvor gerðin er notuð, þar j Fyrsta tæki Landssmiðjunn-
sem stofnkostnaður þriggja ar var tekið í notkun hjá Síld-1 innan um
þrepa tækjanna er meiri og' ar- og fiskimjölsverksmiðju smiðjanna
Annað tæki er nú fullsmíðað leiksins var hraður, samleikur
fyrir ísfell h.f. á Flateyri. Það góður og kunnátta í betra lagi
mun vinna úr 2,5 to/klst. af miðað við frumsýningar. Er
soði. | það auðvitað fyrst og fremst að
Einn höfuðkostur soðeiniing- þakka ágætri leikstjórn Lárus-
artækja Landssmiðjunnar er ar Pálssonar, sem sýnilega hef-
sá, að þau þarfnast mjög lítils ur gengið að starfi sínu með
rúms. Þannig er tæki, sem eim- öryggi, alvöru og festu.
ar 5 to/klst. soðs aðeins 4,3 mj Hlutverk eru tuttugu og eitt
á breidd, 4,0 m. að lengd og 4,3 j og mörg stór. Eitt stærsta hlut-
m, á hæð. Fyrir hver 2,5 to/klst.! verkið, Jón Proetor bónda,
sem afköstin aukast, lengjasL leikur Rúrik Haraldsson af
^■WVWUWWVVVWVWyWVVVVLWVlíWWWUUUVVtfWkW
Var það sett upp í hvalvinnslu-
.stöðina í Hvalfirði og hefur
.gefið ágseta raun.
Nú Éfefur Landssmiðjan hafið
iframleroslu á sams konar tækj-
um og var fyrsta tækið tekið
1 notkun hjá Sildar- og fiski-
mjölsverk&miðju Akraness h.f. I
s.l. maímánuði, og annað tæki
er þegar fullsmíðað fyrir ís-
fell h.f. á Flateyri.
Vísir hefur í tilefni þessara
merku nýjunga, sem vafalaust
eiga eftir að ryðja sér braut
hér á landi, snúið sér til Jó-
hannesar Zoega, forstjóra Lands
smiðjunnar og beðið hann um
nánari upplýsingar um soðeim-
ingartæki og vinnslu þeirra.
Vínnsla á mjöli og lýsi úr
feitum fiski og fiskúrgangi fer
þannig fram: Fiskurin er soð-
inn við gufu. Úr sjóðaranum
fer hann í pressu, þar sem að-
skiim eru pressuvökvinn og
pressukakan. Pressukakan fer í
þurrkara, sem eimir burt meg-1
Inhluta þess vatns, sem er í
pressukökunni og skilar mjölú
inu. Pressuvökvinn fer í gegn-
um skilvindur, þar sem lýsið
er skilið frá og leitt í geyma, en
afgangurinn, soðið, rennur frá.
í soðinu er auk vatns þur-
efni og nokkuð lýsi, sem ekki
næst algjörlega í skilvindun-
m
Samsetning soðsins úr feit-
um fiski er venjulega 0,9—0,8%
íita, 7—8% þurefni og afgang-
urinn vatn.
Úr gömlu hráefni er fita í soð
iriu mun meiri en hér greinir.
í söðeimingartækjum þeim, er
Landssmiðjan framleiðir eru
nýtileg efni, sem annars fara
forgorðum í soðinu, unnin
þannig:
Pressuvökvanum er dælt inn
á fyrsta þrep tækjanna og eim-
að þar til hálfs við 100°C til
130°C. Lýsið er nú skilið frá
í skilvindum, en hálfeimað soð-
inu veitt inn í seinna þrep eim-
ingartækjanna, þar sem það er
eimað til fulls, þ. e. þar til föst
•efni nema allt að 50 % af vökv-
anum, sem nú kallast soðkjarni.
Soðkjarninn, sem er mjög
ríkur að næringarefnum og bæti
efnum, er stundum notaður
beint til fóðurs, en oí'tast er
. honum blandað við pressukölc-
una og er þá megnið af því
vatni, sem í honum er, eimað í
þurrkaranum og þurefnin bland
ast fiskimjölinu úr pressukök-
unni. Fiskimjöl þetta kallast
kjarnamjöl og er verðmætara
en venjulegt fiskimjöl.
Tæki þessi framleiðir Lands-
tækin um 1,4 m. Þess vegna má miklum myndugleik og tilþrif-
oftast koma tækjunum fyrir j um. Hann hefur náð örggum og
aðrar vélar verk-' föstum tökum á hlutverkinu og
án þess að auka missir það • aldrei úr höndum
gufunotkun minni, en tveggja Akraness h.f. í maímánuði s.l. húsakost. j sér. Þessi trausti leikari vex nú
með hverjum vanda.
Konu hans, Elísabet Proctorf
leikur Regina Þórðardóttir af
miklum fínleik, næmleik og
innileik. Þessi persóna er ef til
vill sterkasta persóna frá hendi
höfundarins og' í mýkt leiksins
hjá frú Regínu er falinn mikill
þróttur.
Sá háttur, sem framan grein-
ir, að skilja vökvann eftir fyrra
(fyrsta) þrep tækjanna er
bundinn einkaleyfi A.S. Lim-
vann. Kostir hans eru þeir, að
lýsið er auðunnara úr vökvan-
um eitir upphitunina og ekki
er þörf sama skilvindukosts,
sem nauðsynlegur er, þegar
pressuvökvinn er skilinn óeim-
aður. Fyrra atriðið skiptir
miklu máli fjárhagslega, þegar
hráefnið er lélegt. Með þessari
aðferð er fitumagn í kjarna-
mjölinu sama og í venjulegu
fiskimjöli.
Vegna minna álags á skil-
vindur, geta skilvindumenn
venjulega gætt eimingai-tækis-
ins, þannig að ekki er þörf á
auknu starfsliði í verksmiðjun-
um vegna notkunar tækísins.
Með þessum tækjum er hrá-
efnið gjörnýtt, þannig að eng-
in verðmæt efni fara til spill-
is, þannig eykst . d. mjölmagn
úr hráefninu um 20—25%.
Landssmiðjan framleiðir soð-
eimingartæki með afköstum
fyrir 2,5—5—7;5—10—12,5—
15—17,5—20 to/klst. af soði
Tækin eru þannig gerð, að hvert
tæki má síðar stækka upp í
einhverja af ofangreindum
stærðum, ef þörf og efnahagur
verksmiðjunnar leyfir. Kostn-
aður við slíka stækkun ér að-
, eins hluti af því, sem nýtt tæki
X
Rúrilc sem Proctor og Þóra sem Abigael.
JÞjáðteilih úsið:
\ deiglunni, eftir
Arthur IVSiller.
Leikstjóri Lárus Pálsson.
í mistri aldanna liggja huld-
ir margir og miklir atburðir,
sem geta orðið viðfangsefni
skálda eða sagnfræðinga, séu
þeir dregnir fram i dagsins
ljós.
Bandaríski leikritahöfundur-
inn Arthur Miller hefur brugð-
ið sér rúmlega hálfa þriðju öld
aftui'
stöðu
sem Þjóðleikhúsið frumsýndi
laugardagskvöld
húsi við ágætar
síðastliðið
fyrir fullu
undirtektir.
Uppistaðan í leikritinu
atburðir, sem gerðust í Salern
í Massachusetts í lok seytjándu
aldar, en þá voru hafnar þar
galdraofsóknir og lauk þeim á
Fyrstu soðeiniingartiekin sem Landssmiðjan smíðaði, en þau eru
nú í notkun á Akranesi.
þá leið, að nítján manneskjur
i tímann í leit að uppi-j voru dregnar fyrir lög og dóm
í leikritið „í deiglunni“, °g teknar af lífi. Hefur höfund-
urinn kynnt sér málskjölin og
rit 'Sagnfræðinga um þetta efni,
en ívafið er eigið hugmynda-
flug og skáldleg innsýn.
Arthur Miller er talinn í
fremstu röð núlifandi banda-
rískra leikritahöfunda og einn
þeirra fáu leikritahöfunda í
heiminum, sem hafa stundað
háskólanám í leikritinu. Að
minnsta kosti tvö af leikritum
hans hafa verið kvikmynduð,
Synir hankastjórans (All my
Sons) og Sölumaður deyr
(Death of a Salesman), sem
hefur verið sýnt hér í Þjóð-
leikhúsinu.
í deiglunni (The Crucible)
hefur nú verið sýnt á annað ár
í New York. Það er geysilega
magnþrungið og kyngifullt
leikrit og veldur því fremur
efni þess og atburðir, en snilld
orðsvaranna, sem þó eru mark-
viss. Nauðsynlegt ert að málið
á leikriti sem þessu hæfi þeim
tíma, sem það gerist á og hefur
þýðandinn, Jakob Benediktsson
magister, reynt að gæta þess
með því að fyrna málið, án
þess að gera það tyrfið. Hefur
það vissulega verið vandaverk.
Frumsýningin á laugardags-
kvöldið tókst sérlega vel. Þar
Stórt hlutvefk, séra Samúel
Parris, leikur einn af öndveg'is-
leikurum okkar, Valur Gíslasonp
af miklu öryggi,.svo sem búast
má við af jafn sviðsvönum og
gáfuðum leikara.
Ambátt prestsins, Títúbu,
leikur Emelía Jónastlóttú a£
mikilli innlifun. Þessi röska
leikkona mætti gjarnan sjást
oftar en verið hefur á sviði
Þjóðleikhússins.
Ágætur var einnig leikur
Jóns Aðils í hlutyerki Dan-
forths varalandstjóra. Jón
virðist sannarlega vera í essinu
! sínu á þessu leikári. Hann leik-
ur tvö smáhlutverk í Góða
dátanum, en bæði svo snilldar-
vel, að minnilegt er.
En þó var það hin unga og
efnilega leikkonat Þöra Frið-
riksdóttir, sem kom einnæ
skemmtilegast á óvart þarna,
með afburðagóðum leik í hlut-
eru verkj Abigael Williams, og þ6
máttu þeir, sem sáu hana í hlut-
verki sínu í „Fædd í gær“ sann-
arlega vænta mikils af henní.
Maríu Warren lék Hólmfríð-
ur PálsdóUir með rniklum til
þrifum. Má segja hið sama ura
hana og Emelíu Jónasdóttur,
að hún mætti vera oftar á sviði
Þjóðleikhússins.
Séra Jón Flale, prest í Bev-
erley, lék Róhert Arnfimissoa
af smekkvísi og hófsemi.
Ekki er ástæða til að nefna
smærri hlutverk, en þau vorp
vel og sæmilega af hendi leyst.
Leiktjöld og búningateikn-
ingar gerði Lárus Ingólfsson a£
sinni venjulegu smekkvisi.
Galdraljósum Þjóðleikhússins
stýrði Hallgrímur Bachmanw
enda kann víst enginn á þau
nema hann.
Það jók á liátíðleik stundar-
innar, að Nóbelsverðlauna-
skáldið, Halldór Kiljan Lax-
nes's, heiðraði frumsýningar-
gesti með nærveru sirini, en
þeir heiðruðu hann aftur me'ð
ferföldu húrrah'rópi.
Karl ísfcld.
Viðaukafjáiiög
Butlers samþykkt.
Viðaukafjárlögin voru sam-
þykkt í neðri málstofu brezka
þingsins í gær.
Þetta var í lok 2. umræðu og
hafði ’stjórnin 65 atkv. wneiri-
hluta. A