Vísir - 16.01.1957, Qupperneq 9

Miðvikudaginn 16. janúar 1957
VÍSIR
Leitin...
Frh. af 4. s.
Taugastríð.
Um þessar mundir var Sviss
einskonar eyland í miðj hafróti
styrjaldarátakanna. Allt í kring
réðu nazistarnir lögum og lof-
um. Að vissu leyti voru starfs-
menn sendiráðs Bandamanna-
ríkjanna ennþá einangraðir og
fjarri öllu sambandi við um-
heiminn, þarna sem þeir voru í
Sviss. heldur en hermennirnir á
vígvellinum. Einu sinni liðu sjö
mánuðir án þess að Mayer bær-
ist bréf frá konu sinni.
Eina beina sambandið, sem
sendiráð Bandaríkjanna í Sviss
hafði við Washington var þráð-
laust loftskeytasamband. Eina
leiðin til að komast til eða frá
Sviss, til eða frá hlutlausum
lÖndum eða löndum banda-
manna, var flugleiðin, ef und-
an eru skildar leyniferðir yfir
landamærin, sem voru mjög
hættulegar. Engin opinber póst-
leið þótti nógu trygg, ef um var
að ræða að koma stjórnarpósti
til eða frá landinu. Fyrir milli-
göngu manns nokkurs, sem var
af Márakyni, og gekk undir dul-
nefninu „köngulóin“, var stund-
um hægt að koma sendingum
til Lissabon. Hvorki var þetta
þó öruggt samband né reglu-
bundið. Þar sem erfiðleikarnir
í þessu efni yrðu meiri og meiri,
eftir því sem tímar liðu, óx
þörfin fyrir ný sambönd að
sama sfcapi.
Sífellt komu fyrirspurnir frá
Washington. Eftir fall Musso-
linis varð ástandið á Ítalíu ó-
tryggara með hverjum degi og
allar áætlanir um innrás á
Ítalíu voru nú komnar á frarn-
kvæmdastigið. Af öryggisástæð-
um hafði sendiráðið í Bern ekki
fengið neinar upplýsingar urn
þau mál. Loftárásir Breta á
Þýzkaland að nóttu til og Bauda
ríkjanna á daginn urðu sí-
fellt heiftugri og virtust miða
að skipulagðri eyðilegging i.
Það varð því afar áríðandi að
geta fengið þó ekki væri nema
augnabliksmyndir af því, sem
var að gerast í Berlín um þess-
ar mundir.
Um allt þetta hugsaði Mayer
á meðan hann beið kvöldsins í
eftirvæntingu o^ hann átti jafn-
vel erfitt með að binda hugann
við störf sín þennan'dag. Urn
kvöldið sat hann einn heima í
,,piparsveins-íbúð“ sinni, sem
var á annari hæð í húsi því
sem hermálafulltrúi Bandaríkj-
anna bjó í. Til þess að gestirnir
þyrfu ekki að hringja dyra-
bjöllunni lét hann hurðina
standa í hálfa gátt.
Það var nákvæmlega á slag-
inu klukkan 12 á miðnætti, sem
hurðin var opnuð gætilega.
Dr. O. gekk inn í herbergið og
á eftir honum kom lítill maður
í víðum, svörtum leðurjakka.
Hann var berhöfðaður og það
gljáði á skallann á honum í
björtu skininu frá lampanum í
loftinu.
Dr. O. sá hvernig hinir
mennirnir virtu hvor annan
fyrir sér. Engin kynning fór
fram og ekki var tekist í hend-
ur. Eftir nokkra þögn bauð
Mayer gestinum að fara úr leð-
urjakkanum. Áður en hann
þá boðio stakk hann hendinni
eldsnöggt niður í einn jakka-
vasann. Mayer var óvopnaður
og hann reyndi í skyndi að gera
Framh.
W. Kaempfert:
Hvað þýðir suð mý-
flugnanna?
JÞter taía sawnan tneö snöinn.
Árið 1887 tók Hiram Maxim
eftir því, að hvinuriiui af raf-
alnum í gistihúsi Saratoga dró
að sér sæg af karlkyns mýflug-
um. en fáum kvenkyns. I
Allir létu þetta eins og vind
um eyrun þjóta, þangað til|
William Offenhauser yngri og
dr. Martin Kahn. frá lækna-
I skóla Cornell háskólans, komu|
(til sögunnar. Þeir könnuðu suð
mýflugunnar (moskító) og
sönnuðu, að Maxim hafði haftj
rétt fyrir sér. Það er mögulegt
að greina mýflugur, sem eru
sýklaberar frá þeim, sem óskað-1
vænar eru og er ráðið til þess,
að þekkja og aðgreina suð
þeirra.
! Þegar kven- og karl-flugur
eru geymdar í búrum út af fyr-
ir sig hópast karlflugurnar alltaf
að þeim veggnum. sem snýr að
búri kvenflugnanna. Og þetta
gerist jafnt fyrir því, þó að búr-
in standi í 5 feta fjarlægð hvort
frá öðru og sé þakin með loki
svo að enginn þefur berist milli
þeirra.
j Offenhauser og Kahn gera
meira. Þeir hafa sett upp raf-
! mögnuð búr og eru í þeim hátal-
arar tengdir við fjarlægan
grammófón. Hátalarinn magnar
flugnasuð, sem skráð hefir ver-
! ið á plötu, hækkar það 500 þús-
und sinnum. Renna þá mýflug-
ur á hljóðið úr margra mílna
fjarlægð. Þær bíða bana er þær
lenda á rafmagnsbúrinu og
falla til jarðar.
Þegar Offenhauser og Kahn
eru að starfi hafa þeir aðstoðar-
mann, sem stjórnar plötunum
með flugnasuðinu. Eru þær
hafðar í gangi frá því kl. 4
að morgni. Sumar mýflugna-
tegundir eru aðeins starfsamar
á daginn, aðrar um sólarlag eða
sólarupprás og enn aðrar að-
eins um nætur. Við hvert raf-
magnsbúr er haldin skrá yfir
þær flugur, sem falla í valinn,
og er talan símuð til mannsins,
sem stjórnar plötunum, svo að
hann viti hvað á vinnst.
Plöturnar
hæna að.
Fyrst af öllu þarf að veiða
mýflugurnar. Eru þeir Offen-
hauser og Kahn sjálfir beitan.
Lifandi mýflugnaeggjum og
púpum er líka safnað og er
þeim ungað út í skálum með
vatni. Oft verður að taka suðu
flugnanna á hverja plötu af ann-
ari áður en góð plata fæst. En
prófsteinninn er rafmagnsbúr-
ið og það hversu ótt flugurnar
streyma þangað. En fáist góð
plata má gera margar samskon-
ar. Viss plata hænir kannske
einungis að karlflugur af vissri
tegund í héraðinu, því að hver
tegund svarar aðeins kalli sinn-
ar tegundar. Og þar sem þessn
er svo farið, er hægt að útrýma
flugum, sem bera sérstaka sjúk-
dóma í héraðinu.
Offenhauser og Kahh telja,
að kall mýflugnan i sé tvenns-
konar. Ástakall k/enflugunnar
og girndarkall hennar, eða svo
kallar Offenhauser suð þeirra.
Girndarkallið er ekki ástakallj
heldur tilkynnir það öllúm
kvenflugum í nánd, að ein
þeirra hafi fundið kjöt: sem sé
blóð. Kvenflugan ber sjúkdóm-
ana og er hún hættulegur bit-
vargur. Hún þarf að ná í blóð,
því að það fullkomnar frjóvg-
unina á eggjum hennar. Karl-
flugan er meinlaus sælkeri,
sýgur blóma- og aldin-safa. En
þegar kvenflugan bítur til blóðs
rekur hún upp girndarkall sitt
og er það tilkynning hennar til
annarra flugna un' bráð.
Ástakall kvenflugunnar og
girndarkall hennar eru bæði
notuð til að ginna kven- og
karlflugur í dauðann.
Jafnskjótt og kariflugui'nar
heyra ástakallið þyrpast þær í
áttina til hátalarans. 90 hundr-
aðshlutar af öllum mýflugum,
sem í nánd eru, koma æðandi.
Á þenna veg er hægt að veiða
fleiri mýflugur á 10 mínútum
en á heilli viku, þegar skepnur
eru hafðar til að hæna þær að. |
Verið getur, að suð hátalarans
sé hærra en eðlilegt er, en þá t
bægir það frá. Offenhauser og
Kahn álíta, að fálmarar karl-
flugunnar. sem eru mjög loðn-
ir, taki við hljóðöldum frá
kvenflugunni. Fálmarar kven-
flugunnar eru því nær hár-
lausir.
Mismunandi tíðni.
Hver mýfluga virðist hafa
eitthvert tíðni-stillingartæki,
sem stillt er inn á vissa tíðni,
og skýrir það hvers vegna salt-
mýramýflugur í Florida og mý-
flugur Vestur-Afríku senda frá
sér ólík girndar- og ásta-köll,
þó að þær sé af sömu tegund.
Kall saltmýra mýflugnanna er
hærri tónn. Auðsætt er, að •
Florida-flugurnar og Vestur-
Afríku flugurnar „skilja ekki“
hver aðrar, af því að þær erU
ekki samstilltar.
Fyrst köll mýflugnanna eru
sérstök fyrir hverja tegund má
segja, að Offenhauser og Kahn
hafi fært læknisfræðinni áríð-
andi vitneskju og þá sérstak-
lega ‘áríðandi vitneskju fyrir
heilsufar manna. Meo öðrum
orðum, það er hægt að þekkja
úr þær mýflugur, sem bera
sjúkdóma, — á kalli þeirra. f
Kúbu notaði dr. Kahn þessa
þekkingu sína beinlinis, með
því að veiða óteljandi mýflug-
ur, sem báru með sér malaríu-
sótt.
Hin vísindalega nákvæmnj
þeirra félaga er mjög áberandi.
Að vísu hefir vísindalegri ná-
kvæmni oft verið beitt og vak-
að vel yfir árangri. En þeir
virðast þó framúrskarandi
nákvæmir og tilraunirnar hafa
þurft stöðugrar gaumgæfni. Við
hvað eiga þeir Offenhauser og
og Kahn þegar þeir tala um
„starfsemi mýflugna“? Þeir
geta sagt nákvæmlega hvenær
mýfluga af vissri tegund er
starfsömust.
Þessi flík virðist viðeigandi að
sumarlagi, en tízkufrömuðir
lnigsa ekki um árst'ðir. Flíkin
sú arna var nýlega sýnd í
Kræfir karfar.
Margt skrítið kemur fram,
þegar manntal fer fram og sú
varð reyndin við seinasta
manntal í Englandi og Wales.
Þar kom m. a. í ljós, að fjórir
menn 100 ára og eldri áttu kon-
ur á aldrinum 30—34 ára, en
fimm menn á aldrinum 90—99
ára áttu eiginkonur á aldrinum
20—24 ára.
Þrír 16 ára piltar höfðu feng-
ið skilnað frá ltonum sínum og
fjórir á sama aldri voru ekkju-
menn. Af 16 ára gömlum stúlk-
Lcndon undir nafninu „unn- um voru 7 ekkjur og fjórar
ustan“. höfðu skilið við eiginmenn sír.a.
Manstu eftir þessu... ?
Árið 1950 var verksvið UNICEF,
Barnahjálparsjóðs Sameinuðu þjóðanna,
fært út, svo að það væri til varanlegri
aðsíoðar fyrir börn licimsins. Matar-
gjafir til barna, sem hafnar voru á því
ári, náðu til hinna afskekktustu staða,
ef þess var óskað af viðkomandi rík-
isstjórnum. Myndin sýnir flutninga á
tunnu með þurrmjólkurdufti yfir 9000
feta háan fjallgarð í Guatemala. Meira
en 90 Iönd og hjálendur hafa tekið þátt
í starfsemi sjóðsins, síðan hann var
stofnaður að undirlagi allsherjarþings
Sameinuðu þjóðanna árið 1946.
-----
Flugvcl var í fyrsta skipti flogið yfir
Ermarsund 'þann 25. júlí 1909. Var það
Frakkinn Louis Blériot, scm flaug ein-
þckju sinni frá Calais til Dover, og
hirti ckki um það, þótt hann, væri
meiddur á fæti. Leiðina, 50 km., flaug
hann á 37 mínútum. Hreyfillinn of-
hiínaði, en rigning hjálpaði þá til að
kæla hann, en hún dró jafnframt úr
skyggni, svo að Blériot varð að átta sig
á gufuskipum, sem voru á.siglingu um
sundið. Blériot hafði gert tilraunir með
einþekjur frá 1901, þrátt fyrir mörg
slys. Hann andaðist árið 1936.
Luther Burbank, bandarískur nátt-
úrufræðingur og kynbótafræðingur á
sviði jurtafræði, vann mikið starf í því
efni, svo að menn fengju mciri og betri
uppskeru. Þegar hann andaðist 11. apríl
1926, 77 ára að aldri, hafði hann unnið
við tilraunir á sviði jurtafræðinnar í
samfleytt fimmtíu ár. Tilgangur hans
var að „framleiða“ stærri jurtir og
fleiri afbrigði af hverri tcgund. Með
afbrigðablöndun tókst honum að rækta
meira en 40 tegundir af plómum og
sveskjum, auk nýrra tegunda af perum,
fcrskjum, tómötum og kartöflum. ; (