Vísir - 15.02.1957, Síða 4

VÍSIR
Föstudaginn lð. febrúar 1957
„Þjóðar frelsi, þrældóms helsi,
þú sérð muninn, kjóstu frelsi

Dppreistin í Dngverjalandi var
barátta beilBar þjóðar.
Meðal flúffainaima í Ausíurríki.
Ungar hetjur, sem tekið hafa þátt í „uppreist kynslóðarinn-
ar“, hafa ekki ennþá misst trúna á, að föðurland þeirra verði
frjálst; flestir þeirra eru ungir að árum en hafa að baki sér
aðdáanlegan siðferðilegan sigur, segir í grein eftir Elie Abel,
sem birtist nýlega í New York Times Magazine.
í kulda og hörku vetrarins
koma þeir frá Ungverjalandi yfir
forarfen og eftir afskekktum
vegum. 'Þeir hafa misst allar
eigur sínar nema fötin sem þeir
eru í, hafa í mesta lagi skjalá-
tösku fulla af blöum, f jöldskyldu-
minjagripum, brauðbita og ör-
iitlu af salami.
Evrópuþjóðir hafa verið vitni
að mörgum þjóðflutningum alls-
lauss fólks. Kallið það flótta-
menn, heimilislaust eða hvað,
sem þið viljið. En þessi siða^ti
fólksstraumur er allt annars
eðlis. Þetta eru stoltir menn,
flestir þeirra ungir og eiga þax-ft
líf fyiár höndum, en að baki sér
aðdáanlegan síðferðilegan sigur.
Þeir eru stoltir og óbugaðir,
jafnvel þó að þeir séu á leið í
útlegð.
Þau mannanöfn, sem birt eru i
þessari grein, eru út í bláinn,1
af því að þeir ungu menn, sem '
hér verður rætt um, verða að
vernda skyldmenni sín, sem þeir j
yfirgáfu í Búdapest, Gyor og
Dunapentele. Um baráttu þeirra 1
getur enginn efazt — tala þús- j
unda dauðra rússrieskra her-
manna ber vitni um hana.
Þetta var uppreist heillar
kynslóðar — á þvi er ekki hinn J
minnsti vafi og ógurlegur ósigur
fyrir Sovétrikin, vegna þess að ,
æskulýður Ungverjalands, sem
hlýtur að hafa verið framtíðar- j
Vón kommúnismans, stóð að ’
uppreistinni. I samfleitt 12 ár J
var þeim gert að skyldu að
ki’júpa fyrir ásjónum Marx og
Stalíns. Þó beindist hetjudýrkun
þeirra að öðru og betxá mönnum,
mönnum eins og ljóðskáldinu og
föðurlandsvininum Sandor Pet-
öfi, sem var uppi á 19. öld, og
Lajos Kossuth, lgiðtoga upþrejsn-
arinnar í Ungverjalahdi árið
1848.
Þar var rauði lierinn
áður.
Þessa ungu menn getur mað-
ur hitt í fögrum garði aðalbæki-
stöðva flóttamannabúðanna i
Eisenstadt, sem áður fyrr var
aðsetur konungsættarinnar Est-
erhazy. í þau 10 ár, sem sovét-
herinn hernam Austurríki, var
þessi mikla en óþétta bygging
notuð sem herskáli. Yfir dyrun-
um er skilti og má lesa eftir-
farandi áleírun:
„Lengi lifi hinn óviðjafnan-
legi rauði her okkar". 1 dag
liggur leið þúsunda ungi’a Ung-
verja gegnum þessar dyr til
frelsis. Þeir hafa valið.
Þarna verða flóttamennirnir
að gefa sig frarn og láta skrá
sig — gefa upp nafn, menntun
og starf, skyldmenni erlendis, ef
þeir eiga nokkur. Austurríski
rauðj krossinn sér þeim fyrir
heiti’í máltíð, þeirri fyrstu, er
margir þeiri’a hafa fengið dög-
um saman, ásamt þurrum sokk-
um, hlýjum nærfötum og bráða-
birgða læknisskoðun. Flótta-
mennii’nir eru venjulega í skíða-
skóm eða þungum vinnuskóm,
og aðeins örfáir hafa rneðferðis
önnur föt en þau, sem þeir börð-
ust í.
££
Voru í freisissveitimuin.
Geza heitir 25 ára gamall liðs-
foringi í ungverska hernum.
Hann er nýkominn yfir landa-
mærin ásamt konu sinni, Franc-
iszku, sem er hjúkrunarkona að
menntun og á nú von á barni.
Með þeim eru 6 aðrir meðlimir
frelsissveitanna, sem veittu við-
nám gegn sovétherjunum i
Búdapest í hörðum bardögum á
einu götuhorninu. Ungi liðsfoi’-
inginn lagði búning sinn til hlið-
ar, er hann gekk í lið með frels
issveitunum. Hann er i reiðbux-
um, reiðstígvélum, þunnri peysu
og skíðaúlpu. Hann kynnir fé-
laga sína: Nandor, sporvagna-
stjóri í Budapest, sem barðist og
flúði síðan land í vinnufötunum;
Janos renglulegur, rauðhærður
stúdent, er nam við tæknihá-
skólann; Sandor, verksmiðju-
verkamaður, sem er í rifnum og
skítugum frakka, með óhreina
hvíta húfu og vikugamla skegg-
brodda á broshýru andlitinu, qg
svo Ferenc, ungur ski’ifstofu-
maður, sem er aðframkominn af
þreytu eftir þrjár nær svefnlaus-
ar vikur.
Yilja ekki fara of
langt.
„Við viljum alls ekki skilja“,
segir Geza. „Við börðumst saman
gegn Pvússum og viljum halda
hopinn. Við eigum vini í Kanada
og Ástralíu eri meðan nokkur
von er til þess, að Rússar yfir-
gefi Ungverjaland, viljum við
ekki vei’a of langt í burtu. Ef
nokkur möguleiki væri fyrir
hendi, myndum við snúa aftur
til Búdapest."
Það er enga beiskju að sjá á
svip hins unga hermanns, þegar
hann lýsir fimm daga viðnámi,
þeirra félaga gegn hinum fjöl-
mennu rússnesku lierjum. „Segið ^
vestrænu þjóðunum, að hræðast (
okki Rússana," segir hann. „Her-
sveitirnar, sem þeir sendu gegn
okkur, voru bæði huglausar og
veikburða. Ef okkur hefði boi’izt
hjálp í tíma, hefðum við getað
sigrað þær.
Engum nema bleyðum gæti
dottið i hug að skjóta niðiu’
varnarlausa boi’gara, þar sem
þeir földust í kjöllurum húsanna
og tóku engan þátt í bardögun-j
um.“
Nuuðingai’flutn.'uigar eina
ráðið.
Gyoi’gy, sem er aðeins 23 ára,
kemur inn með nýjustu fi’éttir
frá Budapest. „Rússarnir eru að
safna saman ungu fólki í Ung-
verjalandi og flytja það nauðugt
á brott", segir hann. „Þeir vita,
að annars getur ekki verið um
neinn frið að ræða.“ Gyorgy, sem
er verkfræðistúdent, barðist í
rúrna viku, eftir að sovétlierinn
snéri aftur til höfuðborgarinnar.
En þegar nauðungarflutningamir
hófust flýði hann til Austurrikis.
Hann komst til Gyor, sem er
miðja vegu milli Búdapest og
Vínarborgar, falinn bak við
kassa aftan á brauðþil. Ellefu
sinnum stöðvuðu rússneskir her-
menn bílinn. 1 Gyor földu bakar-
arnir liann bak við hveitipoka.
Þaðan varð hann að fara gang-
andi að landamærunum.
„Þið megið ekKi birta mitt
rétta nafn,“ segir hann. „Foreldr-
ar minir urðu eftir i Búdapest,
og ég vil ekki valda þeim meiri
erfiðleikum. Ég var meðlimur í
stúdentahreyfingunni frá byrjun,
°g ég get fullvissað ykkur um,
að við höfðum enga hugmynd
um, að allt mundi fara eins og
raun varð á. Þetta hófst við há-
skólann, þann 22. október s. 1.
Um 5000 okkar stúdentanna
ætluðum að sýna samúð okkar
með pólsku þjóðinni, sem hafði
barizt af svo miklu hugrekki
fyrir frelsi og gegn rússneskum
yfirráðum. Einhvernveginn lór
það svo, að umræðurnar snérust
um frelsi Ungverjalands einnig.
Við teiknuðum kröfuspjöid, og
12 okkar vöktu alla nóttina við
að útbúa bæklinga, sem dreifa
átti við kröfugönguna daginn
eftir.
Frh. á 9. s.
Mikill mannfjöldi
fagnaði Faisal írak-
konungi, er hann kom
í opinbera heimsókn j
til London fyrir
skömmu. Elízabet
drottning tók á móti
konungi og ók með
lionum í opnum vagni
um borgina til Buck-
inghamhallar, en
skrautbúnir riddara-
liðsmenn fylgdu vagni
þeirra.
kvartað af önuglyndi um
sprungna klukku.
9. janúar 1951 voru liðin fimm
ár frá því að John Conant hafði
gefið gjafir sínar. Þá opnaðu
þau Mabel og Bill kampavíns-
flösku, því að hin langa bið
þeirra var því nær liöin. Þau
höfðu efni á þvi — því að meira
en 8 hundrað þúsund pund höfðu
komist undan skattheimtunni.
12. janúar skrifaði John Con-
ant þeim Menzies og Merryvveat-
er og bauð þeim að koma í lieim-
sókn síðustu vikuna í janúar.
Þaiin 18. var þoka í Dartmoor.
Það var hagstæður dagur.
Klukkan 8 um morguninn lyftu
þau Mabel og Bill John Conant
upp úr ískistunni. I-íann var
brosleitur og friðsamlegur þar
sem liann lá sem í'rúmi sínu.
Bill var að fást við einhverja
flókna hitaútreikninga. Þá
kveikti hann á þrem olíuofnum
við rúmið þangað til hitinn var
kominn upp í 35 stig.
Frú Copland var með hósta
þennan dag, svo að Mabel lét
hana fara heim. Þetta var laug-
ardagur og dálítið æsandi. Þegar
dimmt var orðið bjuggu þau sig
vel, Mabel og Bill og smeygðu
sér út í þokuna og myrkrið og
þreifuðu sig áfram eftir móun-
um. Klukkan 10,30 um kvöldið
virtust þau vera orðin vilt og
börðu að dyrum á húsi sem stóð
þar eitt sér. Þegar það var út-
skýrt fyrir þeim, sem þarna
bjuggu, að afi Mabels væri sjúk-
ur og einn heima í húsinu,
bauðst ungur maður til að fylgja
þeim heim þangað komu þau kl.
11,15 og voru mjög áhyggjufull.
Potter læknir var ekkert
ánægður þegar síminn við rúmið
hans vakti harin kl. 11.20, en
liann kom strax. „Hann afi yðar
lézt fyrir 2 stundum", sagði hann
við Mabel eftir stutta rannsókn.
„En þér skiljið það, að ég get
ekki gefið dánar vottorð, eins
og á stendur."
„En hvers vegna ekki?“ spurði
Mabel.
„Ég stundaði ekki hann afa
yðar, meðan hann lifði. Ég veit
ekkert urii lieilsufar hans. Þaö
væri ekki viðeigandi. Ef lækijir-
inn hans vill ekki gefa dánar-
vottorðið verð ég að kalla á lík-
skoðarann."
Mabel útskýrði það fyrir Pott-
er að Menzies ætti heima í Lund-
únum og hefði ekki séð sjúkling-
inn í meira en sex mánuði.
Potter var ergilegur yfir því
að á sig hefði verið kallað við
dauða Conants — því að almennt
var álitið í þorpinu að Conant
væri efnaður maður. Potter
sagði likskoðaranum frá dauða
Conants á þann veg að honum
fanst sér nauðsynlegt, að láta
likskoðun fara fram. Allt fór
eins og John Conant hafði ráð
fyrir gert.
Svo náðu blöðin í söguna. Það
að John Conant hafði lifað svona
rúmlega 5 ár og svo það hvaö
stórar upphæðir var um að ræða
— þetta voru fréttir. Alvarlegur
maður í fjármálaráðuneytinu
las söguna í blaði sínu. Hann
símaði þegar til ráðuneytisins
og árangurinn varð sá, að liií
skoðarinn varð að láta kryfja
likið. Atburðirnir voru að kom-
ast á hástig.
Dóniþing líkskoðunarmannsins
var haldið i skála í þorpinu.
Potter læknir sagði frá öllu, sem
hann vissi. Hann talaði, ergilega.
Dauðinn hafði komiíi kl. 9 kvöld-
ið 18 janúar. Hann komst að ■
þeirri niðurstöðu frá hitanum á
líkinu og af öðrum ástæðum.
Ingleby, lögregluiæknir, sagð: að
dánarorsökin hefði verið blóð-
kökkur við hjartað. Það var j
vafalaust. Vitnisburður lians
tæknilegur eingöngu. Áður en
hann fór úr vitnastúkunni rétti
hann iíkskoðaranum pappírs-
blað.
Likskoðarinn varð dálítið
ruglaður. Hann var vanur því að
vera spurður að því! Hversvegna
fólk dæi. Það var hans verk. En
það virtist svo sem þessi rann-
sókn íjallaði um það hversvegna
fólk lifði. Svo var að sjá af orð-
inu sem féllu um þeita frá lög-
fræðingi, sem \rar þarna staddur
vegna fjármálaráðuneytisins,
hann vildi fá að \'ita hvers vegna
John Conant iieíði iiíað. Þetta
var mjög undarlegt'
Mabel og Bill Simmons voru
iiæði yfirheyro. Saga þeirra, ur.i j
að þau hefði \'il,lzt i móunum .og (
komið lieim aft,ur og fundið þar
Jolin Cor.ant dáinn, var staðfest
af fólki, sem bjó þarna í grend.
Saga þeirra lcom heim og saman
við sögusagnir annarra og var
mjög sennileg. Mabel táraðist
dálítið þegar likskoðarinn spurði
hana hvers vegna hún hefði ekki
kallað á lækni síðustu mánuði,
sem afi hennar lifði og var veik-
ur. Hún sagöi að sjúklingurinn
hefði ekki viljað hafa lækni inn
fyrir dyr í húsi sínu.
Menzies læknir kannaðist við
þetta. Hann sýndi likskoðaran-
um síðasta bréfið frá sjúklingn-
um og hann las það hátt.
„Þér sáuð sjúklinginn siðast
fyrir 6 mánuðum, dr. Menzies?
Er það rétt?“
„Já, það’ er rétt. Það var 8.
júlí nákvæmlega."
„Hvað yirtist yður þá um
lífsmöguleika hans?“
„Ég sagði honum“, sagði Menz-
ies, „að hann gæti ekki liíað
ncma nokkra mánuði i viðbót.“
„Þér eruð þá ekki undrandi
yfir dauða iians?“ spurði lík-
skoðarinn.
„Nei“, svarað Menzies. „Ég
bjóst. við ao hann dæi fyr en
hann gerði.“
,Er það satt, að hinn látni hafi
gefið yður yfir 50 þúsund pund
fyrir 5 árum?
Frh. á 8. s.
í : it ;úri
éi qiB' : 03- ílsr
'"irjfiV.ri z i ar . Ví/
i?!Í Iih<’
' 6&fj