Vísir - 15.03.1957, Qupperneq 4

4
vxsm
Föstudaginn 15. marz 1957
Eg talaði í hitteðfyrra sum-
ar við íslenzkan bónda, gáfað-
ary gætinn og orðvaran, um
þgtta, sem árið 1943 var kallað
9,undanhaldið í sjálfstæðis-
baráttu íslendinga við lýðveld-
isstofnunina‘!. Hann sagði: ,,Við
•> eigum ekki að vera að rifja upj3
þennan skepnuskap, láta það
liggja kyrrt. Það er okkur öll-
i um til skammar."
Þetta, sem hann sagði, hafði
djúp áhrif á mig. Eg' hugsaði
mikið um þessi mál og í hug-
anum varð ég honum sammála
um, að kannske mæíti satt
kyrrt liggja.
En nú hefir þessi afturganga
í íslenzkum stjói'nmálum ekki
viljað liggja.kyr og skjalamönn-
unum til Alþingis, þessuxn 270
•— og öðrum — fundizt hlýða, að
landar þeirra fái að sjá, svart á
hvítu, hvaðan innblástur þeirra
kom og hvar var að leita. að
stoðum þeirra og styttúm, er
stóðu undir þessum ófagra
leik, að safna blaðaski-ifum frá
Norðui'löndum, aðallega um,
hvernig Nox-ðurlandablöð litu á
málið.
Svo fyrir utan hneykslið,
sem sæi'ði svo margan góðan
íslending ái'ið 1943 sér maður,
að einnig nú þykir þeim sóxni
að skömmunum.
Svo nú er oi’ðið vist frjálst.
-,v.
Það er einkenni Noí'ðurlanda-
búa, að mest af baráttu þeirra
er á pappírnurr, í skriffinnsku
og mærðarfullum ritdeilum.
Þykjast menn hafa framið
mikla dáð, ef þeir skrifa vel,
svara vel á pappírnunv þó þeir
stofni svo lífi málefnisixis í
hættu með moldryki orðanna.
Þó akademikarar okkar, og
Norðurlanda, séu hámenntaðir
menn, slungnir í sínum grein-
um, viðui'kenndir fyrir kunn-
áttu og lærdóm sinn, heims-
frægir sagðir, og þeir séu líka
bókamenn og fræðimenn ágæt-
ii\ þá sézt, að þeir eru inni-
verumenn við lestur sinn, þar
sem kyrstöðuvani bindur þá við
bókina, og srnátt og smátt fell-
. -ur ryk yfir hvort tveggja. Sést
þetta, þegar lífið knýr á dyr hjá
þeim, því lífið hefir of snögg-
ar hreyfingar til þess, að þeir
geti áttað sig á því, hvað er
eiginlega að ske í kringum þá,
og standa því uppi sem hjálp-
arlausir glópar í málefnum,
jafnvel, sem varða heiður og
ærxj, þar sem tekið er mark á
því' hvorutveggja —, og sem
heilbrigður bóndi eða alþýðu-
maður með brjóstviti sinu áttar
sig strax á. Þetta sézt á útgáfu
þeirrar skrýtnu skruddu sem
kölluð er Sjálfstæðisbarátta
íslendinga!!! og mér var send
til Rómaborgar. Útgefandinn
er einn af þeim 270 skjala-
mönnum, sem voru titlaðii',
áhrifamenn á öllum sviðum, og
'fengu hól í blöðum Norðm'-
'landa. Eg' gluggaði þvi í þetta,
þó staður og stund krefðist
betri og heillavænlegri áhrifa:
-V-
„Að góðum norrænum sið“,
kemur aftur og aftur fyrir- í
bókinni. Á íslendinginn orkar
það eins og hundsgelt og er
alltaf prentað með leturbreyt-
ingu, og hefir prentarinn haft
nóg að gera að gæta þessa vel.
Setningin. er svo notuð sem að-
vörun til fslendinga. „Að góð-
um nori’ænum sið“, sér maður,
eiga íslendingar að bíða með
uppsögnina og stofnun lýð-
veldis. Menn fá að skilja- að
skal land byggja, en með ólög-
um eyða, og þar að auki hixm
eldgamla málshátt, að „nauð-
!syii brýtur lög“.
En hvað verður svo úr þess-
um „góða sið“ í lífinu sjálfu?
Ef skip er að farast, slitið
frá festunum í fárviðri, og vant
ar skipstjóx’a, kornpás og leiðar-
ljós, þá reyna menn aö bjai’ga
sér. Ef menn eru að drukkna,
þá hefja þeir ekki upþ rökræður
um mannasiði, eða hvernig
þeinx beri að hegða sér. Þetta
skilur hvex’t mannsbái’n. En ef
maður á að rifja' þetta upp
meira þá á líka að benda á, að
á algerum friðai’tímum, þar
senx bændpr voru. við 'vinnu
sína í friði og spekt, tóku þeir
hesta sína og riðu í Kópavog,
og þar töluðu memx saman, lík-
lega að góðum norrænunx sið.
Eins töluðu menn samaix á þjóð
fundinunx, er við feixgum her-
ópið „aldx-ei að víkja“, lika að
hrifxxingu í Sögu herlæknisins
um, að Thorstensson vaði fram
á vígvöllinn í þrjtíu ára sti’íð-
iixu með„Finnana síixa“, dáumst
við og hrífimist af hreysti
og hetjulund þeirra og her-
nxennskudóð stríðsmanna þess-
Norðui’löndum. Þeir eru þar
fínir menn.
Það giltu því önnur lög og
annar réttur um íslendinga þá,
en um aðra menn á Norður-
löndum, er ráku erindi þeirra,
er kyrkja vildu frelsisbaráttu
ara, sem þúsundum sanxan ’ þjóðar sinnar. Völdu Norðm-
féllu á vígvellinunx. Voru laxxdablöð þeim ömxur nöfn —
hinir ungu Finnar, sem teknir jafnvel í stríðinu, heimsstyrj-
voru frá friðsömum störfmxx í öldiixixi — er geisaði yfir lönd
sveitum og kaupstöðum laixds- þeirra. Svo það eru því heilindi
ins, og fórnað á ótal vígvöllum „hins góða norræna siðar“, er
sænskra konunga — voru þeir vér sj.áum þar.
teknir að heiman og slátrað í | , _
, ...... .. Og nu segir skruddan: „Þann
framandi londunx eftir nokkr-: „ _ -
i 2o. febr. birtust gremar í Ber-
unx oðrunx „logunx og retti en
Eggert Steíánsson:
þeim_ senx vfirráðaþjóð hafði
sett sem fjötra unx frelsi þeirra?
Og enginxx „góður norrænn sið-
ur“ vii’ðist hafa reynt að bjarga
þeim. En annars segja Finnar.
bezt þá sögu sjálfir. Hvað segir
svo saga Noregs um hinn góða
norræna sið, og samlífið, er þeir
Ihxgske Tidende og Politiken,
sem voru sama efnis. Blöðin
segja: Eins og kunnugt er óska
þrír stærstu stjórnmálaflokkar
þess, að' slíta sambandsiaga-
sanxningnunx við Dani eigi. síðár
en 17. júrxí 1944. Alþýðufl. er
einn andstæður einhliða upp-
##
norrænum
Hugleiðingar um freisi
og frelsisbaráttu.
I
... ^ ,sögn samningsins. Að þessi að-
voru undm hæli Dana og svo . * ....
C.staða A1-bfL tú rna}sms exgx
einnig fylgi fólks í öðrum
flokkum sýnir ályktun, sexxx 270.
áhrifamenn úr öllum flokkum,
senx búsettir eru í Reykjavík,
Akureyri og Hafnarfirði, hafa
sent Alþingi. Meðal þeirra, sem
uixdii’rituðu ályktunina eru“ •—
og svo konxa „titlarnir11 og
nenni eg ekki að eixdurtaka þá,
ráðaþjóðin er leið að missa* Fleiri ánægjulegax-' fréttir
Svía? Voru þeir ánægðir? Því
vildu þeir ekki vera áfram und-
ir Dönum og Svlum? Og njóta
hins góða norræna siðar?
Norðmenn geta bezt svarað því
sjálfir.
-v.
Svo er komið að frelsisbar-
áttu fslendinga 1944. Að vfir-
meiri skyldur hafi þeir gagn-
vai-t þessunx ,,góða norræna
sið“ heldui’ en t. d. að bjarga
lífi þjóðar sinnai’ eða íslands.
Eins eru endui’teknar aðvai-an-
ir um, að við eigum að'talast
við, tala við kóng, tala við
Dani, Þetta voru slagorðin 1943
í heimsstyrjöld og hertöku
landsins á þessum lxættutímunx.
Fyrir utan þennan góða nor-
i‘æna sið sér maður líka, „að
sjálfstæði vort eigunx við að
öðlast á gruxxdvelli laga og rétt-
ar, og aðeins á þamx hátt get-
um við tekið þátt í alþjóða sam-
vinnu“. Það vii-ðist vera óþarfa
lestur þetta hér á íslandi, því
allir íslendingar þekktu þétta
„frá barnæsku“, að nxeð lögum
„góðunx noi’ræixum sið“. Ótal
bænaskrár voru sendar til for-
ráðamanna þjóðarinnar, og þær
feixgu ekki heldur beti’i viðtök •
ur, þi’átt fyrir hinn góða nor-
ræna sið.
Við lifum, á Norðui’löndum,
í þeirri sjálfsblekkingu, að þau
séu framar öðruxxx þjóðunx
réttlæti og vandaðri í sanx-
bxtð sinni hvert við' annað —
heldur en aðrar þjóðir á hnett-
inunx, Einnig að lög .og rétt-
ur sé meira virt’ og farið sé eft-
ir þessum góða nori’æna sið.
Hvað’ segir svo sanxlíf Norð-
1 urlandaþjóða og saga þeirra
okkúr?
-v_
Þegar við lesunx nxeð mikilli
sína gömlu nýler.du,- eftir fleiri
alda stjórn .er ekki nema eðli-
legt og sameiginlegt öllum ný-
lendustjórnum. Og eru Danir
sannarlega ekki verstir þar. En
það er þessi deild á íslandi, senx
ixú gerist sjálfboðaliði „hins
gócá norræna siðar“ og flytur
hann til íslands í sein|xstu á-
tökunum í hinni aldagönxlu
baráttu þjóðar siixnar fyrir
freláinu, sem gerði menn.- hér
undrandi. Þeir eru svo heillaðir
við lesturinh, að þeir skilja
ekki að þriðji aðilinn er konx-
inn i spilið — og’ hefir þegar
útkljáð allt. Þau er stríð. Heims
stríð. Og sannleikurinn i mál-
inu er svo þessi:
íslenzkir drengskaparmenn
gleðjast yfir að það eru utan-
aðkonxandi aðstæður, alheims-
styrjöld, senx hefir slitið sanx-
bandinu. Ekki íslendingar. Svo
nú þarf ekki að gera upp í’éikn-
ingana senda skuldaskilin cg
geta döxxsk blöð flutt. Tímaritið
Hélgafell lagði eftii’farandi
spurningu fyrir lesendur sína:
„Álítið þér, að segja beri
upp. samningununx við. Dani og.
stofna lýðveldi á þessu ári?“
Afþeim 320, sem spurðir
voíu svöruöu 159 neitandi, exí
146 játandd.“
„íslénzku blöðin erú ekki
heldur á ■ ein.u rnáli um lausit'
þessa máls“
Dönskú blöðin eru því, alger-
lega eðíilega,’ vongóð unx að
þessi íslenzka . déld. „hins góðá
norræna siðár“ —- muni verðá'
sigui’sæl — og ganga í fólk á
Islandi:
Þar að auki ldæddi hún sig
í hjúp hins miskuxxnsama Sam-
verja og æpti „að íslending-
ar væri að xxíðást á Dönum“ —
er þeir vildu bjarga rétti sín-
um úr hildarleik heinxssti’iðsins
að minnsta kosti. En íslehdingar
vorú minnsta þjóðixx, og því var
ákærurnai’ á dönsku þjóðina fyrj deildin ekki hrædd við að
ir margra alda kúgun og auð- móðga íslendinga á þann hátt,
mýkingu íslenzku þjóðarinnar.J senx engin önnur þjóð nxeAsixef-
Tímábilið er þvi sársauka- il af sómatilfinningu hefði lát-
laust báðunx. þvi hvorugur að-
ilinn hefir ógnir styrjaldarinn-
ar á sanxvizkunni. Þetta gat
ið órefsað.
-v_
Það á vel við að gefa lítið
undanhaldið ekki skilið. Og. svo yfirlit
koma gléðifrégnir til þeirra frá
unx, hvernig Alþilxgi
Framliáld á bls. 9.'
xun úr bláu klæði eins og venja
er hjá Márum. Við þetta skraut
og útflúr bættist svo, að dúk-
urinn lak á ýmsum stöðum og
loks var tjaldið svo illa hælað,
að við urðum að bæta úr því þá
þegar. Auk þess urðiun við að
búa til rennu, svo að vatnið
gæti runnið af gólfinu, en þar
var bókstaflega tjörn, senx var
utn þumlungur á dýpt. Heldm’
fannst okkur þröngt þar inni
þegar fimm menn voru komnir
þangað nxeð allt sitt hafurtask,
hnakka, klyfbera, beizli og
byssur. Við höfunx naumast
verið sigurtranglegir, þar sem
við sátum þgrna á blautu gólf-
inuð skjálfandi og banlumgr-
aðir. Eg lagði aftup tjaldhurð-
ina og tók upp úr meðalakistli
nxinum brennivínsflösku sem
eg hafði haft með tii vonar og
var, ef citurslanga biti mig.«
Rétti eg' flöskuna jafnt að rétt-‘
trúuðum sem vantrúuðum' og
urðu menn þá heldur hressari
í bragði og’ fóru að búa um sig
tiL næturinnar. Röðuðum við.
steinunx á jörðina undir á-’
breiðm'ixar svo að þær blottn-1
uðu síður, og kveiktunx því
næst eld, Þegar búið var að
brugga te, gátum við farið að
gera að gamni okkar og spaug-J
ast að gestrisni kaidsins, en
ræddum síðan um hag’ okkar\
og horfur. Eg var ekkert
hræddur mxx.sjálfan mig, því að
eg vissi að það versta. sem fyrir
mig gæti komið, væri að varð-J
menn yrði látnir fara með nxig
til aðseturrsstaðar soldáns, en'
I
þangað var fimm eða sex daga
leið. Það horíði alvarlegar fyrir,
Mohameð-el-Hosein. Það varj
þegar buið a3 hóta lionum hýð-
iixgu, fangelsi og skeggrakstri
— en það er versta hneisa,
sem Ixægt er að gera Moham-
eðstrúarmanni, En hann vissi
það ofurvel, vesalingurinn (og
okkur var líka kunnugt um
það), að húðsti’ýkingin mundi
að líkindum ríða honunx að
fullu, svo að hann nxundi ekki
þurfa að taka út aðra hegningu.
Þrátt fyrir þessar franxtíðar-
horfur var hann ekki eins dap-
ur og við hefði mátt búast er
hann sat þarna á tjaldgólfinu
með fýsibelg í höndunx, blés
að glóðunum til að hita teið og
sagði nxæðulega: „Við erum í
hendi Allah — en það þykir
méi* einna lei&inlegast, að eg
skyldi hafa verið alveg ný-
kvæntur, þegar við fórunx frá
Mogador.*
: Swani, senx mátti heita stétt-
laus nxaður_ var alveg óhætt
og yfir honum vofði í mesta
lagi hýðing — nokkrar tylftir
vaixdarhögga. Hann kærði sig
kollóttan unx það, þvi að hann
gat alltaf borið því við, að lxann
hefði verið neyddur til að fara
með nxér, af þvl að hann var
þjqr.n minn, og sá franxburður
mundi að minnsta kosti alltaf
nægja til að bjarga lífi hans.
Það .var auðvitað ekki hægt
að bera neinar salcir á Ali_ því
að hann vissi ekki, hvernig allt
var í pottinn búið, þegar hann
fór frá Mogador og egfxét hon-
um því, .að'. ef har.n missti asn-.
aixn sinn, þá skyldi eg bæta
lionunx það nxeð öðrum asna,'
sem mundi sónxa sér vel undir
söðli soldánsins..
Meðaix við vorum að rabba
saman komum við auga á
nolckra fjallabúa, senx höfðu
sezt fyrir utan tjaldið okkar,
því að nú var farið að di-aga til
nxuna úr rigningunni. Þeir sátu
þarna hreyfingarlausir og
'störðu á okkuiy svo að ekkerfc
fór franxhjá beinx af því, sem
við gerðum. Þeir höfðu auðvit-
að aldrei séð neitt, sem líktist
okkur og þegar þeir voru bún-
ii’ að glápa-á okkur í fulla hálfa
klukkustund, virtist forvitni
þeirra fullnægt, því að þeir
fpr.u leiðar sinnar, þegjandi og.
hljóðalaust, settust skammt frá
og fóru að horfa á knattspyrnu-
leik. Tóku þátt í leiknunx. allir-
ungii’. meiin allt frá þrælum
til sona kaidsins. Við fórum þá
aftur að ræða vandaniál okkar
og þó einkunx um það, hvernig
jhorfur mundu vera að því er
jsnerti Lutaif. Hann hefir ef til
vill yerið í mestri hættu stadd-
ur af okkur öllum. Hann yar.
Sýrlendingur og þyí tyrkxxesk-
, Frh. á 9. s.