Vísir - 27.05.1957, Blaðsíða 3

Mánudaginn 27. maí 1957
VÍSIR
r 3
Samanburður á Islandi og Sviss.
Svissneskur kvikmyndatökumaður segir frá
áhrifum sínum á Islandi.
Jtniaum fiimst ntihiii til uni Iun<lið9
t»n Sitið asna ItotjSijavéSi.
ísland og Sviss hafa ýniislegt
samciginlcgt og lífsskilyrðin
eni á ýmsa limd áþekk. Tækni-
jþróun til sveita virðist örari á
íslandi eti í fjallabéruðum í
Sviss, en Reylíjavík er ekki hátt
skriíuð miðao við höfuðborgir
annarra Norðurálfuiikja, enda
hin yngsta liöfuðborgin.
hvernig honum komi land og
þjóð fyrir sjónir.
Svisslendingar ferðast almennt
mikið til Norðurlanda. Margir
hafa komið til Norerj*. Dan-
merkur og Svíþjóðar. Þá dreym-
ir áíram um norðrið, og því
skyidi þá ekki líka dreyma um
Island? Nafnið eitt heillar. Það
í er eitthvað ævintýrabundið við
Ungur Svisslendingur, Walter þe^a nafn; Island. Sennilega
fyrst og fremst vegna þess að
enginn gerir sér í hugarlund
hvernig það lítur út í raun og
veru.
-— Vita Svisslendingar lítið um
Island?
Tobler. að . nafni, hefur dvalið
• hér .á landi nokkuð á annað ár
samfleytt við að gera kvikmynd
af Islandi sem hann ætlar að
sýna í heimalandi sínu og víðar.
Walter Tobler hefur áður
komið til Islands, var þá ár-
langt hér á landi, aðallega norð-
ur í Skagafirði og tók þá einnig
kvikmynd, sem hann hefur sýnt
ýtra.
Þessi kvikmynd tókst svo vel
að áliti kunnáttumanna og var
svo vel tekið í heimalandi hans
. að hann ákvað að gera aðra
ferð norður til Islands með
miklu fullkomnari útbúnað en
áður og vinna þá að nýrri kvik-
mynd, miklu ítarlegri en sú
fyrri. Hún á að heita Norðurljós.
Hugmynd Walters er að sýna
ísland eins upprunalegt og tök
eru á og leggur m. a. áherzlu
á að sýna það í öðru ljósi heldur
en allir aðrir kvikmyndatöku-
menn hafa sýnt það til þessa.
Hann fer út í hríðarveðrum á
vetrum og kvikmyndar hro'ss og
sauðfé á beit, hann liggur vik-
um saman við — einn síns .liðs
— úti í Drangey og kvikmyndar
varp bjargfuglsins og bíður
unz ungarnir koma úr eggjun-
nm. Hann leitar uppi hreindýrin
á austuröræfunum þegar þau
eru að berja klakann í leit að
fæðu, hann kvikmyndar sveita-
líf í gamalli baðstofu og hann
kvikmyndar norðurljósin á
kvöldin. Walter Tobler mun
dvelja hér á landi til hausts,
hyggst ljúka kvikmyndinni fyrir
þann tíma og hefur þá dvalið
hér hátt á annað ár til viðbótar
fyrri dvöl sinni á íslandi.
Vísir hefur átt tal við Tobler
og beðið hann að segja álit sitt
á Islandi og íbúum þess og
landið?
— Já, fyrst og fremst vegna
kvikmyndatökunnar og fyrir
bragðið hefi ég kynnst bæði fólk-
inu og landinu. Mér hefur ósjálf-
rátt orðið á að bera það saman
við mín eigin heimkynni, en
dómur minn er að sjálfsögðu
relativur — miðaður eingöngu
við persónulegar skoðanir mínar,
’.ugsanagang, áhrif og tilfinning-
ar.
Sííinanlmrður á íslenzkri og
Svissneskri bæhdamenningu.
— Og hvernig verður þessi
samanburður?
— Ég hefi að úndanförnu
dvalið á bóndabæ á Austur-
landi, en sá bær gæti alveg eins
geitfé eða kýr nema hvort-
tveggja sé, Kýrnar þeirra eru
feitari og stærri en þær ízlenzku,
en mjólka ver. Þar eins og hér
verður bóndinn að lifa sem mest
á sínu, enda þykir það farsælast.
Hinsvegar skilst mér að islenzka
bændamenningin sé á hraðri leið
til aukinnar tækni — og þar sem
því verður ekki við komið flýr
bóndinn af hólmi og yfirgefur
landið. Fjallabændur í Sviss
halda áfram að búa við frum-
stæð skiiyrði svo sem þeir hafa
gert um aldir og una glaðir við
sitt.
íslendingurinn eyðslusamiu’
Svisslendingurmn sparsamur
— Er ekki talsverður munur á
framkomu og skapgerð íslenzkra
og svissneskra bænda?
— Einn reginmunur er á þeim.
Sá islenzki er eyðslusamur, oft
á tíðum rausnarlegur og höfð-
inglyndur um efni fram. Sviss-
-— Sennilega sízt minna en
nágrannaþjóðirnar. Ef maður
minnist námsáranna i barna-
skólanum þá koma fyrir nöfn
eins og Hekla-eldfjall, Geysir-
goshver, Reykjavik-höfuðborgin
síðast en ekki sízt er ísland sett
í samband við fisk. En þá er
líka búið með alla vitneskju um
Island.
Og þó ekki. Margir hafa lesið
Nonnabækurnar á æskuárum
sínum og þeir sem hafa lesið t.d.
„Nonna og Manna“, eru nokkurs
vísari um land og þjóð en áður.
áður.
■— Þeir sem hafa áhuga fyrir
Islandsferð reyna sennilega að
og þjóðina áður en þeir koma
hingað?
Mikil sýn að sjá ísland
rísa úr hafi.
— Það eru til margar ferða-
bækur um ísland á erlendum
málum og margar þeirra gefa
lesandanum allgóða hugmynd
um hvað bíður þeirra þeg’ar
hingað kpmur. En engin bók
og engin fræðsla eða lesning
jafnast á við kynnin af landinu
sjálfu. Það er mikil sýn að sjá
Island rísa úr hafi, og sjá mjall-
hvít jökulhvelin gnæfa við him-
inn. Það verður enginn fyrir
vonbrigðum, sem til Islands
kemur og sízt af öllu fái hann
tækifæri til að ferðast um það
ríðandi eða fótgangandi. Auðnir
landsins og náttúrufegurð hefur
varanleg áhrif á ferðalanginn.
verið einhversstaðar hátt uppi í lendingurinn sér fótum sínum
Alpadölum, svo áþekk eru lífs- j forráð, hann horfir í aurinn og
skilyrðin á ýmsa lund. íslenzkir samanborið við Islendinginn
bændur eru almennt hávaxnir er hann á stundum smásmugu-
og þrekmeiri heldur en fjafta-1 legur. En þrátt fyrir þetta er
bændurnir svissnesku. I staðinn einhver ákveðinn skyldleiki í
fvrir kindur hafa bændur i, skapgerð hins íslenzka og sviss-
heimalandi mínu flestir ýmist! neska bónda.
Nýlega
tízkusamkeppni
— Hafið þér ferðast víða um fengu meðal annars þessar innikápur (housecoats) verðlaun
Hákarl og brennivín góð
fæða.
— En fæðan er ólik. Hvernig
geðjast yður að íslenzkum mat?
— Ég borða orðið flest, sem
að kjafti kemur. Ég boroa slát-
ur, skyr, fisk og saltkjöt með
góðri lyst og meira að segja er
mér farið að þykja bæði hákarl
og brennivín ljómandi fæða. —
Annars finst mér að það sé
hægt að venja sig á hvaða mat
sem er. Og hér uppi á íslandi
borða ég ennþá meira en heima
hjá mér. Það gerir vafalaust
veðráttan — svalviðrin og næð-
ingarnir, sem við þekkjum ekki
í heimalandi mínu, nema ef vera
skyldi í hæztu fjalladölum.
Likar ekki við Reykjavík.
— Svo maður víki að öðru.
I-Ivernig lizt yður á höfuðborg
okkar — Reykjavik?
Hún hefur á sér stórborgar-
brag — en á þá lund, sem mér
likar ekki. Flestar stórborgir
hafa einhver sérkenni — eitt-
hvað persónulegt til að bera. Ég
finn ekkert slíkt við Reykjavik.
Þetta er einskonar amerísk guil-
leitarmannaborg — hrúguð upp
af nauðsyn en skipulagslaust og
stíllaust.
Þetta kann að virðast harður
dómur og þeim mun fremur sem
það eru Islendingar sem byggja
borgina, en þá met ég mikils.
Og eitt finnst mér virðingarvert
í skipulagi eða skipulagsleysi
Reykjavikur, og það er hvað
mikið tillit er tekið til æskunnar
með gerð íþróttavalla og sund-
lauga. Ég fyrir mitt leyti tel að
Svisslendingar mættu taka Is-
lendinga til eftirbreytni hvað
snertir sundskylduna.
öræfatilfinningin verkar
sterkast.
■— Hvað finnst yður annars
athyglivert við Island?
Það sem orkar mest á mig
er einhver ákveðin tilfinning
fyrir frelsi, sem maður finnur
hvergi í jafn ríkum mæli sem
hér. 1 Sviss búa um 4Vs milljón
íbúa á aðeins 2/5 hlutum flatar-
máls af stærð íslands. Við höf-
um jökla og fjöll eins og þið
og margt er skylt með báðum
þessum þjóðum. En einhvern-
veginn er það þannig, að þegar
maður er kominn út í víðfeðmi
hinna íslenzku öræfa, þar sem
hvorki er gróður, mannfólk,
tækni né annað sem truflar, hef-
ur maður á tilfinningunni að
loksins sé maður laus við alla
fjötra og frjáls og óháður per-
sónuleiki: Fyrir þetta met ég
Island framar öðru.
Kci
i«4 Kchlcr:
Þrír einræðisherrar.
Lenin, Mussolini og Hitler og
starfsaðferðir þeirra.
Margir eru einræðisherrar
20. aldarinnar en meðal þeirra
hafa þeir Lenin, Mussolini og
Hitler sérstöðu. Þeir voru svo
algjörlega.ótrúlegir. Og nú þeg-
ar skeið þeirra er á enda runn-
ið og saga þeirra liggur opin
íyrii- oss, verður að skoða hana
með sanngirni og skynsemi.
Ég ætla að hugsa mér nokk-
uð, sem gæti hafa komið fyrir
mig og hefir kannske komið
fyrir mig þó að ég hafi ekki
verið mér þess vitandi eða að ég
hafi gleymt því. Við skulum
hugsa okkur þann möguleika,
að einhverntíma fyrir 1914 hafi
einu sinni eða oftar komið fyrir
mig að ég hafi setið í lestrar-
sal í Landsbókasafninu í París
(eða öðrum lestrarsal í Lund-
únum, Zúrich eða Praha) við
hliðina á litlum, sköllóttum
manni með Kalmúkasvip í
þokkalegum bláum fötum, sem
var að lesa bók eftir heimspek-
inginn Marx eða verk af svip-
aðri tegund. Og svo hefði ein-
hver rödd hvíslað að mér: Líttu
á þenna mann! Það fer svo að
hann situr í Kreml í Moskva,
í hinni gömlu höll keisaranna.
Og nafíi hans verður gefið borg
Péturs mikla við Eystrasalt.
Hann verður einvaldur yfir 150
'milljónum manna, og verður
| þjónað af lögreglu, sem er mörg
þúsund sinnum mannfleiri en
llögreglulið það, sem Nikolaj I.
eða Nikolaj II. höfðu yfir að
*ráða. Hann verður nýr Djengis
Khan fyrir hundruð milljónir
manna og Antikristur fyrir
öðrum hundruðum milljónum
manna. Og hann verður smurð-
ur eins og munkarnir gömlu í
neðanjarðarsölum Lauraklaust-
ursins í Kiev og sýndur á sama
hátt og þeir en í leiðinlegu
grafhýsi á Rauða torginu,
frammi fyrir hinni hræðilega
klunnalegu kistu ívai’s grimma.
Ég held að maður hefði gef-
áð maninum auga andartak,1
héfði svo staðið upp og farið
út. á ganginn og þurrkað sér um
énnið.
Eða gerum ráð fyrir að mað-
ur. hefði árið 1902 litið inn í
skólann Gualtieri Emilía og sécj
ungan kennara sitja við púltið
og vera að kenna lestur heil-
um hóp af indælum ítölskum
börnum. Og að rödd hefði þá
j hvíslað í eyru mannsins, sem
I þarna var aðkomandi: „Lítið
vel á Benito Mussolini „pró-
fessor“. Hann er ekki venju-
i legur kennari. Dag nokkurn
mun að því koma, að hann er
1 forsætisráðherra og býr i Pal-
azzo Venizía í Róm, hann er
flokksforingi, einræðisherra,
frændi Ítalíukonungs og stofnar
keisararíki. Hann mun verða
dáður af ótal konum og körl-
um, ekki aðeins á Ítalíu heldur
um allan hnöttinn. Hann verður
frægari en Garibaldi, Mazzini
og Cavour og honum verður
líkt við Cæsar og Napóleon. Og
hann mun verða hengdur upp á
löppunum eins og dauður grís
á torgi í Mílano, þar sem hann
hafði vistast árum saman sem
ritstjóri, skrifað þar yfirskrift-
ir og forystugreinar.
Ég held að maðurinn hefði
flýtt sér í burt frá kennaranum,
lagt leið sína til næstu svala-
drykkjarstofu til að fá sér stórt
glas af gini og vermouth.
Og svo skulum við taka þann
þriðja til athugunar. Gerum ráð
fyrir að við höfum verið í Vin-
arborg, við byrjun aldarinnar