Vísir - 03.03.1958, Blaðsíða 7

Mámidagínn 3. marz 1958

%
tvri ársins.
Nautilus fer á norður-
pólinn — undir ísnum.
og stór stálhvalur, í köldum' magns áttavita og tvo gyro-
gráum vökum ísheimsins, stóð scope áttavita urðu þeii' til þess
Anderson höfuðsmaður- á'að svipta Andérson skipherra
brúnni á skipi sínu og hórfði á 'og skipshöfn hans þeim heiðri
Ef einhvcr hefði flogíð yfir
norðurpólinn sólskinsdag eitui
i haust og litið niður, þá hefði
hann séð einkennilega sjón.
Hann hefði getað séð 100
ameríska sjómenn eins og
spjátrunga í gúmbjörgunarbát-
um, vera að taka myndir og
skemmta sér í sínum eigin vök-
um í Norður-íshafinu.
Ef hann hefði flogið þarna
yfir klukkutíma seinna heíðu
bæði bátarnir og sjómennirn-
ir verið horfnir.
En þeir
voru þarna.
Hann hefði ekki séð neitt
nema ár með fáum vökum.
Hundruð mílna af úfnum, ein-
manalegum ísnum. Og hvergi
vott af lífi.
Hinir horfnu sjómenn voru
til. Þeir voru frá Nautilusi,
hinum fyrsta kafbáti í heimi,
sém er knúinn kjarnorku og
var' þarna við rannsóknarstörf.
Hann var. að kortleggja heim-
skautssvæðið undir ísnum.
Til þess að gefa skipshöfn-
inni tækifæri til að fá sér
„frískt loft“ og líka til að sýna,
að það væri hægt, ákvað Wil-
liam R. Anderson, skipherra í
sjóhernum ameríska, að láta
• kafbát sinn koma upp á yfir-
borðið í einhverri af hundruð-
um smávaka, sem eru við
norðurheimskautið.
Það var eins og að þræða nál
að stýra Nautilusi, sem er 300
íet á lengd, gegnum mjóa rifu
i ísnum. En Nautilus kom ör-
ugglega . upp á yfirborðið og
gat leyft skípshöfn sinni að
líta heimskautsútsýnina, sem
fáir hafa séð.
Nautílusi var hleypt af
stokkunum fyrir tveim árum
og hefir nú siglt meira ýn 60
•þúsund mílur neðansjávar
án þess að þurfa eldsneyti til
viðbótar.
Hann er nú kominn aftur til
Ameriku og er nú að undirbúa
það, sem getur orðið hið mesta
ævíntýri 1958.
EverestfjalL er nú sigrað og
suöurpóllinn er „fallinn" fyrir
sameiginlegum árásum Fuchs
og Hillarys og þá eru ekki eftir
mikil ævintýri fyrir menn til
að ráðast í.
En norðurpólilnn er þó eftir. j
Flugvélar fljúga yfir hann ;
daglega. Og svolítill hópur |
hugrakkra manna hefir far- j
ið þangað fótgangandi.
En enginn hefir enn
komið þangað í kafbáti, -
undir ísnum.
. En það er það sem Ander-
son skipherra og hans óraga
áhöfn vonast til að geta gert
á næstunni.
A fyrstu rannsóknarferð sinni
undir hafþökum af ís, sem var
á stærð við heilt meginland,
komust þeir í 180 milna nálægð
við norðurpólinn; það var kval-
ræði að þurfa að snúa frá. — En
gallaður kompás neyddi þá til
að hverfa frá, þegar þeir áttu
eftir nokkurra stunda spöl að
íakmarki sínu.
Tilraun þeirra var ekki fyrsta
tilraun, sem gerð var til þess að
fara slíka för. Fyrir 25 árum
fór berzkur landkönnuður, Hu
bert Wilkins að nafni, syipaða
leið í kafbáti, sem lika var kall-
aður Nautílus. Nú býr hann við
suðurpólinn í gamalli stöð sem
Scott bjó í einu sinni, og lifir þar
á 47 ára gömlum, niðursoðnum
mat, 'sent Scott skildi þar eftir.
En Nautílus hinn fyrsti var
skip sem hefði átt að rífa. Eftir
6 daga för kom hann aftur og
hallaðist þá 30 gr.. Hann var
rifinn og skrúfur hans beygðar
eftir ísinn.
En það er ólíklegt að áhöfn-
in á nýja Nautilusi verði fyrir
slíku hnjaski.
I samanburði við skip sir Hu-
berts er nýji Nautílus eins og
höll og kostaði 90 milljóriir
dollara að byggja hann.
Kjarnorkan knýr hann ekki
aðeins, heldur sýður hún líka
mat áhafnarinnar. Hún hitar og
endurnýjar loftið í kafbátnum
0g: eimar jafnvél vatnið, sem
sjómennirnir di'ekka.
Þegar áhöfnin hvílist liggur
hún á madi'essum úr kvoðu-
gúmmii .í herbergjum, sem eru
þægileg á lit og hvíla augað.
Þau eru máluð græn, brún og
gul.
Og þarna er kvikmyndasal-
ur.sjólfspilandi grammófónn og
almennilegur stigi ólikur venju
legum stigum i skipum.
. Jafnvel Nautiuls Jules Vernes,
sem var einn af þeim fyrstu,
sem hugsaði sér rannsóknir
undir ísnum í kafbáti, þolir
ekki samanburð við þenna.
Hvernig er það eiginlega,
hverju líkist. það, að sigla
hundruð milna með ísþak yfir
höfði?
Anderson skipherra skrifaði
um ævintýri sm og lýsir þvi
svo að það hefði verið heillandi
aegilegt og úttaugandi.
Þegar Nautilus lagðist eins
ógestrisna ísbreiðuna, sem
teygði sig óravegu.
Bjartui' geislabaugur, sem
pólfarar kalla isblik hékk yfir
hvítri víðáttunni.
Þokubakkar liðu hjá.
Þeir, sem á
undan
höfðu farið.
Anderson skipherra minnist
að vera fyrsta kafbátahöfn
til að komast til norðurpólsins.
Nautílus hélt för sinni á-
fram. Eftir að þeir fóru fram
hjá 83. breiddarbaug tók seg-
ulmagns áttavitinn að snúast
eins og brjálaður. En gyro-
scope-áttavitarnir hegðuðu sér
eðlilega.
Anderson skipherra segir
síðan: „Við fórum yfir 84. og
þessa augnabliks. „Eg minntist 85 breiddarbaug. Svo virtist,
allra leyndardómanna, sorgar- sem norðurpóllinn yrði brátt í
leikanna og hinna hræðilegu I „hendi okkar“.
líkamlegu óþæginda, sem þarna
höfðu komið fyrir.
En svo sem tveim klukku-
stundum síðar, rétt áður en
Eg hugsaði . til könnuðanna Nautílus komst að 86. breiddar-
— svo sem Ross, Pearys, Cooks, ^gráðu varð annar gyro-áttavit-
Amundsens, Vilhjálms Steíáns- (inn ruglaður. „Þetta gerðist svo
skyndilega," sagði Anderson,
„og svo óákveðið, að eg starði
á það og trúði ekki mínum eig-
in augum.
sonar og sir Hubert Wilkins.“
En nú voru allir á Nautílusi
óþreyjufullir eftir því að fara
undir ísinn og sjá hvernig það
væri.
Það heyrðist urgandi hávaði
í köfunartækjunum. Hægt og
hægt seig Nautílus í ískaldan
sjóinn.
Og nokkrum mínútum síðar
renndi hann undir ísskörina. '
Vísindamenn höfðu sett upp
bergmálsvél á þilfarinu, sem
með hljóðöldum lýsti stöð-
ugt þykkt issins og gerð.
Þetta var eitt af þremur
vísindalegum vandamálum,
sem Nautilusi var ætlað að
ráða.
Hin voru þessi: Hversu djúp- j
ur er sjórinn? Og: — Eru ís-
jakarnir nicð egglivössiun, ban-
vænum göddum ofan í sjóinn?
Eftir nokkrar klukkustundir
hafði þe’ssi vél safnað meiri,
nákvæml'i fræðslu um ástandið
í íshafinú en safnað hafði verið
í allri sögu pólraunsóknanna.
Yfirleitt komust menn að
því að ísbreiðan við pólinn
er stói'kóstlegt ísrnagn, á stöð-
ugri hreyfingu.
Hættan er
þar enn.
Sums staðar eru aðeins litlir
isiakar eða íshroði, sem auð-
velt er að komast i gegnum á
hvaða skipi, sem vera skal.
Megnið af ísnum er óreglu-
legar ísspangir, sem eru að víð-
áttu sumar fáejn fet, en.aðrar
þúsundÍK feta.
Eitt af þvi, sem kom mönn-
um mest á óvart var það að
fáar isspangir voru meira en
12 fet á þykkt, en að neðan var
ísinn ekki sléttur heldur mjög
óreglulegur.
Ein af hættunum við rann-
sókn undir isnum er bað að
villast.
Þegar verið er svo nálægt
segulpólnum er hætta á því að
kompásar vísi skakkt til. Þó að
Nautíuls hefði einn segul-
Kl. 22 í kvöld lýk-
ur málverkasýn-
ingu Eiríks Smith
í Sýningarsalnuin
við Ingólfssíæíi.
Sýningin hefir
verið vel sótt og
nokkrar myndir
selst. — Myndin
bér að ofan er af
listamanninum
og . eínu verki
hans.
Þá skildist okkur að þetta
var ekki hárri breiddargráðu
að kenna.
Þráður hafði brunnið sund-
ur.“
Þó að mögulegt væri að gera
við þetta er gyxo-áttaviti venju
lega margar klukkustundir að
jafna sig aftur.
Nú voru siglingafræðingar
að reikna út stefnuna eftir seg-
ulmagns-áttavitanum, sem;
snerist til og frá og finna með-
altal sveiflanna til þess að geta
áttað sig.
Á 87. gráðu og lengra norð-
ur en nokkurt skip hafði kom-
izt, aðeins 180 mílur frá póln-
um, varð Anderson skipherra
mjög nauðugur að skipa svo
fyrir að snúið skyldi við.
Hvað hefði gerzt ef Nautíl-
us hefði í raun og veru villzt?
Eða ef hann hefði orðið’ fyrir
slysi meðan hann var á ferð-
inni undir. ísbreiðunni?
Anderson skipherra segir:
„Ef við hefðum ekki getað
fundið leið eða op í ísnum, þá
hefðúm við getað hallað bátn-
um upp á við og skotið nokkr-
um tundurskéytum í ísinn.
Og þar á eftir?
„Ef við hefðum ekki getað
komið skipinu öllu upp gegn-
um ísinn, þá hefðum við getað
komið húsi okkar upp með
neðansjávarkíkinum, radar-
tækjunum og senditækjunum.
Og svoleiðis hefðum við get-
að komizt í samband við um-
heiminn. Og við hefðum líka
getað yfirgefið skipið gegnum
lúkugat á þiljunum.“
Þegar Nautílus að lokum
kom aftur undan ísnum var
hann með. beyglaða neðansjáv-
arkíkja. 'Það var árangurinn
af tveim tilraunum til að brjót-
ast upp i. gegnum ísinn.
Þegar hann reyndi í þriðja
sinn tókst það.
En nægum vísindalegum
gögnum hefir verið safnað til
þess að gefa sérfræðingum
pólsvæðanna og sjókortateikn-
urum næga vinnu árum sam-
an.
Alls sigldi Nautílus nærri
þúsund mílur undir ísnum á
74 klukkustundum.
Þó að tilgangurinn hafi aðal-
lega verið vísindalegur sýndi
ferðin, möguleika á því að kaf-
bátafloti, sem knúinn væri
kjarnorku, gæti starfað undir
ísnum, borið eldflaugar og önn-
ur vopn, gæti gert eyðileggj-
Gísli Magnússon
heldur tónleika.
Gísli Magnússon píanóleikar
heldur tónleika næstkomandí
miðvikudagskvöld í Þjóðleik-
húsinu og hefjast þeir kl. 8,30
Á efnisskránni verða kon-
sert í ítölskum stíl eftir Bach.
tilbrigði og fúga um stef eftii
Hándel, eftir Brahms, Allegri.
barbaro og Sonatina, eftir Bar-
tók, Ballade, Nocturne og
Mazurka, . eftir Chopin ogj
Polonaise, eftir Liszt.
Aðgöngumiðar eru seldir i
Þjóðleikhúsinu.
Gísli Magnússon er þegar
orðinn kunnur píanóleikari..
Hann hélt fyrstu tónleika sína
tuttugu og tveggja ára gamaUi
árið 1951 á vegum Tónlistar-
félagsins. Hann hefur dvalizí:
við tónlistarháskólann í Zúf-
ich og lokið þaðan burtfarar--
prófi með ágætum vitnisburði,
Nokkru síðar fékk hann styik:
frá ítalska ríkinu og fór til
framhaldsnáms við Santa
Cæcilia tónlistarháskólann i
Rómaborg. Nam hann þar .(
nokkra mánuði hjá fræguiiA
píanóleikara og hljómsveitar .
stjóra, Carlo Zecchi.
Gísli hefur fengið tilboð um,
að leika fyrir norska útvarpií>
og er gert ráð fyrir, að hann
fari í maí n. k.
Rithöfundar blóta
í Hlégarii.
Rithöfundaféiag fslands sens'slii
fyrir iniðsveti'arblóti fiinmtu ■
dasskvöldið 6. marz n. k., ao
Hlés'ai'ði í Mosfellssveit. Er tilt
þess stoínað sem kynninsar
fimdar með rithöfundiun og öll-
um rithöfundum heimil ])átttak:t,
Þar verður þaö helzt til fagn
aðar, að Halldór Kiljan Laxnessi
rifjar upp eitthvað frásagnai-
vert úr ferð sinni umhverfisi
hnöttinn. Auk þess mun forn-.
fróður maður flytja þorraspjaH
og þeir Karl Guðmundsson og*
Jón Hreggviðsson leggja eitt--
hvað til gamanmála yfir matar-.
ar- og drykkjarborðúm.
Þátttökulistar liggja frammil
í bókabúð KRON í BandastræU
og bókaverzlun Sigfúsar Sy-
mundssonai'. i
andi árásir á óvini, en veri&l
sjálfur óhultur undir isnum.
Frá hvaða sjónarmiði, sem á
þessa ferð er litið, verður húrii
skráð sem eitthvert mestá
könnunarafrek.
Skipshöfnin hefir aðeins eina
hugsun núna — að fara aftur
af stað og komast til norður-
pólsins, alla leiðina í þetta
sinn. ,