Alþýðublaðið - 30.10.1957, Blaðsíða 8

AlþýðublaöiS
Miðvikudagur 30. (»kt. 1957
Lognið á undan sforminu
Framhald af 7. síðu.
fengu sérstaka limsjónarmenn
til þeirra starfa. Álit þeirra og
tekjur byggðust hins vegar á
því, hve miklu þrælarnir gátu
afkastað.
GRIMMD OG ÓMANNÚÐ.
.Enda þótt margir plant-
ekrueigendur færu ávallt vel
með þræla sína, voru samt til
rnörg dæmi um hina verstu
grimmd, og fyrirkomulag
þetta hlaut oft og einatt að
hafa það í för með sér, að fjöl-
skyldum svartra manna væri
tvxstrað í ýmsar áttir. Beisk-
asta 'gagnrýnin gegn þræla-
haldinu fólst þó ekki í hörku
og mannvonzku umsjónar-
mannanna, heldur var hún
öilu fremur fólgin í þeim
fjötrum, sem þetta skipulag
hlaut að leggja á órækan rétt
allra manna til þess að njóta
fuilkomins frelsis og jafnrétt-
is, svo og í þeirri hættu á kúg-
un og grimmd, sem öll ánauð,
hverju nafni sem hún nefnd-
ist, hlaut að hafa í för með
sér. F. L. Olmsted, er var
■norðanmaður, sem lagði mikla
stund á að rannsaka lifnaðar-
hætti alla og þjóðskipulag í
suðurríkjunum, og þótti einna
skarps ky gg nas t ur samtíðar-
manna á þau mál, sagði m. a.:
,,Anauðin kæfir allan vilja
starfsmannsins til þess að bæta
afkomu sína og starfsgetu,
eyðileggur sjálfsvirðingu hans,
kúgar og afvegaleiðir metnað
hans og eyðileggur eðlilega
hvöt mannsins til þess að
verða landi sínu og heiminum
að sem mestu gagni.“ K-
RÓTTÆK ANDSTÖÐU-
HREYFING.
Hreyfing sú, sem barðist fyr-
ir afnámi þrælahaldsins, var
að ýmsu leyti afar róttæk og ó-
sáttfús, iafnvel öfgafull á stund
um. Hún krafðist þess, að
þrælahald væri þegar í stað af-
numið nreð öllu, og skeytti
engu um þá vernd, sem það
naut samkvæmt lögum og
stjórnarskrá landsins. Róttæk-
ustu meðlimir hennar nutu
forystu William Lloyd Garri-
sqps, sem var ungur maður frá
Massaehusetts, en hann bjó yf-
ir hugrekki píslarvottsins,
engu síður en hæfileikum hins
sigursæla fori'Cgja. Hann gaf út
málgagn, sem vakti mikla at-
hygli, og vakti marga norðan-
menn til urnhugsunar um það
böl, sem var samfara þessu
skipulagi,
Annar mikilvægur þáttur í
starfi andstöðuhreyfingariy.nar
var að veita brælupi aostoð til
þess að flýja að aóttu til og
koma þeim fyrir á öruggum
stað eða flytja þá norður fyrir
landamærin til Kanada. Kom-
íð var á fót víðtæku og vel
skipulögðu kerfi áf leynileg-
um leiðum og felustöðum. sem
þrælarnir gátu notað á flóttan-
um. Áætlað er að í Ohioríki
einu saman hafi ekki færri en
40.000 þrælum verið hjálpað
tíl þess að strjúka og ná frelsi
á árunum 1830 til 1860. Tala
þeirra samtaka, sem börðust
fyrir afnámi þrælahaldsins,
jókst einníg stöðugt, og árið
1840 voru þessi félög orðin um
2.000 að tölu með um það bil
200.000 meðlimi innah vébanda
sinna.
BÓKMENNTIRNAR
SKERP ANDSTÆÐURNAR.
Um svipað leyti vgrð ný og
þróttmikil bókmenntastefna til
þess að skerpa enn betur en áð-
ur andstæður þær, sem ríktu
í innanlandsmálum landsins, og'
réðist hún af mikilli heift og tíl-
finningu gegn skiþulagi því,
sem ógnaði tilveru ríkjabanda-
lagsins, en sú ógnun var fólgin
í hinum heiftarlegu póiitíska
deilum, sem risið höfðu upp u.m
réttindi einstakra ríkja til þess
að ákveða sjálf, hyort þræla-
hald skyldi leyft innan lögsagn
arurndæmis þeirra, í stað þess
að láta þjóðþingið, sem sat í
Washington, ráða slíkum á-
kvörðunum fyrir landið í heild,
en. þar voru norðanmenn í
meirihluta. Skipulagning nýrra
landssvæða og ríkja innan ríkja
bandalagsins, eftir því sem
byggð landsins færðist lengra
vest.ur á bóginn, og spurningin
um hvort þrælahald skyldi leyft
þar, eða hvort hinum nýju ríkj-
um skyldi veitt heimild ti] þess
að ákveða það sjálf með ákvæð-
um í stjórnarskrám sínum
hvort þar skyldi þrælahald
leyft, knúði einnig mjög á um
að mörkuð væri ákveðin steína
í þessu máli Eins og gefur að
skilja voru nprðan- og sunnan-
menn hér algjörlega á Öndverð-
um meið. Og enn í dag er dgiJan
um réttindi rikjanna sjáifra tií
þéss að ráða málum sínum, án
íhlutunar landsstjórnarinnar
eða löggjafarvalds alls lands-
ins mjög ríkur þáttur í þeirn
átökum, sem eiga sér stað um
aukin réttindi til handa svert-
ingjum. Þótt þeim hafi farið
ört fækkandi, eru þó enn marg-
ir sunnanmenn, einkum í syðstu
fylkjunum, sem mæla af
beiskju gegn afskiptasemi og
rekagátt stjórnarinnar og
hæstaréttar af málefnum, sem
einungis varðar ríkisþingin og
sunnanmenn sjálfa. A 'ferð
minni um suðurríki Bandaríkj-
anna fyrir nokkru síðan hitti ég
m. a. menn, sem sögðu við mig:
„Við erum sjálfir bezt færir im
að vita, hvernig hægt er: áð
leysa þetta vandamál, og 'við
getum og munum leysa það,
ef þeir láta okkur bara í friði,
og réttindin til þess að ráðá
málum okkar sjáífir viljum við
ekki selja í hendur nóröán-
manna, sem aldrei hafá þurft
að búa við þetta vandamál og
skilja það því ekki eins ög við
gerum, skilja ekki þárfir. okkar,-
sögu eða erfðir“. En þetta er
þeirra álit, og eins og áður seg-
ir h&fur þeim farið ört fækk-
andi. ' |
BÓK VELDUR BYLTINGU.
Þeir sem um miðbik 19.
áldar aðhylltust þá skoð'un —
og þeir voru ekki - fáir —■ að
þrælahaldið og-vandam'ál þau,
sern því. voru samfara. myndu
leysast af sjálfu sér, reíknuðu
einungis með stjór-nmálamönn-
um og ritstjórum og áhrifum
þeirra. Þeír gátu ékki séð það
fyrir, að ein einasta skáldsaga
myndi hafa mörgum sinnum
meiri áhrif en Ipggjaíavaldið
sjálft og ö.ll dagbiöð landsins.
Skáldin Whittier, Lowell, Bry-
ant, Emerson og Longfellow
höfðu þegar látið í ljós hatur
sitt á þrælalialdinu á hinn á-
hrifaríkasta hátt. Þó voru þeir
fáir, sem trúðu þyí, að hægt
væri að rita um þetta efni
skáldsögu, sem þegar í stað nvti'
almennra vinsælda. Árið 1851
birtist teikning í vinsælu tíma-
riti, er nefndist National Erá,
og lýsti hún dauða þræls eins,
sem kallaður hafði verið Tóm-'
as frændi. Teikningin vakti
slíka athygli, að Harriet Bee-
cher Stowe, dóttir kéhnimanns,
er naut mikils álits og virðing-
ar, ákvað að rita neðanmáls-
sögu, sem hún gaf heitið Kofi
Tómasar frænda. Sagan fjallaði
um h'fsferil þrælsins og þá at-
burði, sem leiddu til dauða hans
eins og teikningin sýndi.
HÖFUNDURINN KOM
ÖL.LUM Á ÓVART.
P-ók þes.si getur á ýmsan hátt
tali'zt hrein.asta kraftaverk. Eng
inn vissi um það hema maður
hennar, að. „Hattip“ Beecher,
dóttir hins fræga prédikara
Ijyman. Beecher, byggi yfir slík
um hæfileikum til rifstarfa, og
er hún hóf að rita bók sína,
hafði hún hlotið prýðilegan sið
ferðilegan undirbúning til þess
að geta leyst verkefni sitt af
hendi, og þegarhúnkvnntistlög-
unum um meoferð flóttaþræla,
fannst henni sem hún væri. knú
in til þess að færa hugsanir síri-
ar í letur. Saga. bókarinnar er
einnig saga eins af furðulegustu
fyrirbærum bókmenntasögunn-
ar. Þegar hún byrjaði að skrifa,
leit hún á bókina s.em smá upp-
kast, en sagan vakti geysimikla
1 athygli löngu áður en henni var
lokið. Hún kom fyrst út árið
3,8.52. og áður en árið var liðið
höfðu meir en 300.000 eintök
splzt og átta prentvélar unnu
nótt og dag til þe.ss að geta sinnt
eftirspurninni.
SKURNIN SÍFELLT
AD SPRINGA.
Upp frá þessu reyndist úti-
lokað að þagga niður umræður
fólks um vandamál þrælahalds-
ins, Hin þunna skum samkomu
lagsins frá 1850 var sífellt að
springa yfir gjósandi hraunflóð
inu, sem undir rann, en það fól
í sér ákvæði þes sefnis að Kali-
forníu skyldi heimilt að ganga
í ríkjabandalagið og bann lagt
við þrælalialdi þar, en öðrum
nýnumdum héruðum veitt aðild
að bandalaginu án þess að
stjórnarskrár þeirra "hefpdu
þrælahald nokkursstaðár: % <á.
nafn; sunnanmenn nyti hins
vegar verndar mjög stráiigra
laga um meðferð strokuþræla.
Við þetta bættist svo úrskhrð.ur
vhæstaréttar landsins í : ,'má]i
strokuþrælsins Dred . Scott. I
Hann hafði flutzt mpð. hús-:
bónda sínum til ríkisins Tllin-
ois, þar sem þrælahald vap bann
að, og síðar til virkisbæjáf’ eins
í norðurhéruðum landsina,. þar
sem þrælahald hafði einnig: yer-
ið hannað með samkomulaginu
frá 1850, Scott hóf þvf' máls- (
sókn og leitaði með henni eftir ,
frelsi s.ér til handa á þeim for-!
seridum að búseta á ■ frjálsri
grund hefði veitt honuhi rétt- ■
indi tíl fulls frelsis. Hæístirétt-1
ur hafnaði þessum forsendum
og meirihluti dómaranna studdi
þarrn úrskurð, að þar sem Scott
gæti. ekki að lögum taíihí borg-;
ari Iandsins, en var ófrjáís mað
ur, þá gæti hann ekki hafið mál
fyrir dómstólum landsins til
þes að afla sér frelsis. Forseti i
hæstaréttar gekk jafnvel skrefi
lengra og hélt því fram, að eig
endur strokuþræla gætu tekið
þá fasta hvar sem var innan
Bandaríkjanna og fainna ný-
numdu héraða og eftir sem áð-
úr teljast fulkomnir yfirdrottn-
arar þeirra. Þetta hlaut að telj-
ást meiriháttar sigur fyri þá,
sem studdu þælahaldið, en
þeim, sem hatramast börðust
gegn því virtist nú sem ekkert
myndi geta bundið endi á
'þrælahaldið annað en pólitísk
og félagsleg bylting. Og það
þurfti aðeins tyo atburði enn
til þess. að út brytist blóðug
borgarastyrj öld.
Söguþráður kvik-
myndarinnar
Framhald af 4. síðu.
Kóngurinn er fenginn til að fara
með eintal Hamlets, en áður en
hann byrjar iofar konan ágæti
lykteyðandi efnis og eítir á há-
stöfum verðleika ákveðins tann-
krems. Sjónvarpsupptökutæki
hefur verið koniið' fyrir á laun
og „númer" hans kemur fram. á
tíu til tuttugu milljón tækjum,
eitt þeirra er tæki sendiherrans,
sem heldur að hann sé orðinn
brjálaður.
Til að afsaka þessa launsend-
ingu fær konan fagra h.onum
tékka upp á 10 000 dollara.
Hann rífur umslagið með tékkn-
um (án þess að vita hvað í því
er), en tekur hann saman aftur
þegar honum er fenginn hótel-
reikningurinn. En hann neitar
eindregið öllum tilboðum sjón-
varpsins, þótt hann sé orðinn
stjarna gegn vilja sínum.
Hann fer nú að heimsækja
,,frjálslyndan“ skóla þar sem
allt frelsi er eftirlátið nemend-
unum. Sumir eru teiknarar, aðr-
ir myndhöggvarar o. s. frv. Loks
er einn (Michael Chaplin), sem
eyðir tíma sínum í að lesa Karl
Marx. Kóngurinn ræðir við barn
ið, sera er ósvikinn ræðuskör-
.ungur og lætur ekki vaða oní
sig, en hinir nemendurnir nota
tækifærið til að sprella við
kóngsa.
Þar eð reikningurinn á Ritz
er nú orðinn ískyggilega hár,
Iætur kóngurinn sannfærast af
fortölum konunnar fögru (en
hún star-far yið sjónvarpið) og
fellst á að auglýsa hið milda
bragð þessa sterka dryltkjar, en
tekst ekki betur en svo þegar til
kemur, að hann spýtir því út úr
sér og augun standa í höfði hans
og sendingin er stöðvuð í mesta
fáti. En hún hefur samt náð til
30 milljóna áhorfenda og allir
veggir eru þaktir auglýsinga-
spjöldum með myndum af kóng-
inum Shadow þar sem hann
stendur á öndinni a£ Royal
Crown Whisky.
Konan fagra tekur sjálf af
honum þessar myndir og.fegurð
hennar faef’ur nú gert það að
verkum, að hann er meir en vilj
ugur til verksins. Eftir að hafa
neitað honum fær hun hann til
að taka samningi um að auglýsa
yngingarhormóna, fyrir það fær
hann 100 000 dollara. En hann
verður að fara til fegrunarsér-
fræðings áður en hann kemur
fram. Fegrunarsérfræðingurinn
býr honum nýtt nef og strengir
húðina við eyrun, svo honum er
ógjörlegt að brosa. Þetta nýja
andlit kemur honum sjálfum
mjög á óvart, konunni fögru og
sendiherranum. Til þess að hafa
ofan af fyrir honum fer vinkona
hans með hann á næturkabar-
étf. Áhorfendurnir skemmta sér
hjð bezta og engjast af hlátri, en
Sþaöo'vV heldur sínu steingerv-
ingsandliti. A3 lokum heldur
hann þó ekki lengur út og að-
gerðin rifnar upp. Ný aðgerð
færir honum sitt gamla andlit.
Eitt snjódrifið vetrarkvöld
finnur hann við lióteldyrnar
hinn unga lesanda Marx. Hann
gefur sig á tal við hann, For-
eldrar drengsins, sem eru
grunuð um kommúnisma,
hafa verið kölluð fyrir ó-
am.erísku nefndina og dæmd í
fangelsi. Kóngurinn þvær areng
inn, klæðir og gefur honum að
borða. Misskilningur veldur því
að hann er tekinn fyrir frænda
kóngsins, Rupert prins. Þegar
hann er farinn út að kaupa föt,
verður falsprinsinn einn eftir
með stjórnarmeðlimum opinberr
ar kjarnorkunefndar. Hann
móðgar þá með logandi ræðum
sínum og kóngurinn ætlar að
láta hann aítur í skólann, en fær
hann með því óviljandi í hendur
FBI.
Sjónvarpið tilkynnir nýtt
hneyksli: Kóngurinn Shadow
heldur verndarhendi yfir ung-
um rauðliða. Þessi fregn, skelfir
vini hans. Þau reyna flótta. En
kóngurinn skrifar undir yfirlýs-
ingu um að kðma fyrir óamer-
ísku nefndina, er hann heldur
sig vera að geía safnara eigifa-
handarundirskrift. Eftir loka-
fund með lögfræðingi sínum
(Harfy Green) er ákærði of
seinn fyrir nefndina. í lyftunni
fálmar hann í brunaslöngu og
losnar ekki við hana. Slangan
eltir hann.
Stamandi stendur hann fyrir
nefndinni og hefur upp hægri
hönd til að sverja, óvart fylgir
slangan og tekur á sig líkingu
frelsisblyssins. Frammi í gang-
inurn taka menn eftir slöngunn.i
og skrúfa frá og þarna stendur
hann, vökvarinn, vökvandi gegn
vilja sínum dómstólinn ,blaða-
menn, forvitnisgesti og lögfræð,-
ing sinn. Óhappíð hefur ekki al-
varlegar afleiðingar og hann kýs
að yíirgefa Bandaríkin. Hann
hefur aftur unnið hjarta drottn-
ingarinnar og sættir sig við að
glata konunni fögru. Á leiðinni
til flugvallarins heímsækir hann
„frjálslynda“ skólann til að
kveðja vin sinn Rupert litla. Til
að frelsa foreldra sína hefur
drengurinn „gefið upp“ við
rannsóknanefndina alia vini
þeirra og hlotið aðdáun skóla-
stjórans.
Og brátt fara þeir Shadow og
hans tryggi sendiherra til Ev-
rópu.
FramhaM af G. sí'ðu.
gjöfina heldur en taka við
henni og álíta sig svo skuld-
bundinn til að leika hana enda-
laust.
Með þökk fyrír birtinguna.
P. S.
Atvinnuleysis.skráping samkvæmt ákvörðun laga nr. 52
frá 9. apríl 1956 fer fram í Ráðningarstofu Pæykjavíkur-
bæjar, Hafnarstræti 20 dagana 1., 4. og 5. nóvember þ. á.
ogeiga hlutaðeigendur, er óska að skrá.sig samkvæmt lög-
unum að gefa sig fram kl. 10—12 f. h. og 1-—5 e. h. hina
tilteknu daga.
Óskað er eftir að þeir, sem skrá sig, s,éu viðbúnir að
svara m. a. spurningunmn:
1. Um atyinnudaga og tekjur síðustu þrjá mánuði.
3. Um eignir og skuldir.
Reykiavík, 29. október 1957.
Bprgarstjórinn í Reýkjavík.