Alþýðublaðið - 21.01.1958, Blaðsíða 3

Þriðjiidagur 21. janúar 1958
AlþýðnblaðlS
3
Alþgúuhlaöiö
Útgefandi:
Ritstjórí:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórnarsíniar:
Auglýsinga sími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
Alþýðufiolskurinn.
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emilía Samúelsdóttir.
14901 og 1490 2.
14906.
149 00.
Alþýðuhúsið.
Prentsxniðja Alþýðublaðs ns. Hverfisgotu 8—10.
Smákonungamir í Reykjavík
■BiKYKJ&VÍK líkist að ýmsu leyti 'Noregi til forna áður
en hann varð allsherjaxríki. Þá skiptisl landið í mörg smá-
ríki, sera smákonungar drottnuðu yfir. Þeir börðust hver
gegn öðrum, en útgjöld átakanna urðu landsmenn að greiða.
Þar- ríkti svökallað framtak einstaklingsins, en þótti gefast
illa.
SjáMstæðisflokkurinn hefur svipaðan hátt á uto stjóm.
Reykjavíkuríbæjar. Her er að vísu allsherjarríki í orði
kveðnu, en fyrirkomulag norsku smáríkjanna segir til sín
í verki. Afleiðing þess er sú, að hver höndin reynist upp á
móti aimarrí í framkvæmd af þvt að heiHarstjórn og skipu-
lag.vantar.
Glöggt dæmi þessa eru memsirnir með ávísanaheftin,
Þeir gegna í dag sama hlutverki í Reykjavík og smákon-
ungamir í Noregi forðum. Menn þessir ráða yfir fámenu-
om liópnm, sem annast eiga þessar og hinar framkvæmd-
ir. l»eir ímýnda sér, að þeirra sé valdið og dýrðin, láta
ntikið hera á ávísanaheftunum og eru ósparir á útgjöld
bæjarfélagsins, en verk þeirra falla ekki í neina heildar-
mynd og eru þess ve-gna. furðuleg tiltínsla. Afleiðing þessa
er sú, að A fyrirskipar að leggja götuspotta eins oghonum
þóknast og heldur að vel fari á. ,Þvi fær hann við komið
me® ávísanaheftið sem embættistákn. En svo ber B
að, og liann vill Játa vinna verkið með allt öðrum hætti.
Þá fyrirskipar hann vinmtihóp sínum að rífa niður allt
það, sem A lét gera. Loks kemtir € á vetívang, og hann
hefur enn eina skoðunina á þv í hvernig haga skuli fram-
kvæntdinni og veifar .ávísanaheftinu. Þá er öðm sinni
rlfið rdður, og B sætir sömu meðferðinni og A. En áfleið-
.iag þessa fyrir samfélagið ,er þreföld útgjöld.
Sumir vilja konna smákonungunum þessa óhæfu. Það er
,út af fyrir sig rétt. En þeir hafa mikla afsökun eins' og
norsku srfikonungarnir til forna. Og meginábyrgðin er auð-
vitað hjá þeim HaraJdi hárfagra, sem stjórna á allsherjar-
ríkinu, en er ekki þeim vanda vaxinn. Sjálfstæðisflokkurinn
-vill haifa smáríkin í Reykjavík til að gera smákonungunum
til hæfis og leyfa þeim að ]ifa í þeirri ímyndun, að þeir séu
stórir karlar. En það eru þeir alls ekki. Sannarlega er ósig-
ur'-en ekki sigur að því fyrir smákonung, að næsti maður
rfifi niður það, sem gert hefur verið. Og fyrir samfélagið
nær engri átt að eína með þessu móti til m-argfaldra út-
gjalda. Þannig er fundin ein aðalskýringin á því, hvað
Sjálfstáíðisflokknum heízt illa á fjármunum borgaranna.
Ö'nnur afleiðing þessa er svo auðvitað sú, að fram-
kvænndirnar taka miklu lengri tíma ea vera þyrfti.
SMpöIagsleysið segir til sín. Og það er ennþá átakan-
legra vegna þess, aft Reykjavíkurhær hefur í þjónustu
sinni fjölmarga sérfróða skipulagsfrömuði. En þeir sitja
í skrifstofum 'við að teilma og móta þær framkvæmdir,
sem ti! verða í þremur og f jórum atrennum smákonung-
anna. Það vantar ekki, ,að þeir kunna til þess verks að
l>úa át sýningu eins og Ðærinn okkar. Hins vegar ráða
þeir ekki við framfevæmd gatnagerðarinnar ög skipu-
lagsmálanna. Þar mega smákonungarnir &ín meira.
Reykjavík er sem sé smáríki þeirra, en ekki allsherjar-
ríki.
Yer'kefnið er að taka ávísanaheftin af þessum smáfeon-
ungum og segja þeim fyrir verkum. Þá myndu Reykvík-
ingar losna við þessa blóðtappa í æðaberfi höfuðhorgar-
innar, fjánnunir og vinnuafl sparast og framkvæmdirnar
táká inun styttri tima en nú er. Þá væri með öðrum orðum
feómið til sögunnar allsherjarríki í Reykjavík. En því þarf
eínhver annar að stjórna en sá Haraldur hárfagri, sem nú
lætur.smákonungana fara sínu fram og ber þannig ábyrgð
á óstjórn Iteykjavíkur.
Aiþýðublaðfö vantar unglitiga
til að bera blaðið til áskrifenda i þessum hverfum:
Tjamargötu,
Laugavegi
Grímsstaðaholtí
lalið við afgreiðsiuna - Sími 14900
( Utan úr Keimi )
MEÐAL almennings á Vest-
ur-Þýzkalandl og blaðamanna
um öll Vestu-rlönd vekur þaö nú
mikla athygli, að á Neðra-Sax-
landi, — en þár gætir nú sívax-
andi áhrifa nýfasismans svo-
nefnda, — hefur dómsvaldið
gert ítrekaða tilraun til að hefta
frjálsa blaðamennsku og beitt
þar fyrir sig lagaákvæði. sem í
rauninni á ekkert skyit við
prentfrelsi eða blaðamennsku.
Blaðamaður sá, sem varð fyr-
ir barðinu á yfirvóldunum í
Neðra-Saxlandi, heitir Wolf-
gang Stiller, og á mál hans sér
allanga forsögu. Stiller þessi er
starfandi baðamaður í Wiíisen,
smáborg á Neðra-Saxlandi, og
hefst sagan á því, að hann
komst á snoðir um hneyksli
nokkurt i sambandi við embæít
isstétt borgarinnar. Haíð: það
vitnast um einn mjög háttsett-
an embættismann, að hann not-
færði sér aðstöðu sína til þess
að beita ósæmilegustu þvingun
við eina afskrifstofustúlkunura,
fór fram rannsókn í málinu, og
var vitanlega mjög mikið skegg
rætt og skrafað um það í siíkri
smáborg.
StiIIer tókst að fylgjast með
málsmeðferö allri, og birti alt
það, er honum þótti helzt máli
skipta. Tóku þá ýfirvöldin rögg
á sig og reyndu að grafast fyrir
hvaðan hann heföi upplýsingar
sínar. Eftir vesturþýzkum lög-
um er hverjum opinberum emb
ættismanni með öllu óheimilt
að yeita blöðum nokkrar upp-
lýsingar varðandi embættis-
störf eða annað það, sem gerist
í embættisskrifstoíunni, hvort
heldur um starfsmenn ríkis eða
bæja er að ræða.
ORUNURINN REINIST
VI> VISSRI PERSÓNU
Brátt beindist grunur yfir-
valdanna að embættismanni
ti
nokkrum, lágt settum, en hon-
ura veittist tækifærí til að
hreinsa sig af þeim áburði'meo
eiði. Yfirvöid þau, sem með á-
kæruvald Xara, drógu samt eið-
festa yfirlýsingu hans í efa og
i létu höfða gegn honum málsókn
varðandi meinsæri; var Stiller
j þá stefnt fyrir rétt til að bera
vitni. Hafði þá líka smám sam-
an komið á daginn, að allur til- !
búnaðtir málsins miðaöist við
það eitt að skapa dóms tordætni,
um lagalegan rétt jTirvaldanna J
til að krefia blaðamenn sagna ■
um hcimildir. j
Stiller lýsti yfir þvi við dóm-
arann,—sem samkvæmt þýzk-j
um réttarvenjum er að nokkru
leyti ákærandi, — að hann gætj
ekki orðið við þeirri kröfu að
segja til heimildarmanns snís,1
en hins vegar væri hann fús að
sverja þess eið, að það hefði í
ekki verið sá ákærði. Vann Still
er því næst eiðinn. Er því var
lokið tilkynnti dómari honum
að hann hlyti fimm hundruð
marka sekt fyrir að vilja ekki
skýra frá heimildum, og sex
mánaða varðhald í ríkisfangels-
inu í Lúneborg, á meðan hann
væri að ráða við sig, hvort hann
ætti að þegja um heimildir eða
segja.
Og svo var Stiller, sem ekki
hafði neitt aðhafst umfram það,
sem hver blaðamaður piundi
telja sér rétt og skylt, fluttur
úr réttarsalnum beinustu leið í
ríMsfangelsið og settur í klefa
með óbótamanni.
ALMENNINGSÁLITIÐ
GEGN- YFIRVÖLDUNUM
En nú barst fréttin um með-
ferðina á Síiller um allt Vest-
ur-Þýzkaland og vakti hvar-
vetna mestu andúð og gremju.
Sýndi almenningur Stiller
mikla samúð: hins vegar fékk
; Hellweg ríkisstjóri á Neðra-
Saxlandi og nýfasistarnir þar 6-
spart orð í eyra fyrir að vjlja
beita blaðamenn bolabrögðum
og færa prent- og málfrelsi í
fjötra. Þegar svo var komið að
Stiller var orðinn dáðasti íangi
á Vestur-Þýzkalandi, borðu yf-
irvöldin á Neðra-Saxlandi ekki
annað en setja hann í einka-
klefa, en samtök vestur-þýzkra
skattgreiðenda létu bera hon-
um þá orðsendingu, að hann
mætti treysta aðstoð beirra.
Það hefði því verið tilvalið
sem dómsfordómsmál varðandi
prentírelsi á Vestur-Þýzka-
landi, þegar lögfræðilegL'r ráðu
nautur Stillers, Krögar, fyrrver
andi dómsmálaráðberra í Ham-
borg, fór þess á leit. við hæsta-
rétt að þar yrði gefinn út úr-
skuröur í málinu. En þeSsi um-
leitan varð hins vegar til þess
að Stiller var skyndilega látinn
laus.
Hæstiréttur vildi engan úr-
skurð kveða upp varðandi prent
frelsi og strfsrétt blaðamanna,.
en kvað Stiller sýknan sam-
kvæmt 55. grein vesturþýzkra
hegningarlaga, þar se msegir að
að neita að bera vitni, sé málið
hverju stefndu vitni sá heimili
þanng vaxið, að viðkomandi
geti með vitnisburði sinum tal-
izt eiga á hættu að ákæra sjálf-
an sig fyrir refsivert athæfi.
EKKI ÞAR MEÐ BÚID
Að ráði málafærslumanns
síns lét Stiller sér þennan sýkh-
uiiárúrskurð lynda, enda þótt
hann kæmi raunverulega ekk-
ert við máji hans.
Og málinu er ekki heldur þar
með lokið. Nú hefur borgarstjór
inn í Winsen ákveðið að höfði
mál gegn „óþekktum" sakborn-
ingi, en þar með fær hann tæki
færi til að fyrirskipa lögreglu-
rannsótkn oð stefna Wolfgang
Stiller enn fyrir rétt.
EFTIR að hafa verið átta
ár í minnihluta á þingi tókst
Verkamannaflokki Nýja-Sjá-
lands að ná meirihluta í í'uil-
trúadeildinni í kosningum s. i
haust. Meirihluti flokksins er
sá naumásti, sem verið getur,
aðeins 2 sæli.
Enginn skyldi ætla, að Verka
mannaflokkurinn eigi sigur
sinn að þakka sósíálisma flokks
ins. Sósíalistiskar skoðanir eiga
að vísu griðland í verkalýðs-
hreyfingu landsins, en meðal
ráðamanna Verkamannaflokks- |
ins er þær ekki að finna, frá '
því Jöhn A. Lee rak hóp manna '
úr flokknum og bar þeim á j
brýn klofningsstarfsemi. Síðan
hefir flokkurinn verið reikull
og forustulaus. Hvernig mátti
það verða, að flokkurinn náði
meirihluta?
Höfúðástæðan er vafalaust
stefna íháldsmanna í lánsfjár-
málum. íhaldsmeun höfðu
keypt inn mikið magn af lúx-
usvarningi, töpuðu smám sam-
an lánstrausti í London og sáu
loks það eitt ráð að takmarka
láilsfjársstarfsem Ina með þvi
aö hækka forvexti. Þetta varð
til þess að fjölmargir smáiðh-
aðarmenn og smásalar snerust
til fylgis við Verkamannaflokk-
inn. En erfitt var að finna nokk
urt ágreiningsatriði í kosninga-
stefnuskrám t’Iokkanna.
íhaldsmenn toku upp á sína
arma kenningu Verkamanna-
flokksins um velferðarríkið.
Báðir flokkarnir voru sammála
um, að skattar væru teknir af
kaupi jafnóðum og ];>ess væri
aflað. Tiilögur íhaldsmanna um
skattaívilnanir vorú greinilega
gerðar til þægðar auðmönnum,
þótt verkamenn ættu einnig að
fá nokkra leiðréttingu sinna
mála. Verkamannat'Iokkurinn
sá sér leik á borði og lofaði að
100 sterlingspund af tekjum
manna skyldu vera algerlega
skattfrjáls. Þetta hafö’: mikil á-
hrif á óákveðna kjósendur.
Sósíalistar Nýja-Sjálands
urðu sér til ævarandi skammai’,
þegar Verkamannaflokkur
landsins varð síðastur siíkra
flokka í Brezka samveldinu, til
þess að lýsa yfir samstöðu við
enska Verkamannaflokkinn í
Súezdeilunni. Stefna enskra
sósíalista í því máli var skýr og
afdráttarlaus og jhafðt áhrif á
afstöðu Sameinuðu. þjóðanna.
En hún virðist engin áhrif hafa
haft á kosningamár í Nýja-Sjá-
landi. Þar voru utanríkismál
eSsfei nefnd í kosnineabaráft-
unni. Verkamannaflokkuriiin
þar er þó fylgjandi upptöku
hins kommúnistiska Kuna í Sam
einuðu þjóðirnar og styttingu
herskyldutímans. Margir búast
við því, að Verkamannaflokk-
urinn geti ekki leng; stjórnað
landinu með aðeins tveggja
sæta meirihluta á þíngi, og þing
rof sé skammt undan, en trúleg-
ra er, að flokkurinn muni gera
allt, sem hægt er til að hanga
við stjórn út kjörtímábilið.
Tribune.
1
Kosningabaráttan
hafin vestra.
CHIC-AGO, mánudagskvöld.
Eisenbower Bandaríkjaíorseti
lýsti yfir því í ræðu í kvöid, áð
bann væri ákveðinn að hafa
vamir Bandaríkjanna svo öft
ugar, að þær gætu slaðið af sér
hverja þá hættu, sem stafað
gæti af Sovétríkjunum. Ræð&
]>essi var upphaf kosningabar-
áttunnar af hálfu repúblvkana;
en kosið er til þings á hausti
lcnmanda. ..JS