Alþýðublaðið - 23.02.1958, Síða 7

SuiuaBdagux-23-. ■febrúar 1958
A 1 þ ý 8 u b 1 a % l 8
JúlítJSSOrt:
„ÞAÐ ER EINN svona til í
Reykjavík,“ sagði Mundi, hring
snerist í kringum bifreiðina,
velti vöngum, skaut fram hök-
unni.
„Já, bað.er-.flest til á íslandi,“
sagði, ég; áhugalítill, ■ fylgdist
meira með af -.þægð en .vilja.
Sölumaðurinn hafði hingað
til látið okkur' afskiptalausa,'
talaði í síma innan við gler-
vegg, fór sér ekki öðsíega, lét
okkur rangla óáreitta milli bif-
reiðanna í geysimiklum saln-
um.
„Já, bað er einn svona heima
í Reyk.iavík,“ endurtók Mundi.
„Þetta er sko fínn sportbíll.“
Þá vsr sölumaðurinn allt í
einu svifinn að okkur, brosti
breitt, spurði:
„Eruð þið náungar frá
Beykiavík á íslandi?“
Við mæltum ekki á móti því.
„Furðulegt, ég hélt þið vær-
uð þýzkir þriótar. Mig langar
ekki að eiga viðskipti við Þ.iöð-
verja,. léleg-bióð, kynntist beim
í æsku, hef líka verið í sígling-
um með þeirn. Ég bið ykkur af-
sökunar á að hafa tekið ykkur
fyrir Þióðveria, en vöxturinn
anditsfallið. — jæja, þið fyrir-
gefið. -— Svo- þið eruð frá
Reykjavík. Góða, gamla Reykja
vík, heitar laugar og bjartar
nætur, sólskin fram á nótt.
Heyrið bið, piltar, bið vitið víst
ekki, hvernig henni Gunfíu á
Laugaveginum hefur reitt af í
lífinu?“
„Hún hefur flotið á öldutonn
urn lífsins eins og korktappi á
kampavíni,“ svaraði ég.
„ Á kannski eiginmann, gott
heimíli. börn ov buru?“
„Togaraskipstjóra, tíu börn,
* heilt hús.“
Hann hló dátt, rétti mér hönd
:ina, hristi hana hressilega:
„Mér iíkar alitaf vel við
menn .sem kunna að taka
gamni. Ég heiti Edwin Sundal,
danskur, hét upphaflega Einar
Jensen. brevtti nafninu, þegar
ég settist að Iiér vestra, bað eru
tuttugu ár síðan, Einar hafði
einhvem býzkan keim, kunni
ekki við bað.“
„Víð æ.ttum kannske að tala
samah á dönsku?“
„Neí. - ép pr bý.inn að tvna
hermj að mestu, fór að heiman
svo uneur. strauk á skin fimm-
tán ára. h°f ekki komið heím
síðan. Skinið flutti kol til
Réýkiávíkúr. baf kvhntisi ék
Gunnu á Laugaveginum. bað
var í iúnf. hún var minn fvrsti
kvenmnSur. écf held bara hún
eigi plltaf éi+thvað í mér. En
ég hef aMrei komið t.il Revkia-
víkur siSan. míkil skömm bað.
ég er að hvmcQ ujn að fara hqriP'
að eftir stríðið. Mér svmst af
Wöffunum, að margt hafi
brev+zt har. síðan ég kom hang-
að. h°ð var ■ rétt íyrír fyrra
stríðíð.“
..Já, • það hefur áreíðanlega
fleira bmv+zt* en Gunna á
Lai > gave.mm im.“
Hann hló. tók upp vi-ndil,
bauð mér, elti Munda kringum
foílinn, bauð honum annan,
sjálfur reyktí hann pípu. Hann
var maður tv'kkur undir hönd,
í hærrameðallagí, samanrekinn,
andiit’ð breítt, gerðarlegt, aug-
un blá.grá, kímnihrukkur við
hvarma, húðin dökk, hvítar
HÉR BIRTIST- kafli úr hinni: nýju skáld-
sögu Stefáns Júlíussonar, Kaupangi. Þetta
er aðeíns örlítið sýnishorn úr bókinni. en
gefur að öðru leyti' ekki neina sérstaka
mynd af viðfang'sefniné anda sögunnar. AII-
ar persónur, sem hér koma. við sögu, eru
aukaperéonur nema sögumaður sjálfur, Áki
Geirsson. . -
Stefám Júlíusson,
tennúr, skeggrönd á efri vör,
jarpt hárið enn mikið, hrökk
mjög. Klæðnaður hans var
smekklegur, frábær að vöndun
og vali, líktist meir búnaði list-
fengs háskólakennara en kaup-
sýslumanns. Hann stakk örlítið
við á vinstra. fæti, varð þess
strax áskynja, að ég veitti því
athygli.
„Ég slasaðist lítils háttar fyr
ir fimm árum, hvolfdi undir
mér kappsiglingaskútu, sem ég
átti hér á fljótinu. Þá var mað-
u r talsvert loðinn um lófana,
þetta kemur og fer, peningar
eru eins og kvenfólk, gaman
að afla þeixra, enn meh-a gam-
an að sóa þeim. Þið náungar
voruð að húgsa um_ að kaupa
bíl, var það ekki meiningin?“
„Ekki ég,“ svaraði ég af
bragði, „guð forði mér frá að
lenda í klónum á bílasala. En
félagi minn hefur, trui ég, fúU-
an hug á að eignast eitthvert
farartæki.1*
Mundi hafði ekki hirt um
viðræður okkar Sundals, held-
ur snúizi. í sífellu um faílinn,
skoðaði hann í krók og kring.
Sundal sveif nú að honum, virti
hann fyrir sér úm. hríð, tók til
máls:
„Þetta er afbragðsvagn, sára-
litið keyrður, allur yfirfarinn,
nýsprautaður, fínasta sport-
gerð. Þér skuluð bara líta á
mælinn. Ég hef hér að sjálf-
sögðu meira ökutæki, þótt það
séi nokkru dýrara, áreiðanlega
miklu betri kaup. En spprtvagn
inn er raunar sérlega skemmti
legur, einkum ef faér eigið
stúlku. Svona gjörvílegur mað-
ur hlýtur að vera trúlofaður,
get ég mér ekki rétt til?“
Mundi fékkst ekki hót um
raus Sundals, vafamál, hvort
hann skildi inntakið í orðum
hans, hélt áfram að skoða bílinn
-með kunnóttumannsauga. Ég
varð enn fyrir svörum:
„Auðvitað er hann trúlofað-
ur.“
„Þær eru sólgnar í svona far-
ai'tæki, dömurnar. Sko, sjáið
þíð, auðveit að spénna þakið
niður, og þá geta allir séð, hvað
stúlkan er fín og falleg, ljóm-
andi vagn handa ungum elsk-
endum. Eins og ég sagði áðan,
hef ég hér meiri. vagn. þótt
hann sé auðivitað heldur dýrari,.
En hann er líka af beztu gerð,
traustur og þægilegur, þeir eru
ekki smíðaðir svo traustir öllu
lengur. Ég skal segja.ykkur, að
einu sinni ók ég. s.vona bíl .alla
leið til Alaska. Þá var maður
í skinnaverzlun, ég . græddi
drjúgt. á þeirri ferð, skal ég
segja ykkur, fyllti yagninn af
alls konar varningi, ók svo á-
leiðis til Alaska, skemmti mér
vél á leiðimii. stúlka í hverjum
bæ, sífellt ný ævintýri, fyllti
vagninn aftur af skinnavöru,
gerði góð kaup, seldi vel, þegar
ég kom tii baka. Ég var ár í
ferðinni, ekkert lá á, vagninn
var eins og hugur manns allan
tímann, kom ekki vitundar ögn
fyrir, ég seldi hann fyrir hærra
verð en ég hafði gefið fyrir
hann. Sannarlega traustir vagn
ar þetta, engin striðsfram-
leiðsla. — En það eru kosta-
kaup að fá spoxrtvagninn fyrir
þetta verð, og stúlkan yðar yrði
áreiðanlega hrifin af honum.“
„Sjö hundruð dollarar eru
rniklir peningai',“ sagði Mundi,
talaði íslenzku að venju, sá
ekki Sundal, ,,þú ættir að
spyrja hann, hvað fylgi bíln-
um.“
Ég kom athugasemd hans á-
leiðis. Sundal hló góðlátlega,
yppti öxium, benti á skrifaða
töluna á framráðunni.
„Verðið er fast, annars væri
það ekki skráð þarna, þér get-
ið sagt vini yðar það.“
„Auðyitað,“ sagði ég afsak-
andi, ,ég er aðeins túlkurinn.
Fylgir kannske bílnum eitt-
hváð, vurahlutir, hjólbarðar eða
þess háttar?“
„Ökutækið stendur þarna,
kostar sjö hundruð dollara,
mælir xneð sér sjólft, ég bíð
bara eftir kaupandanum. .Gerið
ykkur ekki í hugarlund. að ég
ætli mér að hafa eitthvað fyrir
því að selja þennan vagn.“
Ég reyndi a.ð gera Munda
þetta skiljanlegt, hann lét sér
fátt um finnast, anzaði ekki
fortölum mínum um þægilegri
framkomu.
„Má maður kannske reyna
tíkina?“ spurði hann um síðar.
„Vitaskuld," svaraði Sundal.
Hann gekk inn í skrifstofuna,
talaði í síma, kom fram fyrir
aftúr. „Viðgerðarmaður af verk
stæðí okkar handan götunnar
kemui” að vörmu spori. Hann
ekúr með ykkur í reynsluför.
Þér kxmnið sjálfsagt að aka?“
„Ég kann að aka,“ svaraði
Mundi stuttlega á íslenzku við
mig, „segðu honum það. En ég
hef ekki bandarískt próf, hinn
verður sko að ábyrgjast akst-
urinn.“
Ég neitaði að fara með í
reynsluförina, vildi heldur
bíða, kaupskapurinn var að
verða helzt t.il langdreginn fvr-
ir mig.
„Erfiður viðskiptis, viiiur
yðar," sagði Sundal, bauð mér
mn á skrifstofuna beixti mér
að setjast. „Ætlar hanrx í raun
og veru að kaupa vagn?“
„Hann ætlar áreiðanlega að
kaupa bíl,“ sagði ég hlæjandi,
„hvort sem hann kaupir þenn-
an eða ekki.“
„Hann kaupir þennan,“ svar-
aði Sundal. „Maður hefur svo
sem séð þá erfiða fvrr. Ég barf
að selja þennan vagn í dag. Én
hvað um vður? Þurfið þér ekki
á ökutæki að halda?“
„Hver þarf ekki á ökutæki
að halda? En ég ætla ekki að
kaupa bíl, að minnsta kosti
ekki strax.“
„Ég get séð á viní yðar, að
hann er kaupsýslumaður. Þér
lítið ekki út fyrir að vera það.“
„Hvað lít ég út fyrir að
vera?“
„Ég veit ekki, menntamaður,
rithöfundur, eitthvað þess hátt
ar„
„Ekki sem verst til getið, ég
fæst ofurlítið við að skrifa."
„Þetta sýndist mér. Ég fékkst
líka einu sinni við að skrifa,
sjóferðasögur sjáið þér, smásög
ur um ástir sjómanna í hafnar-
borgum. Sögunar gerðust í
.Shaphai, Sídney, Rio de Janeiro,
Mexico, Reykjavík. Ég flæktist
um allt. Ég skrifaði í sannleika
sagt minnst af þeim sjálfur, ég
seldi hugmyndirnar. Ritstjóri
að skemmtiriti keypti af mér
söguþráðimi, staðarlýsingar,
andrúmsloft. Við drukkum sam
an eitt kvöld, þegar ég var í
landi, ég talaði, hann hlustaði.
Hann borgáði mér vel fyrir. Ég
hugsaði sögurnar, meðan ég var
á sjónum. Fyrsta sagan var um.
Gunnu á Laugaveginum, hún.
var mimi fyrsti kvenmaður.“
„Fyrsta ástin gei'ir margan
mannihn að skáldi," sagði ég.
„Þér virðist armars hafa lagt,
hönd að býsna mörgu.“
„Ekki er fyrir það að synja,. 1;
ég hef fengizt við æðimargt um
dagana, bæði á sjó og landi. En
vinnan hefur aldrei verið mér
neitt aðalatriði, ég hef því aðra
stundina verið veí ríkuf, hina
stundina bláfátækur. Nú orðið
irúet ég aðeins þrenns konar lífs
yndi, að eta, að sofa og að sofa
hjá. Ef vixman géfur mér tæki- ,
færi til að iðka þessar lífsnautn ,
ir mínar, er ég ánægður.“
„Það ætti nú ekki að þurfa
svo mikið til þess, þetta ei'u
frumþarfir.“
„Þér megið ekki misskilja’
mig, mínn góði hex-ra, auðvitað
geri ég kröfu til allra aukarétt-
anna, fjölbreytnin skaþar list-
ina, lífsnautnin sprettur af um-
hverfi, bryddingum, í stuttu
máli: öllu tilheyrandi.“
„Ó, fyrirgefið. þannig fáið
þér tröppuganginrx ixt úr líf-
inu.“
„Vitaskuld, ég læt mér aldrei
nægja soðimi fisk og kartöflui’,
til lengdar, það drepur sjólfa
lífslistina.“
Hér vorum við truflaðir í
samræðunum. Fagurgljáðum
tveggja manna bíl var ekið að
glervegg sýningarskálans, ég sá
Framhald á 5. síðu.
S
S
s
S
S.
s
s
s
s
t

Kirkjuþáttur:
Innst inn
LEIKRITIÐ um Önnu Frank
er píslarsaga, sem sýnir,
hvernig mannleg vonzká leik
ur þennan heim. Fólkið í leikn.
um er innilokað á vöru-
geymslulofti. Úti fyrir geysar
stormur styi'jaldarinnar, en
inni fyrir í hugum þessa fólks
er ótti og órói, öfund og af-
brýðisemi. — Þessir atburðir
eru í veraldarsögunni tengdir
við gimmd, ofbeldi, einræði
og kúgun. Samt segir Anna
Frank, Gyðingastúlkan unga,
eitt af fórnardýrum tíðarand-
ans: „Þrátt fyrir allt heki ég,
að menhirnir séu ínnst inni
fyrir góðir."
’í guðs mynd.
Hín forn-helga saga . uxn
sköpun heimsins seeir áð
skaparinn hafi litið yfir allt,
sem hann hafði gjöi't, -— og
sjá, það var harla gott, Mað-
urinn eirmig. Að vera góður
er sama og vera hæfur tii
þess, sem hluturinn — eða
maðurinn —er skapaður til.
-— Og maðurinn er skapaður
eftir guðs eigin rnynd, — í
innsta eðli sínu góður.
Álögin.
Gömul ævintýri fela oft í
sér sannindá, sem era í raun
og veru reynsluvísindi ótal
kynslóða. Þar á meðal era sög
urnar um álögin. Maðurinn
gat orðið að dýi'i, tekið upp
hætti dýrsins, og breytt verr
í dýrshamnum en hann irini
fyrir þráði sjálfur. Það gat
yerið hrvpgð í mannsaugun-
um, í höfði ófreskjunnar. —
Þaö, sem höfundar ævintýr-
anna hafa íúlkað á sinn hátt,
hefur kristin guðfræði orðað
þannig, að maðurinn sé undir
álögurn syndai'innar, guðs-
niyndin afskræmd og þess
vegna sé mannlífið þrungið
af harmi og kvöl.
Lausharimi.
I ævintýrunum gömlu fór
að jafnaði svo að lokum, að
maðurinn var ieystur úr álög
unum. losnaði við ham
skrýmslisins. og ekki aðeins
útlit þsss, heldur það eðli,
sexn útlitinu var samfara.
Lausnin fékkst jafnan með
hjáíp eínhvers, sem átti kær-
leika, óeigingirni, fórnarlund.
Eíslarsaga Krists.
Píslarsaga Jesú Kiists er
ekki ævintýri, heldur raun-
veruleg saga, studd vitnis-
burði, er ekki vei'ður véfengd
ur, nema til komi meiri tor-
trvggni en venjulega þykir
eðlileg við sögulega í'annsókn.
Þessi saga sýnir grimmd
mannanna, skammsýni og
hroka. hún sýnir mennina í á-
lögum. Hefði Anna Frank ver
ið uppi á þeirri tið, hefði hún
þó sennilega sagt, að menn-
irnir væru þrátt fyrir allt
innst inni fvrir góði. — áamt
era mennimir einnig nógu
vondír til bess að dæma guðs
■ son til dauða og krossfesta
hann. Og í því er harmsagan
fólgin, að menn,. sem innst
inni eru góðSr, geta þi'átt. fyr-
ir allt látið leiðast til að
drýgja hina mestu glæpi. —
FramhaM á 8. síðu.