Alþýðublaðið - 19.03.1958, Qupperneq 5

J&liðvikudagur 19. rnarz 1958
i. I þ f S B fc 1 * « I •
©
frá Hriflu:
Fjórða grein.
II.
Nú gætu þið, ungir náms-
fflenn á Laugarvaíni, búizt við,
að hér fylgí stuttur kafli unx
að þing og þjóð hafi fagn-
að þessari umbót á elzta slcóla
landsins, en svo var ekki. —
Lítið dæmi en táknrænt, var
|>að, að um þessar mundir
mættu skólapiltar menntaskól-
ans mér á föfnum vegi í Ár-nes-
.sýslu. Vegurinn var þröngur og
minn bíll þokaði sér út af vegin
aim ,til þess að skólabíllinn kæm
ist framhjá. Ég hafði þá fyrir
skömmu útvegað skólanum bíl
. til ferðalaga skólapilta. Iíann
varð vinsæll og.þótti gagnleg-
ur um langa stund. En þegar
skólabíllinn var kominn frám-
hjá báðu piltamir bílstjórann
um að nema staðar, risu úr sæt
um og hrópuðu einum rómi,
„Niður með Jónas“. Eftir það
skyldu leiðir. Ég misvirti ekki
kveðjuna. Hún var mér sönnun
þess, að ég var á réttri leið. —
Þetta voru myndarlegir ungling
ar. En ég sá, að þeir höfðu átt
skilið að fá betra uppeldi en
þeir höfðu þá hloíið, fram að
þessu.
Pálmi Hannesson stýrði
. menntaskólanum í aldarfjórð-
. ung og kom til leiðar með sam-
starfsmönnum sínum og frjáls-
flynd'um' aldaranda djúptækum
varanlegum umbótum. í hans
. tíð hvarf hðþjálfablærin-n af
. skólanum. Ménntaskólinn var
. orðinn mennsk stofnun, lífrænn
kvistur á þjóðarmeiðnum. En
oft var ganga rektors erfið. •—
Eftirmenn mínir í stjórnar-
ráðinu voru algelega hirðulaus-
ir um málefni skólans. Þegar
rekor tók við embætti fékk
ihann íbúð í skólahúsinu, það
var óhentugt fyrir hann og fjöl-
skyldu hans enda er íbúðin
fremur óskemmtileg, en með
jþassu móti var mannlegt band
milli rektors og skólanemenda.
Engum ráðherra eða þingmanni
idatt í hug að útvega rekor særni
legt hús rétt hjá menntaskólan-
«m. Eitt sinn hafði mér tekizt í
fiárveitinganefnd að fá heimild
til þess að hús Guðmundar Jand
læknis, sem stendur réít við
skólann yrði endurbæt og gerð
úr því góð íbúð handa rektor.
En þetta var vanrækt og húsið
skólann að eins konar rusla-
kistu. Síðan krafðist stjórnin,
að rektor færi úr skólanum, til
að þar mætti fjölga bekkjum.
Pálmi var í stjórnartíð sinni
átta sinnum hrakirín milli í-
'fbúða, því stjórnin vanrækti að
útvega honum íbúð, skólans
vegna. R-ektor átti sumarhús að
Eeykjarkoti í Ölfusi og dvaldi
jþar oft á suimrin. Eitt sinn, þeg-
ar stjórnin hafði algerlega x’an
rækt húsnæðismál hans, bjó
Ihann fram á vetur í sumarbú-
staðnum og ók í jeppa yfir
Hellishéiði k-völds og morgna
til skólans. Þá bar ég frarn
fíingsályktun um áð úr þessu
jyrði bætt og forsmán mennta-
skólans ekki lengur látin við-
íialdast. Var rektor þá fengin
ábúð, en ekki í nánd við skól-
ann.
Skólinn óx og það svo mjög,
að þó að hann væri í fyrstu mið
aður við 100 nemendur urðu
Jjeir á stríðsgróða tímabilinu
sallt að 500. Hér var offjölgun
rneð öllum þeim ókostum, sem
faehni fylgir. Beitti rektor sér
pú fyrir því að bætt yrði úr
húsleysinu og reistur nýr skóli,
og endurkeypt vegna hugsan-
legrar stækkunar gamla skóla-
hússins eitthvað af lóðum, sem
landið hafði áður seit einstök-
um mönnum, svo að þar mætti
byggja nauðsynlegar viðbætur.
Enginn áhugi var fýrir þess-
um umbótum hjá bæjarbúum,
þingmönnUni eða ráðherrum.
Menn létu sér nægja, ef hægt
var að fjölga bekkjum skól-
ans og ala upp fleiri stúd-
enta, án þess að spyrja um að-
stæður, eða umbúnað við
kennsluna. Nefndir voru sett-
ar á rökstóla og viðhöfðu
stórar ráðagerðir. Ein nefnd
valdi skóianum stað suður við
Skerjafjörð skammlt frá Shell-
stöðinni, en þá kom þar flug-
völlur og var sú leið lokuð. ■—
Næsta nefnd fann skólastað inn
á Kleppsholti, þar sem tilhalds-
rnenn Reykjavíkur byggja sér
nú vegíega bústaði. Ríkið
kevpti land á þessum stað,
und'ir skólann -fyrir nokkur
hundruð þúsund. Þá kom
Bjarni Ben'ediktsson, -semi þá
var borgarstjóri til skjalanna og
lét bæinn heimta að fá þetta
land til sinna þarfa, því að þar
ætti að verða fiskvinnslustöð.
Eins og vant er var efnið met-
ið meira en andinn og kaupun-
um riftað. Næsta nefnd fann
heppilegan skólastað í lægðinni
norðan við Golfskálann. Lét
bærinn þar all mikið land af
hendi. Björn Ólafsson var bá
menntamlálaráðherra og gerð-
ist nokkuð djarftækur og stór-
huga. Setti hann ýtur af stað
og var hreinsað all mikið af
grjóti og möl í hauga á væntan
á hærri stöðum, má vera rauna
bóta, að frétta hversu ekta
skóla iandsins hefur farnast í
þessu róáli á langri vegferð. Því
róiður getur sú saga tæplega
gefið ykkur giæsivonir um auð-
urina sigra í húsbyggingamál-
um, nema aukin andleg orka
komi til, bæði frá stjórnarvöld
urium og á ykkar eigin bæ. Er
skemmst af því að segja, að
það er danskur konungur, sem
hefur gért eina myndarlega á-
takið, sem hægt er frá að
vantar unglinga til að bera blaðið
í þessi bverfi:
GRIMSSTAÐAHOLT
Talsð vlð afgreiðsluna. Sími í-
EINN viitsælasti skákmeist-
herma í sögu menntaskólans í k £ heimi Ung,Verjinn Laszlo
Revk.iavik. Er staðurinn og
byggingin til sóma þeirri kyn-
slóð, sem þar var að verki. Síð-
an þá má svo að orði kveða, að
skólinn hafi næstum ætíð ver-
ið vanræktur og um hag hans
allan sýnt átakanlegt hirðu-
leysi.
Nú er þessi skóli yfirfuliur,
leikfimihúsið lítið, gamalt og
lélegt. Hvergi tekið á málum
skólans með þeim stórhug, sem
gætti . við stofnunina. Eina
málið, sem ber hugþekkan
biarma á húsnæðisaðstöðu skól-
ans, er sú nýung, sem frétzt
hefur í vetur, að rektor, kenn-
arar og nemendur hafi eftir
einnar aldar töf uppgötvað
kosti og gæði íþökuhússins. Er
nú unnið að því að gera sal-
inn að virkum samlcomustað
nemenda og á loftinu vinna
nemendur sjálfir með stuðn-
ingi ríkissjóðs að því að skapa
sér félagsheimili til marghátt-
aðra afnota. Ef til vill er þessi
viðbúnaðUr í hinu gamla týnda
húsi einhver gleðilegasti vott-
ur um að nokkuð megi gera t.il
heimilisbóta í vanræktum, en
(Hér hefði 6.
betri leikur).
dxe4 ver y
iegri skólalóð. Ungur húsa- margmennum skóla, ef lands-
meistari var fenginn til að 'stjórnin, kennararnir og nem-
teikna nýjan menntaskóla og
rektorshús norðan í hæðinni.
Húsameistarinn gerði stórfeng-
lega teikningu af skólanum. —
Húsið átti að vera jafnlangt
Austurstræti inn frá pósthúsinu
og vestur að Morgunblaðshöll.
Méð lægni mundu þúsund
nemendur hafa getað sótt
fræðslu í þessa- stofnun, en til
þess kom ekki. Sú breyting
gerðist um þetta leyti í stjórnar
ráðinu að Björn Ólafsson lét af
ráðherradóm og stjórn mennta-
mála, en í stað hans kom Bjarni
Benediktsson. Hann lét það
verða sitt fyrsta verk, að
;stöðva ýturnar og - alla • moldar-
vinnu á væntanlegri mennta-
skólalóð. Þá vafði hann saman
í stranga hinar miklu mennta-
skólateikningu og hefur hvoi’ki
bólað á ýtunum eða teikning-
unum-síðan þá. Era lokið var
við rektorshúsið upp í brekk-
unni. Þar var ömurlegt um-
hverfi. Húsið lengst og einna
leiðiniegast allra húsa í bæn-
um. Að lokum varð það fullgert
og mun Pálrói Hannesson og
fjölskyld'a hans hafa búið
nokkrar vikur. En þegar nýr
rektor tók við embættinu vildi
hann ekki flytja í þetta eins-
stæða hús og stendur bað nú
autt, eins og íþaka fyrr á árum.
Æskumönnum Laugarvatns-
skóla, sem gfera sér vonir um
fjöruga og framsýna forstöðu
í menntamálunum og að þeir fái
skjóta fyrirgr'eiðslu sinna mála,
endur taka höndum saman eins
og nú hefur verið gert í mennta
skóla Reykjavíkur.
Vegna ykkar og annarra á-
hugasamra íslendinga hafa nú
verið raktir þættir úr þróunar-
sögu skólanna á Laugarvatni
og móðurskipsins sjálfs, mennta
skólans í Reykjavík. Megið þið
aí þessum stuttu söguþáttum
nema ýmiss konar hollráð um,
hversu ykkur ber að vinna að
landnámsstörfum í skólamál-
um. Munuð þið fljótlega kom-
ast að raun um að í skólafram-
Framhald á 9. síðu..
Zsabó er væntanlegur hingað
til lands í byrjun næsta mánað-
ar. Ráðgert er að hann tefli sem
gestur á Skákþingi íslenciinga
og mun það hef jast skömmu eft
ir hingaðkomu meistarans,
Zsabo hefur þrásinnis troðið
illsakir Vjð Friðrik i útiöndum,
en hvorugum veitt beíur. Má
því vænta að margan langi til
að sjá þá tefla hér heima. Yrði
það sjöunda hóimgangan.
Þegar kynna skal útlendan
meistara, sem von- er á til Iands
ins finnst mér ver-a um tvær
leiðir að ræða. Önnur leiðin er
að sýna mönnum og sanna hví-
líkur snillingur sé hér á ferð
og taka sem allra gieggst dæmi
um það, með því að bivta eitt af
þeim ódauðlegu meistaraverk-
um, sem uniræddur hefur skap-
að. Hin er að gefa námiúsum
mönnum kost á að kynna sér
hvernig slíkir kappar skuli lagð
ir að velli. Og verður þá gjarn-
an fyrir valinu einhver skák,
þar sem téður stórmeistari hef-
ur fengið að kenna á annars
manns kænsku.
Með sérstöku tilliti til þess
að Laszlo Zsabo var í heiminn
borinn í Buda-Pest þennan d-ag
fyrir fjörutíu og einu ári vel
ég fyrri kostinn þessu sinni.
Eftirfarandi skák var teflö í
Groningen 1946, fyrsta stór-
meistar-amótinu, sem háð var
eftir' heimsstyrjöldina síðari:
1 \ ' ' 1
Drottningarbragð.
Hvítt: Zsabo. Svart: Kotov.
1. d4,
2. c4,
3. Rf3,
4. Rc3,
5. e3,
6. a3,
7. dxc5, Bxc5.
8. b4, Bb6.
9. Bb2, 0-0
10. Be2, dxc4.
11. Bxc4, De7.
12. 0-0 a6
13. Dc2, Bc7.
(Svartur hefur nú leikið sama
biskupnum fjórum sinnum. Þaö
má því með sanni segja að hana
hafi mismunað liðsmönnum sim
um. Það er þá heldur ekki a:5
undra þótt upplausn komi í lið-
ið og endalokin verði öngþveiíi
og hrun. Jafnaðarstefnan er
sem sagt ekki síður æskileg í
skák en hvar annars staðar).
14. Rg5!
(Riddarinn ræðst að hætii
annarra tækifærissinna á g-arð-
inn þar sem hann er lægstur,
kóngi, sem hefur giatað tr-ausíi
þegna sinna).
14. — Bxh2t
(Svartur bruggar nú uppá-
haldsbarni sínu banaráðin).
15. Khl, —
(Biskupinn er sem stendrr
friðhelgur vegna riddaraskák-
arinnar á g4).
15. —- hö?
(Flýtir fyrir hruninu 15. —*
Be5. 16. f4, Bxc3. 17. Bxc3, gf.r
hefði verið bezta vörnin).
fy f á

„Gula bókin“ sem er nefndarálit meirihluta
húsnæðismálanefndar 1956, ásamt álitsgerð
tveggja byggingaverkfræðinga, er nú uppseid
hjá útgefanda. Nokkur eintök hafa verið send
bókaverzlunum út um land. Ennþá mun bók-
in fást bjá flestum bókaverzlunum í Reykja-
vík-og nokkrum blaðsöiustöðum.
í ..Gulu bókinni“ eru tillögur til úrbóta á
húsaleiguokri og fasteignabraski, ásamt til-
lögum varðandi lækkun byggingakostnaðar.
Kynnið ykkur efni „Gulu bókarinnar“, þá sjá
ið þið hvað það er, sem Morgunblaðsiið-
ið hræðist.
- h 7
ÚTGEFANDI.
ABCDEFGH
Staðan eftir 15. leik svárts.
....16. Rd5!! .... — ’
(Náðarstuðið).
16. —
17. Bxf6,
18. Ðxf5,
19. Dxgöf
(Þetta er með öllu óþörf at-
höfn þar eð 19.Bxe7, gxf5. 20.
(Bxf8 veitir svörtum algjöra
náð).
éxd5.
Bf5.
f6.
19. .— fxg6.
20. Bxcl5t Hf7.
21. Bxe7, hxg5.
22. Kxh2, Rxe7.
23. Bxf71 Kxf7.
24. Hacl, RcG.
25. Hfdl, Ke6.
26. Hc5, Hh8t
27. Kg3, Hh4.
28. 29. Hdl-d5, Hxg5. Hh8.
(Og loksihs sá Kotov siít ó-
vænna-og gafst upp).
: Ingvar Ásmundsson. j