Alþýðublaðið - 19.03.1958, Side 7

Miðvikudagur 19. marz 1958
&!þýSnbla8I8
V
Jón Sigurðsson forseti.
FORSETAR alþingis, Eniil!
Jónsson, Bernharð Stefáns- '
son og Einar Olgeirsson, 1
flytja í Sameinuðu þingi til
lögu til þingsályktunar um j
heilclarútgáfu af ritum
Jóns Sigurðssonar forfseta,
en til hennar skal stofnað af
alþingi og menntamálaráði.
Fylgir þingsályktunartillög-
unni greinargerð sú, sem hér
hirtist. 'Ætlazt er til, að
I. bindi útgáfunnar komi
, úí árið 1961, á 150 ára af-
mæli Jóns Sigurðssonar.
flÞAÐ ER VENJA með öllum
þjóðurn, er nokkurs meta sögu
sína og bókrnenntir, að gefnar
eru út heildarútgáfur á ritum.
afburðamanna, hvort sem um
er að ræða skáld og rithöfunda,
Stjórnmálamenn eða vísi'nda-
menn. Þetta þykir nauðsyn-
legt, til þess að höfð séu á ein
um stað öll rit slíkra manna
í forrni réttra texta, og eins
vegna hins, að það þykir sjálf-
sögð ræktarskylda við minn-
ingu slíkra manna, að þeim
séu gerð sem fyllst skil í heild-
arútgáfum.
Vér íslendingar eigum að
vonum æði mikið ógert í þess-
-um efnum. Einn þeirra, sem
liggur óbættur hjá garði, er
Jón Sigurðsson forseti. Er
naumast vansalaust, að svo bú
ið standi öllu lengur..
Þess gerist ekki þörf að
rekja hér afrek Jóns Sigurðs-
sonar. Skal aðeins drepið á,
að lífsverk hans er svo einstætt
í sögu íslendinga, að vér höf-
um fátt eða ekkert til saman-
. fourðar. Hann var fjölhæfasti
stjórnmálamaður íslenzkrar
sögu, markaði baráttu hennar
<og pólitískar baxdagaaðferðir
um margra áratuga skeið. Hann
var auk þess merkilegur vís-
efnis, á íslenzku og erlend-
um málum.
4. Vísindalegar ritgerðir.
5. Bréf frá Jóni Sigurðssyni og
bréf til hans.
Gera má ráð fyrir, að heild-
arútgáfa á ritum Jóns Sigurðs
sonar verði 10 stór bindi, 50
-—60 arkir hvert bindi. Varla
verður hægt að búast við, að
útgáfan taki minna en 10—12
ár. Útgáfunni verða að fylgja
textámunur, skýringar og for-
málar. Er þetta mikið og vanda
samt verk, sem ekki má kasta
til höndum. En að úígáfu
þessari lokinrri mundu hafa ver
'ið gefnar út einhverjar mikil-
vægustu heimildir, ekkj aðeins
una sögu Jóns Sigurðssonar,
heldur og um sögu og tilveru
íslenzku þióðarimiar á einu
merkilegasta skeiði hennar.
Þetta er því nauðsynlegra sem
vitað er. að Is’endingar nútím
ans eru furðu ókunnugír þess-
ari sögu og hætt við. að þeir
slitr.í úr tengslum. við hana,
nema því aðeins að þess sé vand
lega gætt að halda henni á lofti.
Hin fvrsta kvnslóð ísiendinga.
sem lifir við fullveldi og lýð-
veldi, getur ekki minnzt þess
á annan hátt betur en með því
að varðveita minniftguoa um
lífsafrek Jóns Sigurðssonar og
samtíðar hans.
Árið 1961 verða 150 ár lið-
in frá fæðingu Jóns Sigurðs-
sonar. Afmælishátiíð hans ætti
að verða kærkomið tilefni til
að ráðast í þetta verk. Væri
mjög tilhlýðilegt. að á því af-
mæli kæmi út 1. bindið af rit
safni hans.
Menntamálaráð íslands hef-
ur lengi haft á döfinni að ráð-
ast í útgáfu rita Jóns Sigurðs-
sonar. Þær útgáfuhugmyndir
hafa þó iafnan strandað sakir
skorts á rekstrarfé tii að festa
í svo dýrri útgáfu. Enda þótt
líkur bendi til, að selia megi
rit Jóns Sigurðssonar fvrir öll
um útgáfukostnaði, yrði hér tm
allverulega fjárfestingu að
ræða um nökkurra ára skeið. ,
Þykir fara vel á því, að sam
vinna verði milli Alþingis og
menntamálaráðs um útgáfu
þessa, á þá lund, er í þingsálýkt
unartillögunni segir.
Allur kostnaður við útgáfu
þessa er áætlaður kr. 5550000.
00. Er í bíirri áætlun gert ráð
fyrir 5000 eintaka upplagþ
Fjárfesting vrði þó miklu
minni, þar eð tek.iur kæmu á
mó-ti, jafnóðum og ritin seld-
ust.
Ætlazt er til, að árlega verði
veitt fé á fiárlögum til að
greiða hluta ríkissióðs af kostn.
aði við verk þetta. Menntamála
ráð íslands sendi árlega
menntamálaráðuneytinu reikn
inga útgáfunnar og kostnaðar-
áætlun fvrir næsta ár.
Verði hagnaður á útgáfu
þessari, þegar ríkissióður og
memitamálaráð hafa fengið út
lagðan kostnað endurgoldinn,
þykir fara vel á því, að hann
renni í sjóðinn ..Gjöf Jóns Sig-
urðssonar”. Tilga'ngur þess
sjóðs er að verðlauna vel saro-
in vísindarit, er lúta að sögu
íslands, bókmenntum þess, lög
um, stiórn. eða framförum. Er
þess full þörf að sjóður þess.I,
sem stofnaður var með dánar-
gjöf Jóns Sigur.ðssonar, verði
efldur, svo að hann geti gegnt
hlutverki sínu. Sjóðurinn er
nú rúmar kr. 30000.00 og árs-
vextir rúmar kr. 1500.00, en
vöxtunum einum má veria tíl
verðlauna.
Brezkur togari
tektnn í landhelgi.
VARÐSKIPIÐ Ægir tók ,í
fyrradag brezkan togara í land
helgi fyrir autan land. Tógax>
inn Bömbardier frá Grimsby
var eina sjómílu fyrir innas.
landhelgislínuna þegar Ægin
kom að honum að veiðum.
Var farið með hann til SeyÖ-
isfjarðar, og viðurkenndi skip”
stjórinn á togaranum brot sitt.
Þetta er fyrsti brezki togarinn,
sem tekinn er í landhelgi hér
við land á þessu ári.
Eggert G. Þorsteinsson:
índamaður í íslenzkum sögu-
vísindum og þjóðfræðum og
lagði jafnvel vísindalegan
grundvöll að sjálftæðisbaráttu
íslendinga. Vér höfum launað
lionum ævistarfið með því að
leggja afmælisdag hans að
jöfnu við afmæli hins fullvalda
íslenzka lýðveldis. En vér eig
'um honum enn ógokkia skuld:
að gefa út rit hans öll í útgáfu,
er sameinar hvort tveggja vís-
índalega nákvæmni og alþýð-
2egt form.
Rit Jóns Sigurðssonar eru
geysimikil að vöxtum, prentuð
•og óprentuð. Hin prentuðu rit
Jians eru flest í miög fárra
iröndum, og mó þar fyrst geta
hinna mörgu ritgerða hans í
Nýjum félagsritum, auk ótal
folaðagreina í erlendum og ís-
lenzkum biöðum. Þótt bréf
hans hafi verið gefin út í tveim
foindum, er ti'l fjöldi bréfa eftir
hann óprentaður, mörg þeirra í
erlendumi skjalasöfnum. Þá ber
og að nefna hið mikla og merka
safn af bréfum til hans, sem
' aldrei hafa verið gefin út. en
anundu að sjálfsögðu eiga heima
í heildarútgáfunni, a. m. k. all
stórt úrval þeirra. .
Rit Jóns Sigurðssonar
mundu skiptast í 5. aðalflokka:
1. Þingræður og þingskjöl, er
Jón Sigurðsson hefur- samið
eða átt verulegan þátt í að
semja.
2. Blaðagreinar á íslenzku og
erlendum málum.
,3. fljlitgerðir, stjórnmálalegs

HINN FORMLEGI aðskiln-
aður Alþýðuflokks og Alþýðu-
sambands var ákveðinn árið
1942 eftir harða og sameigin-
lega baráttu kommúnista og
Sjálfstæðismanna, er höfðu það
að einkunnarorðum, að „verka
lýðssamtökin ættu ekki að vera
pólitísk" eins og sagt var.
Hver er svo niðurstaðan af
þessum áróðri? Strax þegar
kröfu þessara þáverandi sam-
herja var fullnærgt, hófsfhin
ægilegasta barátta allra stjórn-
málaflokka um aukna hlutdeild
í stjórn og stefnu verkalýðs-
hreyfingarinnar, og hefur bessi
barátta sífellt farið vaxandi.
Þeir, sem töldu það bá hrein
an voða, að aðeins einn stjórn-
málaflokkur hefði ítök um
stjórn verkalýðshreyfingarinn-
ar, telja nú eina bjargráðið að
verkalýðurinn sameinist í ein-
um stjórnmálaflokki, en það
boðuðu forustumenn Alþýðu-
bandalagsins fyrir alþingiskosn
ingarnar 1956.
Þannig hefur verkalýðshi-eyf
ingin aldrei verið verr útleik-
in af pólitískum sárum en ein-
mitt síðan að dyr hreyfingar-
innar voru opnaðar öllurri póli-
tískum flokkum til inngöngu.
Hér er að vísu um gamalt
deilumál að ræða, sem óþarft
ætti að vera að vekja upp nu.
En því minnist ég á þetta at-
riði, að enn á ný hefur vett-
vangur verkalýðsfélaganna ver
ið gerður að orustuvelli, þrátt
f.yrir öll fögru orðin um ein-
ingu og samheldni.
Það er nefnilega ekki sama,
hvaða flokkur hefur þessi marg
umtöluðu ítök, og til þess var
leikurinn gerður árið 1942 að
gera verkalýðshreyfinguna að
eins konar kappakstursbraut
s't'i’órnmálaflokkanna.
Hlutunum hefur með öðrum
orðum verið snúið við frá ár-
dögum hreyfingarinnar, þá
hugðust forustumenn verkalýðs
samtakanna hafa pólitísku sam
tökin í sína þágu og mynduðu
í því skyni sérstakan stjórn-
málaflokk og leituðu samvinnu
við öll þau finnanleg öfl í öðr-
um flokkum, sem styðja vildu
mál verkalýðshreyfingarinnar.
Nú virðist þessi stefna gleymd,
nema þegar einhverjum póli-
tískum ævintýramönnum dett-
ur í hug að vega sjálfan sig upp
í valdastóla í skjóli þess.
Það ætti vissulega að vera
æskilegt fyrir verkalýðshreyf-
inguna að vera svo mikið keppi
kefli. En ætla mætti að svo
væri, ef dæma á eftir hinni
hörðu baráttu, sem háð er um
trúnaðarstöður verkalýðsfélag-
anna. Þennan kappleik á verka
Eggert G. Þorsteinsson.
lýðshreyfingin hiklaust að nota
sér, málum sínum til framdrátt
ar, en láta ekki nota sín sam-
tök í þágu einstakra stjórnmála
manna, sem eins konar hand-
veð til tryggingar valdatíma-
bili þeirra. VerkalýSshreyfing-
in á ekki aS meta ríkisstjóm
eftir því hverjir þar sitja hverju
sinni, heldur eftir því, hy.emig
viSkomandi ríkisstjóm tekúr ó
hagsniunamálum verkalýSö-
hrejfíngarinnar. ÞaS er aS látft
málefnín ráSa, e,n ekki hvai5
viSkomandi ráðherra heitir.
Hin harða barátta stiórrv-
málaflokkanna um hylli fólk:>-
ins í verkalýðsfélögunum er
eigi að síður staðreynd og ber
því að skoða málin í ljósi þes,!x
VINNUDEILURNAR
ÞRJÁR. .....
Á síðari árum hafa starfsac.1--
ferðir verkalýðshreyfingarinn-
ar tekið allverulegum breyt-
ingum. Smátt og smátt hafa
samtökin færzt saman og sjaM
gæfara verður að einstök félög
leggi til atlögu fvrir bættum
kjörum. Nú þvkir orðið sjál»-
sagt að leitað sé til allra þeirra
félaga. sem talið er, að geti átt
samleið hverju sinni.
Svo var um vinnudeilurnan’
þrjár, sem þannig eru oftaEit
nefndar, b.e. vísitöludeilan
1951, verðlækkunardeilan áriíS
1952 og svo hin langvinna deiia
árið 1955.
Hvaða stefna var svo farsæl-
ost í þessum þrem stórátökum?
Ég vonast til að samstarfsmenn,
mínir í deilunni 1955 móðgifit
ekki þó að ég segi, að í huguro,
almennings sé sú tilraun, sem
Framhald á 8. siðu. 4