Alþýðublaðið - 09.04.1958, Page 6

6
Alþýðublaðið
Miðvikudagur 9. apríl 1958
Áfmælissamtal við Arsæl Brynjóljsson sjómann.-
* I.
EINN AF ELZTU staríandi
togarasjómönnum Reykiavíkur,
Ársæll Brynjólfsson, Seljavegi
9, háseti á togaranum ,,Askui'“,
várð sjötugur í síðasta mánuði.
Eg ætlaði að heilsa upp á hann
fyrir afmælisdaginn og rabba
við hann, en hann var þá þot-
ínn á sjóinn, svo að ég varð að
bíða með að hitta hann þar til
hann kæmi í land í næsta
skipti. En ég náði ekki í hann
fyrr en tveim dögum fvrir
páska. Þá kom hann úr túr, stóð
við heima hjá sér einn dag —
og fór aftur út.
Ársæll Brynjólfsson tók mér
vel, þrekvaxinn maður, heldur
lágur vexti, dálítið harður á
brúnina og veðurbarinn, en þó
að ótrúlegt sé, virðist hann vera
enn óslitinn, svo sterklegur er
hann og hreyfingarnar léttar,
en hann mótmælir því ákveð-
ið:
„Nei, hvaða fásinna,“ segir
hann, „ég er farinn að gefa
mig, enda stundað sjó frá blá-
bernsku, og á togurunum næst-
um því í fjóra áratugi í alls kon
ar veðrum, viðstöðulaust — og
alltaf verið eins og gestur
heima hjá mér. Það hefur oft
verið strangt, en allt kemur
upp í vana. Ég slitnaði á gömlu
togurunum þrátt fyrir óbilandi
þrek og hestaheilsu framan af.
— Hin síðustu ár hafa líka ver
ið ströng, þó að aðbúðin hafi
verið allt önnur, viðvaningarn-
ir koma svo ört um borð, og þá
verðum við eldri jaxlarnir að
kenna þeim. Þeir koma og fara
eins og þegar kría sezt á stein,
þeir eru svona rétt búnir að
læra fyrstu nauðsynlegustu
handtökin, þegar þeir fara aft-
ur í land.“
II.
— Þú ert Árnesingur?
„Já, ég fæddist að Bjálm-
holti í Holtum 11. marz árið
1888, sonur hjónanna Önnu
Jónsdóttur úr Þykkvabæ og
Brynjólfs Baldvinssonar, en
hann var ekki Árnesingur. Ég
missti föður minn þegar ég var
á áttunda ári, og móðir mín
vann fyrir mér og systur minni
meðan við vorum börn að aldri
En maður var ekki lengi barn
í þá daga. Ég var ráðinn í skips
rúm til útróðra af Miðnesi þeg-
ar ég var 16 ára gamall, og
gekk þá alla leiðina austan úr
Holtum og suður á Miðnes, og
bar á bakinu þrjá fjórðunga.
Þarna reri ég svo í tvær ver-
tíðir á skipi, sem Milljónafé-
lagið átti, en síðan reri ég dá-
lítið úr Grindavík. Við- vorum
margir saman vermennirnir,
höfðumst við í timburhjalli,
saltfiskurinn var niðri, en við
vorum áttatíu og fjórir s-aman
á loftinu. Þar var oft subbu-
legt, blautt og kalt, en maður
var ekki að súta það í þá daga.
— Ég var vinnumaður þá þeg-
ar og húsbóndi minn fékk all-
an afrakstur vinnu minnar, en
ég fékk tuttugu og fimm krón-
ur yfir árið og fjórar flíkur.
Svo reri ég úr Þorlákshöfn,
fyrst með Ivari Geirssyni og síð
an með Þórarni Einarssyni báð
um frá Eyrarbakka. — Þó að
ég segi sjálfur frá, þá þótti ég
ósérhlífinn og duglegur, enda
lét ég mér fátt fyrir brjósti
brenna, en efnin fóru ekki eft-
ir uppistöðunum og stritinu og
loks þegar ég eignaðist unnustu
Ársæll Brynjólfsson
átti ég ekkert til. Þá fór ég
líka fyrst að reyna að eignast
eitthvað. Þó fór það nú svo, að
þegar ég kvæntist konu minni,
Arndísi Helgadóttur, árið 1912,
og fluttist til Reykjavíkur, átt-
um við ekki neitt, byrjuðum
með tvær hendur tómar eins
og raunar var tíðast með ungt
fólk í þá daga og fengum leigt
herbergiskytru og smákompu
til að elda í inni á Hverfisgötu.
Þá fór ég á skútu og var á
skútum í sex úthöld. Ég var á
Slettanesinu með Erlendi
Hjartarsyni, á Bergþóru með
Símoni Sveinbjörnssyni og á
Hafsteini með Ingólfi Lárus-
syni. Fyrsti togarinn, sem ég
fór á varil Ingólfur Arnarson
gamli og var ég þar kyndari.
Arin 1918 og 1919 eða liluta úr
báðum árunum fór ég í sigling
ar og sigldi með þurrkaðan fisk
til Englands á Francis Heide,
þar dvöldum við alllengi vegna
viðgerða á skipinu, en þaðan
sigldum við svo til Ameríku og
svo hingað heim og til Fær-
eyja og þaðan til Englands og
hingað með kol.
III.
Og vorið 1919 fór ég á Jón
forseta og síðan hef ég verið
óslitið á togurunum. Einstaka
sinnum hef ég dvalið um hríð
í landi, en þá hef ég alltaf unn
ið á einn eða annan hátt að
fiski. Þorskurinn er vinur minn,
lagsmaður, en gælur mínar
hafa oft verið heldur óvingjarn
legar held ég . . . Við unnum
á togrunum í gamla daga alveg
eins og skepnur. Ég man grein
þá, sem Vilhjálmur Vigfússon
skrifaði í Alþýðublaðið um
þrælkunina á togurunum. Lýs-
ingar hans voru ljótar en þær
voru sannar. Veiztu það, að það
var eins og við kipptumst loks
ins við, sjómennirnir, þegar
þessi grein birtist. Það var eins
og okkur hefði ekki verið full-
komlega ljós sú helvíska þrælk
un, sem við vorum beittir. Há-
setaverkfallið 1916 og þessi
grein, var eiginlega eldskírn
sjómannasamtakanna, togara-
vökulaganna og svo framvegis.
Upp frá þessu héldum við hóp
inn, snerum bökum saman og
unnum einhuga að frelsiskröf-
um okkar. Það þurfti jafnvel
ekki nema eina grein í þá daga
til þess áð vekja heilar stéttir
— það þurfti hvorki málskrúð
eða tiltektir, bara að segja hlut
ina eins og fólkið þekkti þá og
skildi. Ég var stofnandi að Sjó-
mannafélaginu, og er nú heið-
ursfélagi. Ég lenti aldrei í sjáv-
arháska, það er að segja ég var
oft úti í fárviðrum, en okkur
henti aldrei slys. Minnisstæð-
ast er mér Halaveðrið mikla
þegar togararnir fórust. Þá var
ég á Tryggva gamla. Klakinn
ætlaði allt niður að kevra og
svo ofsinn í veðrinu. Við vor-
um á sömu slóðum og togararn
ir, sem fórust. Tryggvi gamli
kastaðist tvisvar til og ýmislegt
brotnaði ofan þilja, en hann
stóð sig, þó var þetta oft tyí-
sýnt, en með guðshjálp, góðri
stjórn og framúrskarandi dugn
aði tókst að komast heim heilu
og höldnu. Það er nefnilega
það, lagsi, það er nauðsynlegt
að þetta allt fylgist að á sjó.
Þá fer vel . . . Og svona hefur
þetta gengið til í alla þessa
áratugi. Ég hef verið á sjó við-
stöðulaust svo að segja. Við
hjónin eignuðumst tíu börn og
þar af eru níu á lífi, allt sam-
an myndarbörn og góð, vinnu-
söm og alvörumanneskjur.
Þetta er fyrir öllu. Ekkert er
betra en barnalán. Tveir synir
mínir hafa lært til skipstjórn-
ar • • • Þetta var oft erfitt hjá
okkur með allan hópinn en ég
,vann og vann myrkranna á
milli, var ekki óreglusamur og
fór sjálfur sæmilega með, en
það var næstum því að allt yrði
meira virði, sem konan mín
snerti á. Mig furðaði oft á því,
hvað mikið gat orðið úr sjó-
mannskaupinu mínu í höndun-
um á henni. Allt blessaðist hjá
okkur, óx svona smátt og smátt;
börnin og afkoman — og nú á
ég eða réttara sagt við, þessa
íbúð. Það er mikið fengið þeg-
ar maður á sjálfur þak yfir höf
uðið, en það var varla að mað-
ur þorði að láta sig dreyma svo
stóra drauma í gamla daga . . .“
IV.
Ég svipast um í stofunum
hans. Þar er framúrskarandi
myndarskapur á öllum hlutum.
Konan gengur kyrrlát um og |
áminnir okkur að tala varlega, |
ef þetta eigi að koma í blöðun-
um. Og allt í einu kemur korn-
ung kona á rokkbuxum; eða ein
hverri slíkri flík, þjótandi inn
til okkar:
,,Jæja,“ segir hún og snýr
sér að mér, „það er bezt þú
fáir að sjá bæði gamla og nýja
tímann í einu lagi.“
— Hvemig ætlarðu að byrja
þegar þú giftir þig? segi ég.
„Þriggja herbergja íbúð,“
svarar hún, „ekki að tala um
minna.“
— Og tekur honum ekki, ef
hann hefur ekki þau ráð? segi
ég.
Þá koma vöflur á hana.
„Mamma þín byrjaði með
ekki neitt, lítil kompa, þvotta-
bali, þvottabretti, engin þvotta
vél, ekki hrærivél, ekki ísskáp-
ur, ekki ryksuga.“
„Já, ég hef heyrt þetta þús-
und sinhum,“ segir hún enn
hlæjandi og kát, svo að það birt
ir í stofunni. „En ég vil fá þetta
allt. Það er nýi tíminn.“
Ársæll ekur sér og hlær:
„Svona láía þessir krakkar.
En ég skal segja þér, að það
er bættur skaðinn þó að krakka
greyin okkar aldamótafólksins
þurfi ekki að standa í sama
stríði og við. En það er bara
þetta, að þau skilji það til fulln
ustu, að það hefur kostað sjálfs .
afneitun og átak að koma ís-
landi og fólkinu, sem það bygg
ir, á það stig, sem við erusn
nú á. Ekki svo að skilja, eg
þarf ekki að kvarta undan
skilningsleysi krakkanna
minna . ,
— Og hvenær ætlarðu að
hætta á sjónum?
„Hætta? Það veit ég ekki.
En ég á víst að fara að hætta.
Þetta er orðið-fjári langt út-
hald hjá mér, en það hefur sann
arlega borgað sig . . . Ég kom
inn í morgun og fer út á morg-
un.“
Þegar ég geng út úr húsinu
eftir að hafa kvatt hjónin kem
ur unga konan á rokkbuxunum
þjótandi upp úr kjallaranum
brosandi út undir eyru.
„Vertu blessaður,“ segir hún
og tekur svo fast í hendina á
mér. að mig kennir næstum tíl.
Það var meira kvenhandtakfð.
„Ég skal segja þér alveg eins
og er, að pabbi minn er góður
pabbi, mundu það . . .“
vsv.
ger
1
N y s míð i
Útvegum eikar fiskibáta frá fyrsta flokks dönskum og norskum skipa-
smíðastöðvum. Byggða eftir íslenzkum teikningum. Hagkvæmt verð
og afhendingartími.
N ý smíði
Einnig stál fiskiskip af öllum stærðum, frá norskum og hollenzkum
skipasmíðastöðvum. Góður afgreið slutími. Kynnið yður verð og
greiðsluskilmála.
Til sölu
Höfum til sölu og afhendingar strax nokkur nýleg norsk stál fiski-
skip af ýmsum stærðum.
Skipin eru með fullkommnasta úfbúnaði.
Leitið upplýsinga.
Við erum fyrsf og fremsf umboðsmenn kaupenda.
Magnús Jensson h.f.
Tjarnargötu 3 — Pósthólf 537 —- Sími 14174