Alþýðublaðið - 17.04.1958, Blaðsíða 5

f'immtudagur 17. apríl 1958
A 1 þ ý ð u b 1 a ð i ð
5
PAUL HENRI SPAÁK.
RAÐSTEFNA ÆÐSTU
MANNA.
ÞESSA STUNDINA er steína
'Vestrænna ríkja samræmd. Ég
get ennfremur skýrt írá því, að
íiú fara fram þýðingarmiklar
timræður um það, hvaða mál
Skuli ræða, og hver skuli verða
afstaða ríkisstjórna hinna 15
Vesírænu þjóða, ef boðað yrði
til ráðstefnu á þessu ári. Ég er
þess fullviss, að við munum
ekki einungis koma okkur sam
an um, hvaða málefni beri að
íaka á dagskrá slíkrar ráð-
ptefnu, heldur muni okkur ták-
ast að samræma afstöðu okkar
til þeirra . . . Ég er þess full-
viss, að ef boðað verður til slíkr
Br ráðstefnu í heiminum eftir
nokkrar vikur eða mánuði, þá
Verðum við búnir að komast
eð samkomulagi um sameigin-
legan grundvöll í utanríkismál
um, en það er að mínum dómi
sipphaf merkilegrar samvinnu.
Það er bylting í sögu utanrík-
ismála. Oldum saman hafa þjóð
ir, einkum stærri þjóðir, farið
eigin götur í utanríkismálum,
bg hefur stefna þeirra oft verið
rnörkuð af einsiökum persón-
um. Ég held, að það sé jafnvel
ihægt að segja, að fullveldið
íiafi verið ástæðan fyrir þess-
®ri persónulegu og einstaklings
bundnu utanríkisstefnu. En 1
dag er það algengt og eðlilegt,
jað lönd eins og Bandaríkin, svo
að tekið sé eitt augljósasta dæm
ið, beri diplómatískar orðsend-
ingar undir fund 15 fastafull-
trúa, áður en þær eru sendar
út, og heimilar að haldnar séu
Umræður um þær, samþykktir
gerðar, athugasemdir og breyt-
ingar, sem síðan er tekið fullt
Itillit til. Það er geysimikil
foreyting í sögu utanríkismála.
HÉR BIRTIST útdráttur úr ræðu, sem Paul
Henri Spaak, framkvæmdastjóri
Norður-Atlantshafsbandalagsins, flutti
nýlega í Brussel. Ræðir hann hér
utanríkisstefnu bandalagsins, viðhorf til
ýmissa vandamála í dag, skoðanir
Vesturlandabúa á málaleitunum Rússa og
horfur á samkomulagi austurs og vesturs.
AFVOPNUN.
Með degi hverjum verður
bkkiu' ljósara, að í grundvallar
Btriðum getur aðeins verið ein
heilbrigð alþjóðleg stefna,
Kem gæti leitt til almennrar af-
Vopnunar með eftirliti að
fengnu samkomulagi . . . Ekk-
’ert vandamál er eins mikið rætt
Siú í blöðum, á þjóðþingum og
jmeðal almennings og vandamál
Varðandi kjarnorkuvopn. Ef við
lítum á sögu mannkynsins, og
jþá fyrst og fremst sögu hern-
aðarstofnana. sjáum við, að
fjeir, sem töldu. að her væri
íiauðsvnlegur, héldu því fram,
að slíkur her ýrði að vera sá
íbezti. sern völ væri á í heimin-
Uim. Sannleikur bessi, sem áður
virtist hafa óvéfengjanlegt og
ævarar.di gildi, er nú dreginn í
efa. Nú er til fólk, sem segir:
.,JÚ, við verðum að hafa her á-
fram. en hann þarf ekki að vera
sá bezti, sem völ er á, og við
vörum ykkur sérstaklega við -að
útbúa hann með nýjustu vopn-
lim . . En éf við leggjum
út á þá braut, þá er engin á-
Etæða til bess að nema staðar
á miðri leið; þá væri okkur jafn
tgctt að snúa okkur aftur að bog
iim og örvum, jafnvel berum
Smúum . . . Þessvegna segi ég
við.þá, sem andvígir eru kjarn-
brkuvopnum. að mér virðist, að
þeir, sem. hiklaust mæla gegn
Jd.ví að her sé utbúinn með nýj-
nstu vopnum, enda þótt þeir
fieri sér fulla grein fyrir því,
að hugsanlegum mótherja sé
Paul Henri Spaak
kunnugt um það, taka á sig á-
byrgð, sem yfirstígur ímynd-
unarafl þeirra . . .
Nú á dögum er ekki hægt að
tala um hernaðarsigur. Hernað-
arsigur er og verður óhugsandi
á meðan gagnárás er hugsanleg.
Þetta er augsýnilega vandamál,
sem hugsanlegur árásaraðili á
við að stríða; því fleiri herstöðv
ar, sem slíkur árásaraðili getur
eytt og því dreifðari, sem þess-
ar herstöðvar eru, því erfiðara
verður að heyja árásarstríð . . .
Þetta er ástæðan fyrir því, að
ég tel ósennilegt, að styrjöld
brjótist út nú eða í framtíð-
inni á meðan þetta mikla hern-
aðarvandamál er óleyst.
Stefna vesturveldanna er
langtum djarfari en stefna Sov-
étríkjanna. Við erum reiðubún-
ir að hætta kjarnorkutilraun-
um, ekki í eitt eða tvö ár, held-
ur fyrir fullt og allt. En þar p.ð
slík ráðstöfun hefur ekki sömú
áhrif og afvopnun, viljum við
setja hana í samband við áætl-
un um bann við kjarnorkuvopn
um. Við kommúnistana segjum
við: „Við erum reiðubúnír til
þess að hætta algjörlega öllum
kjarnorkutilraunum, ef þið
gangið að því, að komið verði
á eftirliti með þeim birgðum af
kjarnkleifum efnum, sem fyrir
eru, og ef þið samþvkkið, að á-
kveðið magn af kjarnkleifum
efnum verði notað til friðar-
þarfa í stað hernaðar og gerðar
verði. ráðstafanir til þess að á-
kveðið magn af kjarnorku-
sprengjum verði eyðilagt. Ef
gengið væri að þessum tillögum
— en þær eru í raun og veru
kjarni vandamálsins — myndi
afvopnunarvandamálið vera
leyst að hálfu eða mestu leyti
og ef til vill fyrir 'fullt og allt.
samlega sambúð eða stríð, og ég
kýs hiklaust hið fyrrnefnda. Nú
á dögum dreymir engan um að
afmá kommúnismann með vopn
um, ekki aðeins vegna þess að
árás er óhugsanleg frá okkar
hendi, heldur einnig yegna þess
að það er augljóst, að lýðræðis-
hugsjónir, frelsi og virðing fyr-
■ir einstaklingnum eru algjör-
lega óhugsandi, ef ofbeldi er
ekki fordæmt í utanríksstefnu
okkar. Við skulum því sætta
okkur við friðsamlega sambúð
í þeim skilningi, sem kommún-
istar leggja í slíka sambúð —
þ. e. ógnun eins þjóðskipulags
við annað — og eftir nokkur ár
munum við sjá, hvort er betra.
Ögruninni tek ég með hugarró.
Ég er þess fullviss, að við get-
um sýnt glæsilega yfirburði
siðferði-, heimspeki- og stjórn-
málahugsjóna okkar, og jafn-
vel líka yfirburði efnahags- og
þjóðfélagsskipulags okkar, ef
við gerum ekki "meiri háttar af-
glöp.
STEFNA VESTURVELD-
ANNA OG STEFNA SOVÉT.
Stefna vesturveldanna er
hvorki neikvæð né óljós og
hana skortir ekki dirfsku.
Vandamálin eru ekki óleysan-
leg, og ekki er vonlaust um, að
unnt verði að finna atriði, sem
leitt gætu til einhverskonar
málamiðlunar, ef diplómatísk-
um undirbúningi er haldið á-
fram á eðlilegan hátt og hon-
um algjörlega haldið utan við
deilumál og áróður. í fyrsta
lagi munu Sovétríkin ekki við-
urkenna, að við höfum ekki
árás í hug. Þann. dag, sem okk-
ur verður trúað, mun allt and-
rúmsloftið breytast og allt það,
sem nú virðist óhugsanlegt,
verður framkvæmanlegt. Ann-
ar ágallinn er sá, að stefna Sov-
étríkjanna virðist ekki vera
mjög ákveðin. Sovétleiðtogar
halda áfram að hamra á því, að
framtíðin sé þeirra, að sagan
sanni yfirburði þeirra og hinn
vestræni heimur sé dauðadæmd
um okkar og umfram allt efná-
hags- og þjóðfélagsvandamálura
okkar. Við ^etum sýnt fram a.
að við erum færir um að endur
reisa vald okkar og áhrif og get
um einnig kunngjört heiminum
boðsk-ap okkar. Við höfum ekki
farið illa af stað. Síðastliðið á.r
varð okkur töluvert ágengt í
Evrópu — Sameiginlegi maík-
aðurinn og Kjarnorkusamvinnu
stofnunin. Þetta eru að vísu
aðeins samningar ennþá,, en ár-
angurinn munum við sjá eftir
fjögur eða fimm ár.
ur.
Að vissu leyti er þessi.sann-
færing sovélleiðtoganna frið-
vænleg, vegna þess að maður
skyldi ætla, að Rússar hefðu
enga ástæðu til þess að hefja
heimsstyrjöld, ef þeir eru viss-
ir um, að þeir muni sigra að
lokum á hverju sem veltur. En
af þessu leiðir hinsvegar einn-
ig, að erfitt er að ná samkomu
iagi, vegna þess að þeir hafa
enga ástæðu til þess að hjáipa
okkur út úr erfiðleikum okk-
ar, ef þeir eru s-annfærðir um,
að hinn vestræni heimur sé
dauðadæmdur. Þessvegna verð
um við að bjarga okkur út úr
þeim sjálfir. Það er stáðföst . . .
sannfæring mín, að á næstu
árum munum við geta ráðið
fullkomlega fr-am úr þeim
vandamálum, sem við stöndum
nú augliti til auglitis við, hern-
aðar- og stjórnmálavandamál-
FRAMTID BANDALAGSINS.
Okkur hefur einnig miða&
áfram innan Atlantshafsbanda-
lagsins. Það er ekki lengitr að-
eins hernaðarbandalag, heldur
er þar einnig að skapast grund
völlur fyrir sameiginlega utan-
ríkisstefnu aðildarríkjanna. Við
höfum ráðið vísindalegan ráð-
gjafa, og áður en 1-angt líður
verður böðað til fyrsta fundar
Vísindaráðs Atlantshafsbanda-
lagsins, en takmark. þess er að
koma á vísindalegri samvinna
meðal aðildarríkjanna, sem
ættl að haf-a töluvérð áhrif á
efnahag viðkomandi landa. ;Ef
árangur af þessu starfi verður
góður, verður sífellt meir leitað>‘
tii okk-ar og okkur falið að leit-
ast við að leysa sameiginléga
eitt mesta vandamál okkar d-aga
— en það eru skipti okkar við
hin svonefndu vannýttu löncb
Við erum á réttri leið, og ef viö-
notum tímann vel og geturn
smám saman sannað möguleika
okkar og árangursríkt starf á
augljós-an og áþreifanlegan
hátt, þá munum við hafa raun-
hæfa aðstöðu til viðræðna við
hin’n kommúnistíska heim, ekki
aðeins um auka-atriðin, ekki að-
eins um „forréttina, heldur að-
alréttinn“. Við munurn hafa
bjargað hinum vestræng heimi
og jafnframt friðnum. '-
Minningarorð
FRIÐSAMLEG SAMBUÐ.
Ég sé ekkert, sem gæti kom-
ið í stað friðsamlegrar sambúð-
ar. Annað hvort höfum við frið
í DAG verð-ur jarð-sungin frá
Neskirkju Guðrún Daníelsdótt-
ir ljósmóðir í Aðalbóli við Þor-
móðsstaðaveg. Hún lézt 8. þessa
mánaðar.
Guðrún Damelsdcitir fa.ddist
að Kirkjubóli í Önundarfirði,
19. ágúst árið 1890, dóttir hjón
anna þar Guðnýja- Kristbjarg-
ar Finnsdóttur og Daníels
Bjarnasonar, bónda og skips-
stjóra. Hún var ósiitið heima í
foreldrahúsum þar iil hún varð
19 ára gömul, en þá fór hún
eitt ár vinnukona að Vaiþjófs-
dal, en síðan fór húa aftur til
foreldra sinna, sem þá voru
flutt í Súgandafjörð. Vorið
1918 giftist hún Jóni S. Jóns-
syni sjómanni á Suð-ureyri, en
þá um haustið fór hún til
R.sykjavíikur til þess að læra
ljósmóðurfræði og útskrifaðist
vorið 1919 með fvrstu einkunn.
Um ieið var hún sett ljósmóð
ir á Suðureyri, enda haíði hún
lagit í námið til þess.
Guðrún veiktist íila árið 1921
og varð .að ráði að þau hjónin
fóru hingað til Reykjavíkur og
gekk Guðrún undir uippskurð
og fékk bót meina sinna. Jón
byggði nofckru síðar Aðalból
við Þormóðsstaðaveg og hóf
Guðrún liósmóðurstörf um líkt
leyti og tók á móti sængurkon-
um heima. Leituðu mjög mar-g
ar konur til hennar og skiptu

Guðrún Baníelstlótlir.
börnin, sem fæddust hjá henni
þarna á heimilinu, mörgum
hundruðum. Vissi ég til þess,
að konur töldu sig heppnar
þs-gar þær fengu rú-m hjá Guð
rúnu, svo nærgætin og fullkom
in var hún talin í starfi síriu.
Viðmótið var liúft, lundin ’étt
og in'ni'leg og skilningur hennar
á kiörum kvenna, sem leituðu
hjálpar hennar undir mjög mis
jöfnum kringumstæðum, svo
næmur.
Öil þessi ár, eða þar til fyr
ir fjórum árum, rak Guðrún
þessa hjúkrunaxstöð, en þá
varð hún að hætta störfum.
vegna vanheilsu.
Þau Jón S. Jó-nsson og Gu3
rún eignuðust ekki börn, en þ|m
ólu upp tvær fósturdætur jþg
eru þær báðar giftar og búa
heima í Aðalbóli —- og gömlat
hjónin höfðu tekíð að sér upo
eldi lítils sveins, sonar annarr- :
ar fósíufdþttúrinnar, og' var !
hann augásteinri .beggja.
Guðrún ; Dariíeisdóttir vax’
rrijö-g vel gefin. kþna, stórfróð,
sérstaklega í ættfræði og gö-ml
um sögnumýdjörf í skoounum,
til'f inningarí k. umburða rlynd,
en þó stór í skapi, og auðheyrt
á tali hennar, að hún þoldi
hvergi órétt og lagði því allt
af beim málum lið. sem studda
lítilmájgH'á'nnþ'íatæklinginn og
U'mkö'múleysingjann, :— endai
kom það iniög'oft fram í ver-k
um hennar. Hún talaði lítið um
hjálpsemi sjálfrár sín> við kor*
ur og börn þeirra. Ilræddur
eryég þó ’um að oft hafi- lítið
gjald komið fyrir hiálp Guðrún
ar og hún hafi reynzt þeirn
körium betri en ekki eftir fæö-
ingar, sem verst voru settar í
lífinu.
Ég kynntist Guðrúnu npkk-
uð. Ég veit, að með henni er
horfin góð og göfug kona.
Hún skilaði miklu ævistarfi,
sem margir njóta enn góðs ai:»
VSV. i
t