Morgunblaðið - 31.12.1915, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Belgisk púðnrYerksmiðja
springur í loft upp.
Þess var getið í símskeyti til
Morgunblaðsins fyrir nokkru, að
'belgfsk púðurverksmiðja hefði sprung-
ið i loft upp. En staðarnafnið hafði
ruglast í skeytinu.
í breskum blöðum frá 14. þ. m.
er nánar getið um sprengingu þessa.
Verksmiðjan var í Graville Sainte
Honorine, sem er rétt hjá Havre,
þar sem belgiska stjórnin hefir nú
aðsetur sitt. Hafði knkriað í púður-
skála eða jarðhúsi too feta djúpu,
og vita menn eigi með hverjum
hætti það hefir orðið. Þetta var um
miðnætti. Fjöldi manna var að
vinnu í verksmiðjunni og biðu 110
skjótan dauða. Af þeim voru 107
Belgar. Talið er að 1000 menn
hafi særst. Sprengingin varð svo
ægileg að 10 þumlunga þykkir stein-
veggir brotnuðu eins og gler og
þyrluðust í allar áttir.
Herlið frá Havre var fengið til
þess að koma í veg fyrir meira
tjón.
Samningur
milli Dana og Breta.
Samningur var gerður milli danskra
og breskra stórkaupmanna hinn 19.
nóvember og gekk hann í gildi 7.
desember. Er hann um innflutning
til Danmerkur á vörum frá brezkum
höfnum.
Samkvæmt honum fá Danir eigi
fiuttar inn neinar vörur frá Bret-
landi nema fullkomin trygging sé
gefin fyrir því að vörurnar verði
eigi fluttar út aftur, nema þá til
hlutlausra landa, eða bandamanna
Breta. Um útflutning á vörum til
hlutlausra landa eru þó sett ýms
ströng skilyrði. Og sumar vörur fá
Danir heldur alls eigi keyptar í
Bretlandi.
Brotum gegn þessu á að hegna
stranglega. Liggur við há sekt, eða
alt að 500 pund sterling og auk
þess tvöfalt verð þeirrar vöru, sem
flutt hefir verið inn. Auk þess á að
birta opinberlega nöfn þeirra er
svíkjast undan ákvæðum þessum.
Sérstakar símastofur hafa verið
settar á fót bæði í Lundúnum og
Kaupmannahöfn til þess að annast
allar skeytasendingar viðvíkjandi samn-
ingi þessum.
Þingseta í Bretlandi.
Asquith forsætisráðherra Breta
hefir komið fram með frumvarp um
það, að ekki yrði gengið til nýrra
kosninga fyr en eftir eitt ár, eða
með öðrum orðum, að þingseta
þeirra þingmanna, sem nú eru, verði
framlengd til áramóta 1916—17.
Þykir honum það æskilegt, að sömu
þingmennirnir, sem voru á þingi þá
er ófriðurinn hófst, sitji sem lengst.
Nýjar þingkosningar áttu fram að
fara í Bretlandi nú í janúarmánuði
að réttum lögum. Ef frumvarp
Asquiths nær fram að ganga verður
þetta aukaþingseta fyrir núverandi
þingmenn.
Frumvarpið hefir mætt megnri
mótspyrnu meðal sambandsmanna
(Unionista). Attu 60 þeirra fund
með sér þ. 14. þ. mán. og voru
þar allir helztu menn flokksins, þar
á meðal Sir Edvard Carson. Voru
þar haldnar margar allsvæsnar ræður
og stjóminni álasað á marga lund. —
Málið var enn eigi útkljáð, er sið-
ast fréttist (16. þ. mán.).
GáíuiáðnitiQ.
Hér kemnr ráðning á myndgátu
þeirri, er birtist í jólablaði Morgun-
blaðsins. Eru það þjóðhöfðingjar
þeir, er nú eiga í ófriði.
Þótt vér búumst við að flestir
þekki þá, skulum vér telja þá í röð:
1. Belgíukonungur.
2. Búlgarakeisari.
3. Bretakonungur.
4. Frakkaforseti.
5. Ítalíukonungur.
6. Japanskeisari.
7. Svartfellingakonungur.
8. Rússakeisari.
9. Serbakonungur.
10. Tyrkjakeisari.
11. Þýzkalandskeisari.
12. Austurríkiskeisari.
Margir menn sendu ráðningar og
voru flestar þeirra réttar.
Island.
Fyrirlestur
eftir
Evu Blytt.
Eg fór frá Björgvin 20. júlí og
kom aftur til Kaupmannahafnar
7. sept. Tuttugu og fimm daga
var eg á leiðinni. Vér höfðum að
visu langa úti vist en ekki harða,
því veðrið var hið ákjósanlegasta.
Þegar vér komum undir ísland, kom
yfir oss hafísþokan og tafði drjúgan,
og það því fremur sem sumstaðar
á leiðinni voru svo öflugir segul-
straumar, að þeir rugluðu áttavitann.
Svo fékk skipstjórinn á »Flóru«
beiðni um að koma við á firði ein-
um, sem var ekki á áætluninni. Þar
höfðu menn biðið í fulla þrjá mán-
uði eftir vörum, sem voru nú með
skipinu. Skipstjórinn gat ekki feng-
ið af sér að neita, þó að þessi lykkja
á leið vorri seinkaði auðvitað ferð-
inni. Vér vorum réttan hálfan mán-
uð frá Björgvin til Akureyrar, svo
að dvöl mín á íslandi varð þar af
leiðandi ekki löng.
Vera má að mönnum þyki helzt
til mikið í fang færst, að halda
fyrirlestur um ísland, ekki meiri
kynni en eg hafði af því. En þau
kynni sem eg hafði af íslendingum
voru nokkuð einstök í sinni röð,
svo eg vil leyfa mér að skýra hér
frá skoðunum mínum á hinni ís-
lenzku þjóð; hver veit nema það
geti orðið til þess, að einhver átti
sig betur á þessum frændum vor-
um.
Eins og atlir vita er allmikið und-
ir því komið, að vér“getum áttað
oss á þvi, hvert hlutverk þjóðunum
er ætlað að inna af hendi í þarfir fram-
þróunar mannkynsins, hvern þátt þær
eiga í sögu veraldarinnar.
Og eg get líka búist við, að ýms-
um kunni að þykja það nærfelt
furðu sæta, að vakin sé athygli
manna nú á þessum timum á jafn
hlutlausri og fámennri þjóð og ís-
lendingum.
Landið er 104.000 ferrastir en
fólksf)öldinn ekki nema rúm 80,000.
Á þessum styrjaldartímum geta menn
varla um annað hugsað en hinn
æðisgengna hildarleik stórþjóðanna,
fæsttr hugsa um hinar smærri þjóð-
ir. En við nánari athugun ættum
vér þó að koma auga á samband,
sem er á milli stórþjóðanna og þess-
arar fámennu þjóðar og sjá, að vert
er að gefa henni gaum.
Eins og kunnugt er, þá er nú að-
allega barist um tilverurétt þeirra
þjóða, sem eru ekki færar um að
reisa rönd við herafla hinna stærri.
Vér sjáum fornar og nýjar hugsjónir
togast á um yfirráðin. í náinni fram-
tið verður mælikvarðinn á tilveru-
rétt þjóðanna ekki höfðatalan, held-
ur skerfur sá, er þær leggja til menn-
ingarinnar. Réttur smáþjóðanna verð-
ur ekki fyrir borð borinn, þegar
mönnum hefir skilist, að allar þjóðir,
stórar og smáar, starfa í sameiningu
f þarfir alþjóða siðmenningar. Hver
og ein þjóð hefir sitt hlutverk 3
inna af hendi i þarfir heimsffleDD
ingarinnar.
Það eitt er víst og áreiðanls^
að fámenn þjóð getur haft það meDD’
ingarstarf með höndum, sem st6f*
þjóðirnar fá ekki til vegar kom$-
Smáþjóðirnar hafa því engu siðuf
tilverurétt en hinar stærri.
Vér lifum á tímamótum i meD°'
ingarsögu veraldarinnar; fúnir stofm
ar eru rifnir upp með rótum, eD
nýgræðingurinn festir rætur, vex 0g
þroskast eftir þvi sem tímar líð3,
Starfinu i þarfir menningarinnar ef
skift niður milli verkamannanna f
víngarði hennar, þjóðanna. Sum*r
vinna að þvi að rífa niður og ]^ni
við jörðu það sem úrelt er orðið,
og mundi standa framförum manU'
kynsins fyrir þrifum, ef það héldist
óbreytt, en aðrar leggja grundvöll'
inn undir nýja menningarstarfsemn
Mestu menningarþjóðirnar vinna ná
af kappi að því að rifa niður, fara
með báli og brandi hver í annaf®
landi. En utanvert við mestu menn*
ingarlöndin starfa smáþjóðirnar r
kyrþey. Að eins í hinum hlutlausD
löndum er nú vinnandi vegur $
hlúa að framtíðarmenningu manO'
kynsins.
Framþróunarskeið þjóðanna greim
ist í mörg timabil og hvert tímabil
hefir sínar hugsjónir eða aldarhátt.
En hugsjónirnar eldast og gang3
úr sér. Hugsjónir feðra vorra haf*
spilst á vorum dögum; á þeim
getur að Hta greinileg ellimörk. Sú
var tiðin að riddaraskapur og göfug'
lyndi gagnvart konum var talin með
hinum fegurstu dygðum er mann
máttu prýða. Þá var og hermaður-
inn fyrst og fremst göfug hetja 0g
»guðaveigar lífguðu sálaryl* og hvöttu
menn til drengskapar og dáða. En
nú? — nú ekur hernaður hermönn-
unum þúsundum saman út á blóð-
völlinu, þar sem þeir eru hafðir að
skotspæni, konurr. er haldlð í niður-
lægingu og vinið verður til að drag3
menn þúsundum saman ofan *
sorpið.
En vér lifum við tímahvörfl
fornar og úreltar skoðanir þoka nú
sem óðast fyrir áhrifum hins nýla
aldaranda. Gamlar hugsjónir og stefn-
ur liggja í fjörbrotunum, nýjar hug'
sjónir fæðast, og áður tiltöluleg3
langt um liður munu þjóðirnar leggí3
inn á nýjar framfara- og menning3r'
leiðir.
En ef vér þykjumst þess sann-
færðir að vér lifum á mikilvægun1
timamótum, þar sem hinn aldni
menningar- og hugsjónaheimur ef
rifinn upp með rótum, þá ættu®
vér einhversstaðar að sjá frjóang3
hinnar nýju framtiðarmenningar.
Að minni hyggju vex þessi viðaf'
teinungur í íslenzkri mold. Það roun
sannast, að islenzka þjóðin verðuf
ein af forvígisþjóðum hinnar nýiD
menningar — menningar framtíð3f'
þjóða þeirra, er vér guðspeking3f
nefnum einu nafni sjötta þjóðstofn'
inn.
Þegar lagður hefir verið grunú'
völlur undir nýja siðmenningu, hafa