Alþýðublaðið - 08.05.1958, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 8, maí 1958
Alþýðublaðið
3
Alþýðublaöiö
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingast j óri:
Ri tstj ór narsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn,
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emilía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Aiþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10.
Fmidur œðstu manna
í ALeÞJÓÐAMÁLUM hefur áð undanförnu mjög verið
rætt um fund æðstu. manna. Allt virðist snúast um það,
að ráðamenn í austri og vestri fáist til að kom,a sarnan á
fund, setjast sameigmlega við borð og ræða vandamálin
hreinskilnislega. og opinskátt. Venjulegu fólki finnst þetta
ekki slikur þrrtugur hamar, sem það þó hefur reynzt í
framkvæmdinni. Eirihvern veginn finnst abnenningi, að
forráðamönnum þjóðanna ben skylda til að koma sér að
minnsta kosti saman um að ræðast við. En hér hefur eitur
tortryggninnar spillt öllum heiðarliegum viðræðum, og skil-
yrði, á skilyrði ofan hafa gert það að verkum, að fundur-
inn hefur dregizt á langinn von úr viti. Samt dylst engum,
sem fordómalaust hugsar .um þessi mál, aö vonlaust er um
frið og eindrægni í framtáðinni. ef ráðamenn austurs og
vesturs geta ekki setzt við sarnningaborð og horfzt hvik-
laust í augu. í þessum efnum sem öðrum eru þó orðin til
alls fyrst.
Ráðherrar Atlaiitshafsríkjanna sitja nú saman á fundi
í Kaupmannahöfn, og að vonum hefur fundur æðstu
manna verið eitt aðaluinra ðuefnið. Ráðherrarnir virð-
ast leggia höfuðáherzlu á það, að undirhúningur þessa
jnargrædda fundar verði sem mestur og beztur. Vera má,
að í þeím efnunt hafi þeir rétt fyrir sér. Ekkert þýðir
að flana til ffundar néma ljóst sé, hvaða atriði skuli tekin
fyrir o-g rædd. En ,samt felst jafnan viss hætta í ,að
flækja mál um of, undirhúningur er ekki siálfur kjarni
malsins, aðalatriðið hlýtur að vera, hvort vilji sé fyrir
hendi að ,ræðast við' uin vandamiálin. Ekki þarf að efast
um, að vandamalin eru fyrir hendi: Manukynið bíður
í rauninni í ofvænj eftir þvi, að stórþjóðirnar fcomi sér
saman um bamn við tiiraunum með kjarnorkuvopn og
síðan algera alfvopnun.
Mannkyriiö hefur búið við vopniaðan frið svo lengi sem
sögur herma, og útkoman hafur ætið venð á eina lund: í
krafti bers og vopna hafa stjórnendur ríkja tekið að elda
góátt silfur samjan, síðan h3f.ur herium verið teflt fram í
valdastríð. Jafnan hafa verið fyrir hendi hjá þjóðhöfðingj-
um nægar ástæfflur til styrjalda, alls konar tilbúnar ástæð-
ur, oft sveipaðár þjóðernishroka, sem þá kallast ættjarðar-
ást, eða ofstækistrú, sem nefnd er hugsjónabarátta. Hing-
að til hefur þatta ekki tortímt mannkyninu, vegna þess
að vopnin höfð-u takmarkaðan eyðingarkra-ft, þótt villi-
mennska styrjalda hatfi jafnan verið oifboðsleg og ósarn-
boðin hugsandi mönnum. Nú horfir þetta mál allt öðru
vísi við. Kjarniorkuvopnin hafa í sér fólginn þann gereyð-
ingarkraft, að vopnað-ur friður er hættuiegri en nokkru sinni
áður. Óvandaður -eð-á sjúkur valdamaður getur þurrkað út
mestallt H:f á jarðarkringlunni, ef honum bíður svo við að
horfa. Og man.nkyn)ssagan er ekki hughreystandi í þessun;
efnum.
Atlan.tshafsbaiidalagsríkin hafa komið sér saman um
að bindást samtökusn til varnar og baráttu fyrir nienn-
tngararfleið sinni og lífsgrundvelli. So-vétþjóðirnar eru
tengdar böndten í. saina augnamiði. Ymis sjónaarmið eru
uppi um það, ..hvttð' er rétt eða rangt í stjórnarháttum þess
ara landa, og .hvernig mál eru til -lykta leidd hverju sihni.
I»að er eðlilegt, FrjáLsir jjienn hljóta að vera ósanjmála
um mörg atriði ©g eiga j rauninni að vera það. Það er
griundvöllur frjálsrar hugsunar. En hverju niáli skiptir
það, hvort sovétstjórn er í Rússlandi eða v-estræn lýð-
ræðisstjórn í Bandaríkjumun, ef mánnkynið á fyrir hönd
u-m að tortíanast vegna þrákelni og stærilætis forráða-
manna þessara voldugu ríkja? ;Skiptir bá len-gur máli,
hvor setur ofan i niálatilbúnaði, Krústjov eða Eisenhow-
er? Til hvers er þá -orðið allt okkar istríð fyrir menningu,
framförum, mannsæ-mandi lífskjörum, lýðræði, ef allt á
að farast vegna .skammsýnj uokkurra ábyrgðarlausra
stjórn'inálaniaim-a? Er þá ékki allt saman „hégómans lié-
gómi og eftirsókn eftir -vindi“?
Krafa almennings um allan heim- hlýtur því að vera sú,
að æðstu m.enn, eins og þeir eru s-vo fagurl-eg'a kallað-ir,
komi sem fyrst sarnan og ræðist við. Vionir allra hugfsandi
manna vestan iárntjalds eru þær, að ráðherrafundur At-
lan-tshafsríkj anna flýti fyrir slíkum fund-i og leggi því lið,
að hann- verði giiffuríkur og mann'sæm-andi.
. -• ■ -iii i;.i,! s. ; fo- u-iiiir i:.í . u.íím
( Utar» úr heimi )
ANDRUMSLOFTIÐ í Was-
ington er allt annað en í höfuð-
borgum Vestur-Evrópu. Þar er
ekkert almenningsálit, sem
knýr þá Eisenhower og Dulles
til þess að setjast við samn-
ingaborðið með Rússum. Al-
menningur ú Eandaríkjunum
virðist áhugalaus um fund
æðstu manna og eiga blöðin
vafalaust stærstan hlut að því
máli. Þar eru engin málgögn,
sem berjast fyrir sáttum á al-
þj óðavettvang i.
Undanfarið hafa vinsældir
Dullesar aukizt allmjög. Eisen-
howep lét nýlega svo um mælt,
að hann hefði ekki hugmynd
um hvað forystumenn Sbvét-
ríkjanna hyggðust fyrir, og er
það ekki í fyrsta, sinn, sem
hann kemur upp um al.geran
skort á pólitískum hz 1 löik-
um.
Aðrir stjórnmálamenn banda
rískir þykjast þess fullvissir,
að Rússar hafi engan áhuga á
fundi æðstu manna, og tal
þeirra um hann sé áróður einn.
Dulles hefir lengi verið þess-
arar skoðunar. Ef til vill er
Eisenhower hlynntur stórvelda
fundi, en Dulles hefir fengið
aðstoð hjá andstæðingum sín-
um Trumann og Acheson, Og
er nú svo komið, að utanríkis-
málin eru «kkj lengur deilu-
mál flokkanna. Áróðursherferð
Rússa og stuðningur Trúmanns
og Achesons hafa styrkt Dulles
í sessi.
Nú er auk þass látið í veðri
vaka, að Dulles íhugi, að breyta
afstöðu sinni til kjarnorkutil-
rauna. Um það mál eru Banda-
ríkjam'--- ' kkir
innþyrðis. Það kemur illa við
þá hversu áróður Rússa hefir
fengið góðan hljómgrunn, en
tillögur Bandaríkjamanna um
afvopnun hafa ekki hlotið neitt
fylgi.
Bandarískir vísindamenn eru
yfirleitt hlynntir aðgerðum og
tillögum Rússa.
Að hætta eða ekki að hætta
tilraunum er aðalumræðuefni
manna í Wasington. Formaður
kjarnorkunefndar Bandaríkja-
þings, Strauss flotaforingi, og
,,faðir vetnissprengjunnar" dr.
Teller, eru helztu fylgismenn
þess að halda áfram tilraun-
um.
Helzti forvígismaður þeirra,
sem hætta vilja tilraununum
er hinn nýskipaði ráðgjafi í
■afvopnunarmálinu Hans Bethe,
sem er m.jög þekktur eðlis-
fræðingur. Teller og Bethe
hafa áður átt í hörðum deilum.
Bethe var í hópi þeirra eðlis-
fræðinga sem voru á móti fram,
leiðslu vetnissprengjunnar. Á
fundi í afvopnunarnefndinni
nýlega lagði Bethe til, að til-
raunum með kjarnorkuvopn
yrði hætt þegar í stað og á-
kvörðun þar að lútandi tekin
án tillits til annarra aívopnun-
arráðstafana. Hann kvað í því
sambandi mögulegt, að fylgjast
með öllum vopnatilraunum
hvar á hmattinurn sem væri.
Rök 3'trauss og Teller eru
bau að Bandaríkin geti því að-
eins náð forystunni í vopna-
smíðum að tilraunum með
kjarnorkuvopn verði haldið á-
fram, og einkum hafa þeír
milda trú á hinum nýju vamar
vopnum, eldflaugum til varnar
eldflaugum.
Bandaríkjastjórn heldur fast
við þá stefnu að halda áfram
tilraununum, en hver Veit
nema Dulles skipti um skoðun
einn góðan veðurdag, og víst
er. að hann hefir linast nokkuð
í andstöðu sinni við þau sjón-
armið, sem hvetja til aðgæzlu.
Má því búazt við, að Banda-
ríkjastjóm taki upp nýja
stefnu í þessum málum. En
fyrst verðui- að beygja Strauss.
H.
DAGLEGA birta heimsblöð-
in frásagnir af hrottalegum at
Tvurðum í Sam-bandsríki Suður-
Afríku. Fólk er flutt nauðugt í
vínnubúðir eða dæmt I fang-
elsi fyrir það eitt að hald-a
fram kennin-gum um jafnrétti
allra tnanna Frelsiselskandi
menn landsins eru kúgaðir af
ríkisstjórn, sem heidur fast við
kynþáttahatur og ójafnrétti
Rithafundar Suður-Afríku
með Alan Paton í broddi fylk-
ingar eru stjórn Strijdoms
þungir í skauti. Bælcur Patons
eru lesnar um v-íða veröld og
eiu lýðræðissinnum í landinu
mikill styrkur. Ann-ar hópur
manna er stjominni ei-fiður.
Það eru verkalýðsfélögin.
í hópi m-erkustu verkalýðs-
foringjanna er ,;Solly“ Sachs.
Enska stórbl-aðið The Times
kallaði hann merkasta verka-
lýðsforingja nútímans.
Hann er fæd-dur og uppalinn
; Suðux-Afríku af hvítu for-
eldri. Stjómendui' landsins
hata hann meira en aðra menn
og hann er els-kaður af hinum
lituðu kyntflokkum landsins og
þeim kynbræðrum sínum, sem
ekki eru blind-aðir af þjóðern-
isrem-bingi. Um tuttugu og fjög
urra ára skeið hefu-r hann ver-
ið form-aður í stærsta verka-
lýðsfélagi ]andsins, Félagi vcfn
aðarverkafólks, og hann hefur
barizt jafnt fyrir bættum kjör
um 'hvítra manna og svartra.
Þiiátt fyrir ítrekaðar tilraun
ir hefur á'hangendu-m stjcrn-
arinnar ekki ennþá- tekizt að
'. i ? ..■ I i :.■.. yi.J-i.'l it,: .. . ■iV.i--
-' i .ítíi,í.iííííí-uíí.v -■ I i.L''
fella Solly Sachs úr stöðu for-
manns Vefnaðarfélagsins. Þjóð
ernissinnar hafa hörfað mörg
m&i á hendur honum og neytt
ýmissa hrottabrsgða geg-n hon-
um, en allt he-fur mistekizt.
Honum hefur hvað eftir annað
verið varpað í fangelsi, en jafn
an hafið baráttuna að nýju þeg
ar hann slapp út. Hinar gífur-
legu vinSældir hans m-eðal al-
mennings hafa komið í veg fvr-
ir að stjórnin lokaði hann inn-
an fangelsismúrann-a um lengri
tima.
Sadhs ihefur jafnan verið
stimpl'aðuir kommúnisti, enda
þctt hann hafi þegar árið 1921
f-figt sig úr lögum við þá. og
siðan verið í miðstjórn Verka-
mannaflokks Suður-Afrí-ku.
En loks þótti ríkisstjórninni
nc g komið. Hinn 8. maí 1952
fékk SoUy Sachs bréf frá dóms
málaráðiherranum', þar sem
honum voru gerðir þeir kostir
at segja sf sér formennsku í
Vefnaðarfélaginu éða hvería
úr landi innan þrj-átíu d-aga.
Sachs fór til Englands og hefur
dvalið þar síðan í útlegð.
Solly Sachs hefur ekkí setið
auðurn ihönd-u-m í útlegðinni.
Hann hefur ritað þrjár bæ-kur
cg vinnur ,að hinni fjórðu. Þær
fjalla allar um vandamái Suð-
ur-Afríku og hann leitast við
að rýna í þær ástæður, sem
Hggja að baki atburðanna og
finna lau:sn ó vandamáhun
fr.amtíðarinnar.
í fyrstu bókinni „Hvert
stefnir Suður-Afríka?“ grein-
ir hann sögu- landsins frá þvl
fyrstu Búarnir tfluttu þangað
allt til d-agisms í dag. Þrá-tt fyr-
ir þá erfiðileika. sem lýðræðis- •
öfiin tí landinu eiga við að
stríða, er Sachs bjartsýnn á sig
ur réttlætisi-ns og útrýmingu
eymdarinn-ar. Hann segir: — Ef
áfratn verður haldið núverandi
stefnu, mun ekki líða á löngu
áður en Suður-Afríka verður
land hví-tra fá-tæklinga og
hungraðra blökkumanna.
Ld-fi verkamarnanna er lýst í
annarri bók Sachs: „Byltingar-
börn.“ Þar er sögð saga Félags
vefnaðanverkafólks, en það hef
ur jafnan verið hið trausta vígi
nerkalýðs Suð\n'-Afi-íku og bar
izt jafnt fyrir bættum kjörum
og frelsi og jafnrétti allra íbúa
landsins.
Þrælahald viðg'-engst enn í
Suður-Atfiúku, segir Sachs.
Rikisstjórnini hefur reist vinnu
húðir í sambandi við d-emants-
námurnar, sem eru aðaltekju-
iind landsins. Verkamönnum er
sai'nað þangað, einku-m blökku-
mönnum, og þeir neyddir til að
un'dirskrlfa fimm á-ra vinnu-
samning. Þeir fá ekki að hætta
vinnu fyrr en samningurinn er
litrunninn og fyrir minnstu
sakir er samnin-gurinn fram-
lengdur. Launin eru fimm kr..
á dag' og er þarna um ódýran
vinnukraft að ræða fyrir stjórn
ina. Hvítij- menn hafa einir rétt .
til að gan-ga í verkalýðs-félög pg
eru þó ým-sar hömlur á starf-
semi þeirra. Nú er svo komifi,.
Framhald á 8. síðu.