Morgunblaðið - 24.12.1923, Blaðsíða 11

JÓLABLAÐ
MöRGUNBLAÐIB
r
Ur UBstmmstEr flbbey
í UB5tmin5tEr CathBdral.
(Kafli úr sendibrjefi.)
London, 12. nóv. ’23.
Á lord-mayor’s-dag (9. nóv.),
ir.itt í öllum bátíðahöldunum, fór
jeg, ásamt ungum enskum kunn-
ingja mínum út í borgina til að
skoða kirkjur. pokan var með
dimmasta móti þennan dag; það
var engu líkara en borgin væri
ÖU vafin einu einasta ullarreifi,
og þá af einhverri geisimikilli mó-
rauðri kind, en reykjarsvælan svo
hamröm, að heita mátti frágangs-
sök að draga andann. Bregður
mjer ekki lítið við alla fíluna
hjer, eftir blessað háfjallaloftið
suður frá.
Eftir að hafa jetið miðdegis-
verð í einu hinna glæsilegu veit-
ingahúsa við Trafalgar Square,
úkum við til Westminster. Muggan
var annars altof þykk til þess að
nokkuð væri hægt að litast um
undir berum himni, og jeg gat
ekki varist þess, að láta í ljósi
undrun mína við Mr. Clark, yfir
því hvílíkir vitmenn Lundúnabúar
hlytu að vera, að villast ekki í
þessum ósköpum.
Við fórum fyrst inn í West-
minster Abbey. — Sú kirkja er
kannske frægust enskra kirkna, og
víst um það, að við fáa staði eru
jafnmargar þjóðminningar hnýttar
meðal Breta, sumar fagrar, aðrar
Jjótar. Það voru nokkrir synir
hins heilaga Benedikts, sem á 11.
eða 12. öld stofnuðu hjer klaust-
ur, og bygging sú, sem nú er
nefnd Westminster Abbey, var
kirkja þeirra. Hjer sungu þeir
þeim guði lof, qui in altis habitat,
hjer báðu þeir fyrir landi sínu
og hjer gerðu þeir í kyrþei yfir-
hót fyrir misdáðir þjóðar sinnar.
Og þeir sungu hjer og báðu og
gerðu yfirbót í meir en þrjú
hundruð ár. Svo kom lúterska
apostasían. Undir stjórn Hinriks
8., líklega eitthvað í kringum
1535, voru hjer tekin hús á Bene-
diktína-munkunum, — meginþorri
þeirra drepinn eins og þeir hefðu
verið grimmir hundar, aðrir pint-
aðir eins og særingamenn, enn
aðrir flæmdir burt eins og ódáða-
menn. Tabernaklið var brotið upp
og allra-helgasta sakramentið sví-
▼irt, en guðshúsið fengið í hend-
ur byltingaseggjum.
Westminster Abber er enn í
höndum mótmælenda: — ekkert
eakramenti í altrinu, enginn ,.ei-
lífur lampi“ logandi fyrir framan
það, enginn reykelsisilmur í loft-
inu, engin helgra manna mynd á
veggjunum nje í hliðarkepellun-
nm, enginn knjástóll handa þeim,
«em langar til að krjúpa.
Á altarinu standa aðeins tvö
kerti, sem sjaldan eru tendruð,
en í gaflinum að altarisbaki blasir
við allmikil steinfellumynd (mos-
fti"k), af hinni heilögu kvöldmáltíð.
Það er Herra vor að hinum síð-
asta verði, þar sem hann deilir
út brauðinu og víninu með þess-
nm orðum: „Sjá, það er líkami
minn, sjá, það er blóð mitt!“ —
Kynlegt að sjá slíka mynd í húsi,
þar sem einmitt þessi líkami og
þetta blóð hefir verið gert út-
lægt.*)
*) >!■■■■ protestantismens lykke-
iíge evne til inkonsekvens“. — —
Sehindler.
Skoðaranum finst hann koma
hjer inn í eitthvert óheimlegt gím-
ald; það andar að honum kulda og'
söngur hljómaði hjeðan bæði á
degi og nóttu en bergmálaði frá
hvelfingunum. — Nú hafa þessir
tómleik. Ósjálfrátt hlýtur hann að stólar staðið auðir um aldarskeið,
spyrja einhvers svipað og konan
og
girt
fyrir kórinnganginn
forðum: „Hvar hafið þjer lagt reeð snæri, en þá sjaldan hjer
herra minn?“ Hjer er ekkert sem*er sungið, villast um þessar hvelf-
hægt sje að krjúpa fyrir, enda'ingar raddir jafnframandi eins og
krýpur enginn, ekkert, sem krefji tyrkneskur máni yfir helgu landi.
þögn og lotningu, enda kjaftar ■ Yið stóðum þöglir fyrir framan
hjer'hver upp í fasið á öðrum. snærið um hríð. Loks sagði jeg:
Ef einhver guð skyldi eiga heima ■ „Kaþólíkarnir í Englandi skifta
í þessu húsi, þá væri það helst nú aftur miljónum, Mr. Clark. —
emhver panþeistiskur guð, sem á j Kannske rennur upp sá dagur j
áður öldinni lýkur, að hinum!
eueharistiska konungi verði ekki
framar meinuð innganga í þetta'
hús. Kannske eiga hinir mildu
gregóríönsku tónar eftir að óma
úr þessum kór áður langt um
líður og fylla hvelfingarnar hjer
uppi yfir.“ — Fiat! svaraði Mr.
Clark, og þegar jeg leit á hann,
sá jeg á yfirbragði hans, að hann
mundi hafa beðist fyrir hin síð-
ustu augnablik.
— Á útleið leit jeg enn sem
snöggvast augum yfir kirkjuna:
Skamt frá okkur heyrðist masið
í nokkrum flámæltum Ameríku-
mönnum; nokkrir langhærðir út-
lendingar, með slaufur, stóðu fyr-
heima alstaðar og hvergi.
í kirkjunni hefir verið komið
fyrir allmiklu af standmyndum.
Aðeins er, eins og fyr var getið,
samvitskulega forðast að hafa
hjer frammi myndir þeirra manna,
sem með líferni sínu hafa borið
uppi hugsjón kristindómsins, —•
ekki einu sinni mynd hins heilaga
Benedikts, hvers synir bygðu þetta
hús. Mótmælendur hafa djúpgróna
andstygð á helgum mönnum, —
það þarf ekki annað en virða
íyrir sjer fílusvipinn, sem kemur
á fólk við það að heyra, til dæmis,
orðið dýrlingur nefnt. Aftur á
móti er hjer mikið af lávarða-
myndum. Þeir standa hjer í stutt-
buxum, með langar hárkollur og ir framan lávarðana og gagnrýndu
álíka merkissvip eins og þeir j myndgerðina gegnum celluloide-
hefðu skapað allan heiminn. En;brillur sínar, en þó kórónaði ekk-
enginn man framar eftir, fyrir
hvað þeir hafa getið sjer frægð,
— ef þá nokkur nokkurntíma hef-
ir vitað Meðal þessara karla var
sjerstaklega einn, sem við Mr.
Clark skemtum okkur mikið að:
Hann situr þar í hægindastóli,
með bókrollu í hendinni, skelli-
hiæjandi, eins og hann hefði verið
að lesa Heljarslóðarorustu og
breiðir út lappirnar líkt og djánk-
inn. Þarna eru einnig líkneski af
ýmsum bardagagörpum og herfor-
ert eins ömurleik þessa fornhelga
staðar betur en þrjú gömul konu-
tötur, sem sátu með löngu milli-
bili frammi í kirkjunni og sváfu
í bringu sjer.
Frá Westminster-„klaustri“ til
hinnar kaþólsku Westminster-dóm-
kirkju (Cathedral) er varla meir
en steinsnar. Dómkirkja þessi er
ný eins og þeir tímar hjer í landi,
að orðið kaþólskur ekki framar
sje haft um óbótamenn eða vit-
firringa, og enn ekki fullgerð
ingjum, sem einhverntíma í fyrnd- fremur en útruðningur heteródox
inni hafa vaðið eld og brennistein
eða barið á blámönnum, en eng-
lega látnar vera að bisa eitt-
neitt um. Einnig má sjá þarna
royndir af hálfnöktum gyðjum eða
valkyrjum eða einhverju þesshátt-
ar fólki, og eru þær þá venju-
lcga látnar vera að bisa eitt-
hvað við vegna menn. Loks sáum
við þarna mikla greipimynd —
(relief) — af spánverska flotan-
um„ sem, einhverntíma endur
fvrir löngu, hafði gert sjer ferð
til Englands og skotið á það,
en sú ferð annars ekki orðið til,
fjár. Nú þykir víst flestum, sem
ganga þar fram hjá, tími sinn of
dýrmætur til að rifja upp það,
sem satt kann að geymast um
svo gamlar væringar.
pá er enn eitt ótalið meðal
þeirra hluta, sem kirkja þessi
íunnar. I smíðum, eins og hún er,
en þó nothæf til guðsþjónustna
fyrir áratugum, getur ekki annað
tákn ljósara um endurvöxt enskr-
ar kaþólsku. Byggingn er til að
sjá hin stórfeldlegasta, og mjög
til vandað, gerð í byzantiskum
stíl og af mikilli listfengi. Strax
í fordyrinu drápum við fingrum
okkar, þyrstum eftir vígsluvatni,
niður í fontinn og gerðum fyrir
okkur hið heilaga krossmark.
Enda þótt ^rúmhelgur dagur
væri (NB.: undarlega kaþólskt
orðatiltæki, kannske gömul þýð-
ing á hinu kirkjulatneska feria) ,
og borgin öll í gleðilátum utan j
um lord-mayor, þá var hjer verið |
að hámessa og við höfðum ekki
fyr opnað kirkjudyrnar, en hinirj
unaðslegustu hljómar bárust okk-
ur að eyrum frá fjölrödduðu,
hefir getið sjer frægðarorð fyrir, 'ósýnilegu kóri, en loftið þungt af
en það eru allar dauðra-manna- reykelsisilmi. Við komum inn ein-
grafirnar. Er það venja að grafa|mitt j það muud, sem hinn allra
hjer bretska tignarmenn niður í; ægsti deill hinnar rómversku
gólfið; troða síðan niðjarnar á! messu> hin heilaga líkamning
beinum þeirra. Má svo segja að _ („gerbreytingin", consecratio,
kirkjan sje öll útgrafin, og gerir transsubstantiatio), — var að
þessi kumblamergð sitt til að auka j^ef jaSt, — mitt 1 víxlsöngnum
á ömurleik hússins. Við Mr. Clark un<jan forljóðinu (præfatio). —
staðnæmdumst við gröf hins gursum corda! (upplyftum hjört-
ókunna stríðsmanns (the unknown unum) tðnaði presturinn, Kórið
varrior’s); hrærir það margan að svaraði sifært og fagnandi, svo
koma þar; siðan litum við sem. ómarnir hrönnuðu loftið : Habemus
snöggvast á hina nýorpnu gröf ad Dominum! (Vjer höfum lyft
Bonar Law’s. Iþeim til Drottins). Presturinn aft-
ur hægt og hátíðlega innan frá
Við virtum síðan stúrnir fyrir
okkur kórstólana, þar sem Bene-
diktínarnir sátu endur fyrir löngu.
Við hugsuðum aftur til þeirra
háaltarinu: — Gratias agamus
Domino Deo nostro! (Færum
Drotni, Guði vorum, þakkir). —
tíma, er hinn gregóríanski kór- Fagnandi svar kórsins fylti hvelf-
iugarnar á ný máttugu hljóm-
brimi: Dignum et justum est. —
(pað er verðugt og rjett). Hvílíkt
kór, hversu mjallhreinar, gull-
skírar raddir, ,og hvíjík lofsamleg
viðbrigði fyrir mig að heyra hjer
aftur hinn blessaða lofsöng kirkju
minnar, eftir vikulangt járnbraut-
arskrölt! Síðan hóf presturinn for-
ljóðið: Vere dignum et justum est
...... etc. („Sannarlega er það
rcaklegt og rjett, sanngjarnt og
heillavænlegt, að vjer ætíð og al-
staðar færum þær þakkir, almátt-
ugi Faðir og eilífi Guð, af því að
vegna leyndardóms þess, að Orðið
varð hold, skín fyrir hugskotssjón-
um vorum nýtt ljós ljóma þíns,
—“ o. s. frv.), Við krupum sinn
í hvorum knjástólnum og hlýdd-
um á messuna til enda.
Þrátt fyrir TÚmhelgina og alt
lord-mayor-stússið var furðumargt
í kirkju, fólk af ýmsum stjett-
um, á ýmsum aldri, flestir kr.júp-
andi, sumir handfjatlandi talna-
bandið í djúpri bæn, aðrir fylgj-
andi orðum prestsins og kórsins
eftir bók sinni, en aðrir fallnir
fram á ásjónu sína, tignandi. —
Innanstokks er Westminster-
Dómkirkja jafn frábrugðin West-
minster-„klaustri“ eins og þeir
tímar eru tvennir og ólíkir, sem
hafa lagt í þær anda sinn. Þótt
Dómkirkjan sje mikil um sig
hið ytra, þá er smáleikurinn í
ionanbúnaðinum þó furðu aug-
ljós, og stingur í stúf við hið tröll
aukna, þunga og bergdrangalega
í arkítektóník Westminster-,klaust
ursins'. í stað viðamikilla veggja
langs og þvers í W. A., skilja
hjer raðir af grönnum súlum af-
deilingarnar framundan hliðarkap-
eilunum frá miðkirkjunni, sömu-
lc-iðis er hjer miklu bjartara. Sín
kapellan er hvoru megin við há-
altarið. Sú til vinstri er tileinkuð
hinu Helgasta Hjarta, en þangað
leita þeir, sem þarfnast þess að
sökkv. sál sinni í tilbeiðslu og
aðdáun á hinum æðsta kærleik,
og fá þar harmabætur. Kapellan
til hægri er helguð Guðsmóður.
Á þessari kirkju er enginn rusla
kistubragur, engir lávarðar, engar
dauðramannagrafir, engar val-
kyrjur, enginn spnáverskur floti.
Einu myndirnar sem jeg minnist
þaðan eru af hinum fjórtán
stöðvum krossgöngunnar, — leið
Herra vors úr dómhúsinu, um
Golgatha, til grafarinnar, —
klappaðar í hvítan marmara
„Ite, missa est!“
Guðsþjónustunni er lokið, prest-
arnir og díakónarnir stíga niður
altarisþrepin og hverfa út úr
kórnum í fylgd kórsveinanna. —
Smám saman standa kirkjugestir
á fætur, signa sig og krjúpa fyrir
tabernaklinu áður en þeir fara.
Margir verða eftir þótt messunni
sje lokið, þ‘eir færa sig aðeins úr
stað yfir í hliðarkapellurnar, til
þess að Ijúka þar bænum sínum,
sumir til vinstri aðrir til hægri.
Kirkjan angar enn af reykelsi;
frammi fyrir altarinu þar sem hið
allra-helgasta er geymt, brennur
ofurlítið rautt Ijós; það blaktir
þar um skarið, mitt í hinum un-
aðslega hljóðleik, stundum til
hægri, stundum til vinstri; það
er hinn eilífi lampi. En í hliðar-
stólunum þar framundan sitja
nokkrir prestar og mæla fram
brevíar sitt á víxl, vers eftir vers,
en eintóna raddir þeirra fljettast
snman við sitt eigið bergmál ofan
úr hvelfingunum, og þetta lætur í-
eyrum þeirra eins og Zephyr eða
vatnaniður.
Halldór Kiljan Laxness.
Khama konungur.
Fyrir mörgum árum kom maður
lilaupandi inn í þorpið Shosliong í
Suður-Afríku, me§ þá. fregn, að
þanga'Ö væri rjett ókomin einhver
óþekt vera í manns mynd. Skrokk-
urinn væri allur hlutinn klæðum og
andlitið ekki svart. Á þeim slóðum
hafSi slík vera aldrei sjest áður.
ÞaS varð uppþot á meöal þorpsbúa,
vegna ótta og eftirvæntingar. „Við
förum til konungsins!“ hrópnðu
þeir; „hann verður að taka á móti
þessum ókunna gesti.“
Konungur Bamangwato-kynstofns
ins hjet Sekhome. Hann var ekki
aðeins konungur, heldur og nafntog-
aður töframaður. Engum var betur
að treysta, en honum, til að flæma
þessa ókunnu ókind burtu. Kogginn
og rembilátur lagöi hann af stað
suður á bóginn, og með honum elsti
sonur hans, Khama, sem þá var 12
ára gamall.
Hin ókunna ,,vera“ var Davíð
Livingstone!
Ungi pilturinn virti ókunna mann
inn vandlega fyrir sjer. Af and-
3iti hans ljómaði rósemi og góðvild;
vondur maður gat ekki liaft svona
falleg augu; og aldrei hafði hann
sjeð svona vingjarnlegt bros.
Á leiðinni heim til þorpsins gekk
bann við hlið ókunna mannsins, og
um kvöldið tók hann vel vinsemdar-
atlotum hans. Og aldrei fjekk hann
nóg af að skoða farangur hans. Það
var þó einkum einn hlutur, sem
lionum fanst einkennilegri en alt
annað: ofurlítill „böggull“, með
mörgum blöðum ,sem opna mátti og
leggja saman. Og það undarlegasta
var, að það var eins og „bögguU-
inn“ talaði viS Livingstone, þó að
ekkert heyrðist til hans. Og hann
talaði um svo góðan föður, og um
einkason hans, Jesúm Krist. — Það
var sem sje biblían, sem Living-
stone las í og skýrði fyrir heima-
mönnum, eins og hann ávalt gjörði,
meðan hann dvaldi í Afríku.
Khama gleymdi aldrei þessum.
samfundi þeirra Livingstones. Þessi
fáu orð hins einkennilega manns og
þó einkum hinnar undursamlegu
bókar, gagntóku hann svo, að hann
einsetti sjer að fá hana sjálfur „til
viðtals“. — Fyrstu leiðbeiningarn-
ar fjekk hann þarna hjá Living-
stone. Seinna kyntist hann Moffat
og Mackentzie. Þeir settust að í
Shoshong-þorpinu og gerðu það að
miðstöð kristniboðsstarfsins um þær
slóðir. — Um tvítugt var Khama
skírður og kona hans.
Khama var ekki gerður úr nein-
um algengum efnivið. — Það eru
tveir menn að blökku kyni, sem hafa
áunnið sjer ekki aðeins heimsfrægð,
heldur og fullkomið traust og al-
menna aðdáun. Það eru þeir Booker
T. Washington og Khama. — Þegar
hann var'ungur, átti hann að fara
með nokkrum reyndum hermönnxun
að vinna á tígrisdýri, sem lengi
hafði unnið ýmsan óskunda. Hann
fylgdist nú með hermönnunum, og á
hverju kvöldi heyrði hann þá segja,
að næsta dag skyldu þeir fella dýrið.
En þá nótt —■ og hverja nóttina
eftir aðra — varð það bæði mönnum
og skepnum að bana. Eitt kvöld sem