Morgunblaðið - 04.01.1941, Blaðsíða 5

Laugardagur 4. janúar 1941.
jplorjgtmMaMd
'Ötgef.: H.f. Árvakur, Raykjavlk.
Sitatjðrar:
Jðn Kjartanaaon,
Valtýr Stefáneaon (ábyrcOarm.).
AuKlýslngar: Árni Óla.
Rltstjórn, auglýsli-gar ojf afkralOaia:
Austurstrætl 8. — Slasl 1800.
Áakrlftargjald: kr. 8,50 i asánnOl
lnnanlands, kr. 4,00 ntanlanda.
lausasðlu: 20 aura elntaklB,
25 aura meO Lesbðk.
5
KaupgjalÖssamn igarnir
Erþettaviljinn?
NÁLÆGT því fimti hluti af
fjelagsmönnum í Dagsbrún
voru því fylgjandi á sunnudaginn
var, að fjelagið hafnaði samninga-
tillögum þeim, er samninganefnd
fjelagsins og stjórn Vinnuveit-
endafjelagsins höfðu komið sjer
saman um.
Tillögur þessar fólu það í sjer,
sem kunnugt er, að greidd yrði
hjer á eftirl full dýrtíðarupphót á
grunntaxtakaup fjelagsins, sam-
kvæmt vísitölu kauplagsnefndar.
Síðan þessum tillögum samn-
inganefndar Dagsbrúnar var synj-
að á nýársdag, hefir öll vinna ís-
lenskra verkamanna stöðvast lijer
í bænum.
Síðan hafa nokkur veiðiskip
komið hingað úr Englandsferð.
3?au hafa ekki fengið afgreiðslu.
JÞau bíða hjer í höfninni uns
vlnnustöðvuninni lýkur.
Undanfarið hefir atvinna manna
hjer í bæ bygst að'mjög miklu
leyti á ísfisksveiðum, ísfiskssöl-
unni til Englands, og á þeim fram
kvæmdum, sem breska herstjórn-
in hefir haft lijer með höndum.
Hinir 446 Dagsbrúnarmenn, sem
greiddu atkvæði á nýársdag gegn
samningstillögunum, hafa komið
því til leiðar, að hvorttveggja er
stöðvað.
Það hefir komið í ljós, að þeir
verkamenn á Dagsbrúnarfundin-
um, sem þóttust vita, að breska
herstjórnin ljeti sig engu skifta
I fcaupgjaldsmál, hafa ekki vitað
hvað þeir voru að segja.
Er líklegt, áð allir þessir 446
Dagsbrúnarmenn, sem atkvæði
greiddu gegn samningstillögunum,
sjeu sama sinnis, að fengnum
:rj ettum upplýsin gum ?
Og hvað segja þeir 1600 Dags-
hrúnarmenn, sem ekki greiddu at
kvæði á sunnudaginn var? Eru
’þeir ánægðir með ákvörðun þessa
fimtungs. fjelagsnianna ?
Og hvað segja þessi 118 þús.
manna, sem utanvið Dagsbrún
standa, en ekki verða ósnortin a£
því, ef aðalframleiðsla lands-
manna og’ mesta atvinna verka-
manna stöðvast?
ITjer er ekki verið að spyrja
um það, hvér sigri í vinnudeilu,
hvort það eru atvinnurekendur
eða verkamannaf jelagið Dags-
brún. Hjer er um það að ræða.
hvort meirihluti Dagsbrúnar-
*
manna vill ganga lengra í kaup-
kröfum en önnur verkalýðsfjelög
og taka með því á sig þá ábyrgð,
að aðálframleiðslan stöðvist, og
sú atvinna, sem um 1800 verka-
menn 'hafa liai't hjer undanfarið,
kunni að ganga úr greipum
þeirra,
TJm vilja kommúnista ]>arf ekki
að spyrja. Þeir vilja engar ís-
fisksveiðrir o<r breska verkamenn
inn í 'landið. En live margir ern
j>eir. sem eru sama sinnis?
f^að mun fátt vera, sem
haft getur slíka þýð-
ingu fyrir afkomu þjóðarbú-
skapar vors á hinu nýbyrj-
aða ári, sem úrslit þeirra
samning-a milli vinnuveit-
enda 0£ launþega, sem nú
standa yfir.
Engu verður spáð með vissu
um úrslit þeirra, þegar þetta er
skrifað, en vitað er að flest stjetta-
fjelögin krefjast mjög bættra
launakjara, þar sem þau krefjast
flest hver bæði hækkunar á grund-
vallarkaupi og fullri uppbót á
kaupi í samræmi við dýrtíðina.
Hafa þegar tekist samningar milli
vinhuveitenda ög launþega innan
nokkurra iðngreina á þeim grund-
velli, að dýrtíðin er að fullu bætt.
Því verður með engu móti neit-
að, að hin öra verðhækkun á flest-
um nauðsynjum, sem átt hefir sjer
stað á síðastliðnu ári, hefir orðið
launþegunum tilfi'nnanleg, þar eð
dýrtíðafuppbótin hefir ekki fylgt
verðhækkuninni eftir, svo að menn
hafa orðið að neita sjer um ýmsa
hluti, sem þeir hafa áður getað
veitt sjer. Stöðug og mikil at-
vinna hefir þó að nokkru bætt
hjer úr, og borið saman við þær
þrengingar, sem aðrar Evrópu-
þjóðir hafa orðið að þola af völd-
um styrjaldarinnar, mun okkar
hlutur þó mega teljast góður.
En til þess liggja ýmsar orsakir,
að eins og okkar högum er nú
varið, verður að telja miklar
launahækkanir nú mjög varhuga-
verðar, þar eð þær gætu haft í
för með sjer svo óheillavænlegar
afleiðingar fyrir fjármála- og at-
vinnulíf vort, að þessar afleiðing-
ar gætu meira en vegið upp á móti
þeim stundarhagnaði, sem laun-
þegastjettirnar hafa af kauphækk-
ununum.
Skulu þessar orsakir nú raktar
litlu nánar.
★
Það hefir oft verið á það bent
og
iðin
Eftir Ólaf Björnsson hagfræðing
undanfarið í ýmsum blöðum bæj-
arins, að náið samhengi er á milli
kaupgjalds og dýrtíðar, þannig að
hækkað kaupgjald hlýtur að leiða
til meiri verðhækkunar og svo
koll af kolli. Þetta ætti að vera
svo augljóst mál, að óþarfi ætti
að vera að eyða orðum að því,
til þessa Kggur meðal annars sú
einfalda ástæða, að vinnulaunin
eru stærsti liðurinn í framleiðslu-
kostnaði flestra vara, og hlýtur
því hækkun vinnulauna óðar en
varir að koma fram í nýrri hækk-
un vöruverðs. Kauphækkanirnar
hljóta einnig að valda hækkun
á verði útlendra vara, þar eð auk-
in kaupgeta almennings kemur
fram sem aukin eftirspurn eftir
þeim vörum einnig.
Þetta samband milli dýrtíðar-
aukningarinnar og hækkunar
kaupgjáldsins er þó engan veginn
aðalatriðið nje mesta alvörumálið
í þessu sambandi. Ef viðskiftum
vorum við útlönd væri þannig
varið ,að stöðugt væri hægt að
auka innflutninginn í sama lilut-
falli og kaupgetan eykst inn-an-
lands, mætti e. t. v. með nokkrum
rjetti segja að við hefðum „efni
á“ að láta kaupgjaldið fylgja dýr-
tíðinni. Auðvitað mundi það verð-
hrun peninganna, sem af þessu
leiddi, leggja þungar byrðar á
herðar sparifjáreigenda og hafa
lamándi áhrif á sparnaðarviðleitni
landsmanna, auk þess sem flestir
munu t. d. sammála um, að ó-
rjettlátt sje, að láta verðbólguna
'gleypa árangurinn af viðleitni
þeirra sjómanna, sem nú leggja
I fyrir af kaupi sínu í þeirri von
að geta notið ávaxtanna af hinu
áhættusama starfi sínu að stríð-
inu loknu, en þessar röksemdir
munu þó sennilega ekki þykja
nægilega sterkar mótbárur gegn
verðbólgupólitíkinni.
En það sem mestu máli skiftir í
þessu sambandi, er það, að því er
engan veginn þannig varið, að við
getum flutt ótakmarkað inn af
vörum til að seðja þá eftirspurn
eftir neysluvörum, sem hin sí-
aukna kaupgeta í krónutali skap-
ar. Sú þjóð, sem við nú verðum að
sækja flestar okkar nauðsynjar til,
heyir nú hina erfiðustu baráttu
fyrir lífi sínu og sjálfstæði, og á
sjálf við margskonar skort að búa,
svo við getum varla búist við því
að hún telji sig aflögufæra um
svo miklar vörubirgðir handa okk-
ur, að við getum lifað jafngóðu
eða jafnvel betra lífi en fyrir
stríð. Enda er svo mikið á allra
vitorði, þó verslunarskýrslur sjeu
ekki birtar, að innflutningur af
erlendum vörum hefir verið til
muna minni að magni síðastliðið
ár en undanfarin ár, og það þrátt
fyrir þá auknu vöruþörf sem hjer-
vera setuliðsins skapar (þar eð
kunnugt er, að setuliðsmenn kaupa
allmikið fyrir utan þær er þeir
leggja sjer til sjálfir). Ennþá
meiri örðugleikar munu þó óefað
verða á innflutningi þetta ár.
Það þarf því ekki spámann til
þess að sjá fyrir afleiðingar þeirr-
ar stefnu í kaupgjaldsmálum sejn
nú virðast ætla að verða ofan á.
Hinn takmarkaði innflutningur,
jafnframt síaukinni kaupgetu og
hömlum á álagningu vara, hlýtur
og svo fór það . .
óhjákvæmilega að draga í kjölfar
sitt nokkuð sem ekki verður um-
flúið þó kaupgjald fari hækkandi
í hlutfalli við dýrtíðina og meira
til, og verður öllu tilfinnanlegra
en dýrtíðin, nefnilega stórfeldan
vöruskort í Iaudinu. Það ætti
engum að koma á óvart, þó svo
færi að óbreyttu ástandi, er líða
tæki á árið, að sjá mætti biðraðir
fyrir untan fleiri búðardyr en
dyr Viðtækjaverslunarinnar, á
svipaðan hátt og ferðamenn segja
að eigi sjer stað í ákveðnu aust-
lægu landi, þar sem launþegarnir
bera að vísu álitlegar launaupp-
hæðir úr býtum hvað nafnverð
snertir, en sá slæmi galli er á gjöf
Njarðar, að erfitt er að fá vörur
fyrir peninga.
Af ofanrituðum ástæðum virð-
ist mega telja það mjög vafasamt,
að kauphækkun í hlutfalli við
dýrtíðina, hvað þá meira, verði
til nokkurra hagsbóta fyrir verka-
lýðinn í heild nema síður sje,
nema aðeins um stundarsakir.
Virðist svo sem óvíða sje slík
þörf sem hjer fyrir athafnir frá
stjórnarvaldanna hálfu í anda
þeirra lofsverðu orða er atvinnu-
málaráðherra Ijet falla í sambandi
við dýrtíðarmálin í nýárshugléið-
ingum sínum í þessu blaði á gaml-
ársdag síðastliðinn, en þau voru á
þá leið að stjórnin vildi í þessu
efni gera það er hún teldi rjett-
ast frá sjónarmiði þjóðarheildar-
innar, Óháð því hvað vænlegasi
væri til kjörfylgis. Það virðist
engu minni ástæða til þess að
framlengja ákvæði gengislaganua
þannig, að þau gildi fyrir yfir-
standandi ár, nú en við síðusttt
áramót.
En fari nú svo, að hin skamm-
sýnni stefna í kaupgjaldsmálun-
um verði ofan á. er þess að vænta,
að stjórnarvöldin megi bera giftu
til þess að framkvæma allar þær
aðrar ráðstafanir er að gagni
mættu koma til þess að bægja frá
þjóðinni erfiðleikum verðbólgunn-
ar og vofu vöruskortsins, enda
þótt svo verði að vísu að álítast,
að af þeim aðgerðum, sem í okkar
valdi stendur að framkvæma í
þessum tilgangi, mundi hemill á
hækkun kaupgjaldsins hafa mest
áhrif. Ólafur Björnsson.
Myndin er af flugvjelarvæng þýskrar flugvjelar, „Junkers 88“, sem skotin var niður í
Kent. ,,Ein af fjölda mörgum“, segir í skýrjngunni, sem fylgdi myndinni frá Englandi.
BRETAR HERÐA ÓLINA.
Matvælaráðherra Breta, Wool-
ton lávarður, hefir tilkynt,
að frá og með næstkomandi mánu
degi muni kjötskamturinn í Eng-
landi verða minkaður úr 1 shili-
ing og 10 pence á viku í 1 shill-
ing og 6 pence. Ráðherrann gat
þá skýringu á þessu, að nota hefði
þurft um stundarsakir skipin, sem
verið hafa í kjötflutningum, til
hergagnaflutninga til Lihyu.
Sykurskamturinn hefir eirinig
verið minkaður úr 16 únzum á
viku í 12 únzur.