Morgunblaðið - 03.10.1943, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 3. okt. 1943.
Fyrirkomuiag olíu-
j sölunnarog núver-
andi olíuverð
Viðskiftaráð auglýsti þ. 30.
seþt. að útsöluverð á olíu læklc
aðt sem hjer segir: á hráolíu
uni 9 aura á kg., steinolíu uin
814 eyri á kg. og benzíni um
6 áura á Htra.
Tíðindamaður frá blaðinu
hefir farið á fund forstjóra
olíufjelaganna og spurt ]tá að
því, hvaða orsakir lægju til
þessarar verðlækkunar, og
hvört búast megi við að hún
verði varanleg.
Þeir skýra svo frá:
3’il ]>ess að skýra málið ]>arf
að gera grein fyrir forsögu
(þess. Hún er í stuttu máli
]æssi: h'yrrihluta ]>essa árs var
útsöluverð ]>að, sem ákveðið
hafði verið á olíunni svo lágt,
sainanhorið við innkaupsverð
og kostnað, að búast mátti við
ííð’ stórtöp lentu á fjelögum
( kkar, Eftir langvarandi
samninga við sjólið I’andaríkj-
samanborið við innkaupsverð
verðinu breytt, og fá ]>á verð-
kekkun tekna gilda aftur í
tímann. Svo tapinu var Ijett
af . fjelögunum, og olían seld
i ieð ]>eim hagnaði, að fært var
J
að lækka verðið, enda hefir
dréifingarkostnaðuriim mink-
að vegna lækkunar á dýrtíð.
Ætluðumst við ti! þess að verð
ið yrði lækkað í ágúst.
Því var það ekki gert?
Málið var tekið ui>]> við Við-
skiftaráö, en ríkisstjórnin ósk-
aðí eftir að fá það ti! athug-
Unnr og vísaði Yiðskiftaráð
(>ví frá sjer. Varð samt nokk-
i. cjdráttur á þvx, að við næð-
um tali af ráðherranum um
]>etta, ekki fyrri en þ. 27.
ágúst. Þá ákváðu fjelögin að
I rkka olíuverðið í það verð,
sem nú ex- ákveðið, en þó með
nokkrum skilyrðum.
Iíver voru þau?
Söl ufyrirkomul a g olíufjela g
anfta Shell og Olíuverslunar
Islands er þannig, að verðið á
olíunni er mjög svipað um
land alt. En ef selja ætti olí-
una og benzínið á hverjum
xitsölustað á landinu sam-
kvænxt því verði, sem varan
kostar okkui' komin á hvern
stað, þá yrði verðið mjög mis-
munandi.
y— Hve margir eru útsöJu-
staðir.
Þeii- eru hátt í eitt hundrað,
og ákaflega mismunandi hvað
það kostar að koma olíunni á
þessa staði. eins og t. d. best
sjest á því, að olíutonnið á
höfninni hjer í Reykjavík kost
a" it>kkur álíka mikið og það
kostar að fljdja tonnið af olíu
hjeðan í tunnum til Sauðár-
k>'þks.
Keglan e>- þessi: Iljer er
seítur verðjöfnuður á. Þar sem
kostnaður legst minstur á olí-
x.’ á, þar er hún seld tiltölu-
lega dýrarí’ og með ágóðanum
f’á ódýfaid stöðunum er olíu-
verðið á erfiðari stöðunum
g;éitt niður.
Ef hú t. d. aði’ir aðilar, sem
hirða ekki um. að koma olí-
tinni ]>angað, sent kostnaðar-
samt er að koma henni, settu
u]>p olíusölu á hentugustu sölu
stöðum t. d. hjer í Keykjavík,
á Siglufirði eða þar sem að-
stæðiu' til sölu eru hentugar,
]>á gætum við ekki haldið vex’ð
inu niðri á fjarlægari stöðun-
um, og verðgrundvöllur okkar
raskaðist við það.
Tilboð okkar um lækkuu-
ina miðaðist því við það, að
annaðhvoi't hjeldum við við-
skiftunum eins og veriö hefir,
þar sem mestur kostnaður
legst á olíuna, ellegar nýjir
seljendur, er kymiu að koma
til sögunnar, greiddu af sinni
sölu verðjö fnuna rgj ald.
— Vildi ríkisstjórnin ekki
fallast á þessi skilyrði?
Við fengum ekkert svar frá
ríkisstjórninni í þrjár vikur.
En þá fáum við tal af við-
skiftamálaráðherranum. Ilann
spyr okkui' þá, hvort A'ið vilj-
um ekki láta alla verðlækkun-
ina koma á hráolíuna, svo hún
verði seld undii- sannvirði, en
sama álagning og áður hald-
ist á hinum tegundunum.
Við spyrjum þá, hvort við
gætum fengið trj-ggingu fyrir
því, að við gætum haldið verð-
grundvellinum sem tryggi
jafnaðarverð á olíunni út um
land. Því annars gat t. d. farið
svo, að við mistum sölu á þeim
tegundum, sem seldar yrðu
með hærra verðinu, en hjeld-
um eftir tapinu á olíunni, sem
seld yrði undir sanmdrði.
Ráðherrann tók enn frest.
En þann 2.'!. sept. fáum við
hrjef, ]>ar sem tilkynnt er að
ríkisstjórnin óski eftir að hrá-
olíuverðið eitt lækki um 15
aura á kg. en annað verðlag
haldist. En ríkisstjórnin tæki
ekki á sig ábyrgð um það,
hvort sölufyrirkomulag verði
bið sama og áður.
Næsta sporið er svo það, að
við skrifum ráðherranum,
segjum honum að AÚð getum
ekki fallist á að brjóta við-
skiftareglu okkar, og selja
eina tegund undir kostnaðar-
verði en láta ágóða af öðrum
tegundum bera hallann af
þeirri sölu. Við hjeldum okk-
ur viö verðjöfnunargrundvöll-
inn eins og verið hefir milli
sölustáða. Við höfðum ætlað
að lækka verðið, eins og A’ið
hefðum boðist til fyrii- löngu í
fyi'sta samtalinu við í'íkis-
stjórnina. en nú þann 29. sept.
fengum \ ið fregnir af því, að
búast mætti við verulegri?
hækkun • á innkaupsverðinu,!
svo óvíst væri, hvort þá væri
hægt að halda sumarverðinu
og ]>ví orkaði það tvímælis,
hvort það tæki því að lækka
verðið, ]>ar eð sú lækknn yrði
ekki varanleg, en nota mætti
hinar.púvei'andi olíubirgðir 1il
yerðjöfuunar síðar meir.
Næsta dag fyrirskiþar -vík-
Sssfgórnin yiðskiftaráði að á-
kveða hámarksverð á olíunni
þegar í stað, án ]>es.s að ráðið
hafi neitt til leiðbeiningar
nema brjef fjelaganna til rík-
isstjórnarinnar, er sýndi skil-
Framhald á bls. 12
Allir skólar bæjar-
Ins fullskipaðir
Skólaárið 1943—1944 er nú
að hefjast, og eru allir skól-
arnir fullskipaðir og gátu ekki
sinnt öllum þeim, er um skóla-
vist séttu.
* X k - «7*
Kvennaskólinn
Skólinn gat ekki sint
nærri öllum umsóknum er
honum bárust um skólavist
í vetur. 160—170 námsmeyj
ar stunda nám við skólann
Helstu breytingar á kenn
araliði skólans eru: Magist-
er Sigurður Skúlason hætt-
ir íslenskukenslu- í hans
stað kenna stud. mag. Jón
Aðalsteinn Jónsson og Árni
Þórðarson kennari Jón Á.
Gissurarson kennari hættir
refkningskenslu í neðri
bekkjum skólans, en við tek-
ur Ásgeir Magnússon cand.
phil. Fjórir bekkir skólans
verða starfræktir í sex
bekkja deildum í vetur, og
verða annar og fyrsti tví-
skiftir.
Gagnfræðaskóli
Reykvíkinga.
160 nemendur munu
stunda nám við skólann í
vetur, og er það langtum
fleiri en að undanförnu-
Þrátt fyrir þessa auknu tölu
nemenda, varð að synja
fjölda mörgum um skóla-
vist í vetur. Fjórir neðri
bekkir skólans verða tví-
skiftir, en í þriðja og fjórða
bekk samsvarar kenslan
sömu bekkjum Mentaskól-
ans.
Iðnskólinn.
ívetur stunda 561 nem-
andi nám við skólann. í 4.
bekk verður nemendatalan
55, í 3. bekk 160, í 2. bekk
146, í 1. bekk 200-
Breytingar á kennaraliði
skólans verða þær, að Ás-
geir Bjarnþórsson og Mar-
teinn Guðmundsson hætta
kenslu í fríhendisteikningu,
en í þeirra stað kennir Egg-
ert Guðmundsson listmál-
ari.
Húsnæðið er of lítið fyrir
allan þennan f jölda, en skól-
inn hefir sótt um að fá
stofu í Miðbæjarbarnaskól-
anum, en svar frá skóla-
nefnd skólans hefir ekki
komið.
Verslunarskóli nn.
í Verslunarskólanum er
nú á fjórða hundrað nem-
enda í undirbúningsdeild og
fjórum ársbekkjum til versl
unarprófs. Þá byrjaði um
miðjan septembermánuð
kensla í hinni nýju lær-
dómsdeild. Bætist þar við
kennari í náttúrufræðum.
Það er Sigurður Pjetursson,
gerlafræðingur við Atvinnu
deild Háskólans. ,Latínu
kennir í lærdómsdeild dr.
Jón Gíslason, sem verið hef-
ir fastur kennari skólans.
Við skólasetningu var
rætt um hina knýjandi
nauðsyn skólans á nýju og
Framhald á bls. 12
Landsbankaútbúið
á Selfossi 25 ára
HINN 3. október 1918 hóf
útibú Landsbanka Islands á
Sclfossi starfsenii sína, og cr
þarinig 25 ára í dag. — Það
þótti tíöindum sæta, er Lands-
bankinn gerðist svo djarfur að
ákveða eiuu útibúi sínu stað
þar u]>]> í sveitabygðinni, utan
allra kaupstaða og kauptúua,
því að á þeim tíma gat ekki
kallast, að Selfoss væri annað
eða meira en verið hafði frá
landnámsöld, bændahýli, og
svo áningarstaður ferðamauna
í Tryggvaskála.
Aðalforgöngumenn útibús-
ins á Selfossi voru þcir vinirn-
ir, Magnús Sigurðsson, er ]>á
fyrir skömmu var orð'inn
bankastjóri Landsbankans, og
Gestur Einarsson á Ilæli. Þeir
sáu sem var, að sveitirnar þar
eystra, með hinum mikla jarð-
vegi og öðruin gæðum, er nátt-
úran hefir búið þær, voru að
miklu leyti ónumið land, og
þeim var Ijóst, að peningarnir
eru afl þcirra hluta, er gera
skal, og því rjettxnætt, að
Landsbankinn ta'ki sjer þarna
bólfestu á moðal bændanna og
yrði þoirra stofnun. — Af
samskonar hvötum og fram-
sýni voru um þær mundir
aörg öinuu’ framfaraspor stig-
in þar í austursveitum; hinar
r.iiklu áveitur á Skeið og Flóa
að komast á og vor í lofti yfir
Suðurlandi.
★
EIGT VERÐUR sagt, að
stofnun útibvisins á Selfossi
gengi mótma'lalaust; ýmsir ó-
hrifamenn, er þá voru, töldu
]>að liina mestu fjarstæðu og
álitu það betur komið uj>pi á
Vatnajökli. En þessi kyrstöðu-
greind varð að láta í minni
pokann fyrir hinuni ráða-
drýgri og slyngari. Samt sein
áður hefir fram til þessa eymt
eftir af hinum gainla fordómi
á sveitabanka, svo að afmælis-
barnið hefir tæplega verið tal-
ið með skilgetnum systkinum
og vafasamt um erfðarjettinn,
en þeim höfðingjaþótta mun
nú að mestu leyti hrundið.
★
ÞOTT aldur útibúsins á Sel-
fossi sje ekki hærri en hjer
hefir skráð verið, hefir þó
margt á daga þess drifið. Við
stofnun þess voru fyrir í hjer-
aðinu stórir, sökkvandi spari-
sjóðir. Miklar og almennar
skuldir, en einnig mikil starf-
semi og framfarahugur. Urðu
því viðskifti útibúsins á frum-
býlingsárunum að byggjast á
einskonar samkepni, þar sem
víða var gráfið undir bakk-
ann. Stóðu reikningarnir því
eigi ætíð vel, er hitt er aftur
á móti víst, au i ]>eim árum
varð útibúið til )>ess að forða
mörgum bóndanum frá að
hrékjast frá jörð sinni, og hef-
ir stjórn Landsbankans ætíð
skilist þetta á drengilegán
hátt, og má í því sambandi
minna á það, sem sumum vill
gléymnst, að peningarnir eru
til fyrii' mennina, en melinirnir
eigi fyrir peningaria.
Eftir að bændur sömdu al-
mént um skuldir sínar, skipun
afurðainálanna komst í bætt
horf og' umbætur á jörðunum,
'er unnar voru fyrir lánsfje úr
útibúinu, fóru að bera árang-
ur, hefir þetta nú að mestu
leyti rjetst af frá hinu mikia
verðfalls- og glundroðatíma-
bili á fyrri árum útibúsins. —■
Sparisjóðsinnstæður fara vax-
'andi, en skuldirnar lækkandi.
Sstendur hagur útibúsins því,
nú með blóma, og safnar í
kornhlöður til verri áranna.
★
SVO SEM fyr var drepið á
, hefii' Selfoss breytt mjög um
svip á árum útibúsins, frá því
að vera bóndabýli í myndar-
legt og reisulegt kauptún með
góðu ski]>ulagi og líreinlegri
umgengni, þar sem alt er í ör-
um vexti. Þar er nú eitthvert
]>róttmesta kaupfjelag lands-
ins og önnur stór verslun, nú
er þar sýslumannssetrið, þang-
að vill hjeraðslæknirinn kom-
ast og senn á að reisa þar
kirkju. Sveitabýlið er að
verða l>org og með stofnun úti-
l>ús Landsbankans var horn-
steinninn lagður. En þegar
um útibúið er að ræða, skiftir
]>ó mestu, það sem fyrir frum-
kvöðluniun vakti, að með því
skyldi 1>ændunum opnaðar dyr
að þeirra eigin stofnun í þeirra
eigin hjeraði. Þangað ætti að
sækja afl þeirra hluta, er gera
skal.
Því vcrður eigi neitað. að í
skjóli útibúsins og Landsbank-
ans sjálfs hefir þróunin í aust-
ursveitum«átt skjól og hvatn-
ing á marga lund, svo sem að
• nokkru leyti hefir vcrið drep-
' ið á. Vegirnir frá Sclfossi
jliggja nú í allar áttir út í hin-
ar blómlegu sveit.ir, og þarna
á næstu grösum var Mjólkur-
l>ú Flóamanna reist, órið 1929.
Var Eiríkur Einarsson þáver-
andi útibússtjóri eiim af for-
göngumönnum M j ólkurbúsins
og fyrsti formaður stjórnar
þess. — Víst má teija, að enn
]>á reyni á þolrif bankaútibús-
ins, bæði til þess að ljetta und-
ir þegar nytsöm og stór verk
eru unnin, og einnig til að
verjast áföllum, er á móti blæs
meðal bændanna.
★
TIL MINNINGAR um 25
ára afmælið komu bankastjór-
ar Landsbankans, fyrri úl i-
bússtjórar, þeir Eiríkur Ein-
arsson alþm. og Ililmar Stef-
ánsson bankastjóri og núver-
andi útibússtjóri Einar Páis-
son, ósámt starfsfólki útibús-
ins, saman á Þingvölium og
endurnýjuðu þar' í gær þær
óskir, er fylgdu útibúinu á
Selfossi fyrst rir hiaði.
„Storm skulu þeir uppskera“
(Kea]> The Wild Wind) heitir
myndin, sem Tjarnarbíó sýnir,
| ]>essa dagana. Myndin er við-
jburðárík og spennandi og
,l>rýðilega tekin í eðlilegum iit
um. Aðalhlutverkin erit leikin
af I’aulette Goddard, Ray Mil-
larnl og John Waýne.
Trúlofun. Blaðið Tímes skýr
ii' frá ]>ví, að Magntis Vignir
Magnússon sendiráðsritari í
London og ungfrú Audrey
Wellby hafi opinberað trúlof-
un sína.