Morgunblaðið - 03.10.1943, Blaðsíða 6

6
MOKGUNBLAÐIÐ
í{ ,0 K
i ’ < i i Sunnudagtn* ‘ 3. öfeáí'* l.S43u> 4«bot-i
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Augiýsingar: Ámi Óla.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands.
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Skýrclusöfnun
Atvinnumálanefndar
jiarf að hraða
Aukin tækni
FYRIR um það bil einum mannsaldri bjó íslenska
þjóðin við hinar frumstæðustu aðferðir í verklegum efn-
um. Atvinnuhættir hennar voru þar af leiðandi mjög
fábreyttir og efnahagur einstaklings og heildar svo þröng-
ur, að fullkomna örbirgð nálgaðist.
En jafnhliða því að þjóðin hóf sókn í sjálfstæðismál-
um sínum út á við, sáu framsýnustu menn að hún þurfti
að bæta vinnubrögð sín við hin daglegu störf, framleiðsl-
una til sjávar og sveita. Síðan hafa stórfeldar framfarir
orðið í verklegum efnum í landinu. Verklegri mentun og
menningu þjóðarinnar hefir fleygt fram og árangur þeirra
framfara hefir orðið bættur efnahagur þjóðarinnar og
jafnari og betri lífskjör einstaklinganna. — En þrátt fyrir
þær framfarir, sem orðið hafa í þessum efnum síðustu
áratugi, skortir þó ennþá stórlega á verklega mentun
landsmanna. Vinnubrögðin við margskonar framleiðslu
og sarfsemi í landinu eru ennþá úrelt og ófullnægjandi.
Heilar atvinnugreinar eru reknar á hinn ófullkomnasta
hátt. Ýmiskonar nauðsynlegar framkvæmdir verða þjóð-
inni óhemjudýrar vegna kunnáttuleysis og úreltra vinnu-
bragða. Margt bendir til þess, að þjóð vor sje að búa sig
undi-r nýja sókn í verklegum efnum. Allmargir íslend-
ingar hafa stundað verklegt nám meðal þjóða, sem langt
eru komnar áleiðis í þessum efnum. Kröfur tímans eru
aukinn hraði og fullkomnun í öllum starfsháttum. Notkun
vjela verður æ almennari og fleiri og fleiri svið athafna-
lífsins hagnýta sjer tæknina. íslendingá vantar vjelar og
áhöld til margskonar framkvæmda. Land vort býr yfir
miklum möguleikum, sem ekki verða hagnýttar án að-
stoðar vjelaaflsins. Og skilyrði til vjelanotkunar eru hjer
að mörgu leyti ágæt. Orkan í fossum og ám landsins er
ótæmandi og gefur glæsileg fyrirheit um bjartari fram-
tíð til handa þjóðinni. Það verður hlutverk næstu ára-
tuga að framkvæma stórkostleg átök til umbóta í íslensku
þjóðlífi, umskapa og fullkomna atvinnuhætti þjóðarinn-
ar, útrýma gömlum og úreltum vinnuaðferðum, taka
vjelaaflið í þágu framleiðslunnar og gera hana um leið
meiri og arðgæfari. Alt þetta getur þjóðin gert. án þess
að verða sjálf vjelamenningu að bráð. Vjelamenningin
á að ljetta þjóðinni störf hennar, en ekki að gera hana
að þrælum sínum.
Berkla varnadagurinn
í DAG hefir Samband íslenskra berklasjúklinga fjár-
söfnun til starfs síns. Þessi samtök eru ein hin þörfustu,
sem leita stuðnings almennings hjer á landi/
Allir vita hve berklaveikin hefir herjað hjer, hvernig
hún hefir lagt í auðn heilar ættir, sundrað fjölskyldum,
svift menn ástvinum, og veitt fleiri ólæknandi sár.
En nú er svo komið, að þessi vágestur, sem fæstir
jafnvel heyrðu nefndan öðruvísi en með hryllingi, er á
undanhaldi. Fyrir stafni eygja hinir árvöku baráttumenn
sigurinn. En mikið er enn að vinna- Markmiðið er það,
og það eitt, að útrýma vágestinum að fullu og öllu úr
landinu. Þá fyrst geta íslenskir æskumenn og konur aft-
ur litið upp óttalaust og djarft, þá er einum vágestinum
minna, sem æskuna þjakar og leggur vonir hennar í
auðn. Þá er mikill sigur unninn.
Það leikur ekki á tveim tungum, að mikið hafi áunnist,
síðan S. í. B. S. hóf starf sitt. Þar voru að verki samtök
fólks, sem vissi gegn hverju það var að berjast, og hve
mikilvægur sigurinn var fyrír þjóðarheildina. Eitt af
mestu áhugamálunum er vinnuhælið, sem all ítarlega
hefir verið rætt um. Og það.er einmitt vinnuhælið,, sem
er eitt öruggasta vopnið gegn berkiunum..
Allir landsmenn eigaþjfefn míkið-. á bættu,. þar sem
berklarnir eru annarsvegar. Allir landsmenn sjá nauð-
synina á að sigra þá. Um það eru eigi skiftar skoðanir.
Því sameinast nú allir um það í dag, að styrkja starfsemi
Sambands íslenskra berklasjúklinga.
Þ. 2. sept. samþykti bæj-
arstjórn að skipa nefnd
manna til þess að rannsaka
atvinnuhorfur á komandi
vetri og gera tillögur um að-
gerðir til þess að koma í
veg fyrir atvinnuleysi, ef
rannsóknin bendir til, að
þörf verði slíkra aðgerða.
Nefndin hefir ákveðið að
afla sjer upplýsinga um tölu
starfsfólks hjá atvinnurek-
endum og vinnuveitendum
í bænum og þær breytingar,
er kunna að verða á starfs-
mannahaldi þeirra næstu
mánuði, eftir því sem næst
verður komist. Með allar
slíkar upplýsingar verður
farið sem trúnaðarmál.
í. þessum tilgangi hefir
nefndin sent út eftirfarandi
spurningar:
1. Hve margt starfsfólk
hafið þjer í þjónustu yðar,
miðað við 1-/10. —!'43?
2. Hve margt af því telur
lögheimili sitt utanbæjar?
3. Ef líkur eru til að þjer
fækkið starfsfólki á næstu
6 mánuðum, óskast tilgreint:
a) Tala þess. b) Orsök fækk-
unarinnar.
4. Ef yður vantar starfs-
fólk fyrir núverandi atvinnu
rekstur, hve mörgum mönn-
um mynduð þjer .bæta við
á næstu 6 mánuðum, ef
starsfólk fengist?
5. Ef þjer hafið í hyggju
að auka atvinnurekstur yð-
ar, hve mörgu starfsfólki
mynduð þjer bæta við, þeg-
ar aukningin kemst í fram-
kvæmd?
6. Ef einhverjar sjerstakí
ar ástæður torvelda eða
hindra fyrirhugaða aukn-
ingu atvinnurekstrarins,
óskast þær tilgreindar.
Mjög er það áríðandi fyr'-
ir störf nefndarinnar, að
menn svari þessum spurn-
ingum sem fyrst, með því að
útfylla þau eyðublöð, er
þeir hafa fengið, og senda
þau til skrifstofu bæjarins,
Austurstræti 10, og alls ekki
síðar en þ. 10. október.
Erfitt hefir reynst að ná
til allra atvinnurekenda og
vinnuveitenda. Ættu því all
ir þeir, sem ekki hafa fengið
þessi eyðublöð send, að ná
í þau á skrifstofunni í Aust-
urstræti 10, til að útfylla
þau. Sími skrifstofunnar er
4221.
Fróðlegt hefði verið, ef
nefnd þessi hefði getað feng
ið upplýsingar um hve mörg
heimili í bænum vantar
starfsstúlkur, svo hægt væri
að vita hve mikil atvinna
gæti fengist þar, þegar at-
vinnan minkar í bænum.
í atvinnumálanefnd eru
þessir menn: Gunnar E.
Benediktsson, Helgi Her-
mann Eiríksson, Sigurjón Á.
OlafSsen, og er hann for-
maður neíndarinnar, og
Soforiías Jónsson.
%
r
n

***$
Ijfp dcicýlecýci iíji
tnu
l
1
y
x
?
•f

Bærinn á haustin.
BÆRINN okkar hefir á sjer
alveg sjerstakan blæ á haustin,
þegar alt er að fölna í náttúr-
unnar ríki, og hinar grænu lauf-
krónur trjánna fá fyrst á sig
gullslit en síðan falla blöðin og
feykjast eftir götunum fyrir
næðingunum. Og í loftinu er
þessi hrásvali keimur, sem ein-
kennir haustið, boðar veturinn.
En þá lifnar aftur yfir um-
ferðinni. Aðalgöturnar eru full-
ar af fólki frá morgni til kvölds,
og auðvitað er margt af því fólki
nýkomið í bæinn. Og það þykir
sjálfsagt mörgum gömlum Reyk-
víkingum gaman að því að ganga
úti á kvöldin og horfa á hina ið-
andi umferð. Hún ber það með
sjer að borgin þeirra lifir og
dafnar.
En hinu er ekki hægt að leyna,
að borgin breytist með árunum,
og að hún vex alveg ótrúlega
fljótt. Fari maður lítið um bæ-
inn, getur maður stundum sjeð
heil' hverfi, þar sem ekkert hús
stóð, þegar maður kom þar síð-
ast. Svona er það, en það er deilt
um hvort þessi vöxtur sje heppi-
legur fyrir þjóðarheildina. Ut í
þá sálma skal ekki farið hjer, en
víst er um hitt, að.gömlum Reyk-
víkingum finst bærinn sinn in-
dæll á haustin og raunar alt af,
— og margir hafa tekið trygð við
þenna bæ.
Trygðin í verki.
EF MENN taka nú trygð við
einhvern stað, þá er það auðvit-
að svo til ætlast, og á að vera
svo, að þeir sýni þetta í verki.
Ekki er jeg að segja, að alt það
fólk, sem hingað hefir þyrpst hin
síðari árin, hafi tekið trygð við
borgina, og ekki held jeg því
heldur fram, að allir þeir, sem
fæddir eru hjer og uppaldir, sýni
trygð sína til æskustöðvanna í
verki. — Og með þessari trygð
í verki á jeg við það, að maður
hafi veg og sóma bæjarins fyrir
augum, ekki síður en sinn eginn,
aðhafist aldrei neitt það, sem
geti óprýtt hann, nje minkað
fegurð hans á nokkurn hátt.
Það ber mikið á því, að unnin
sjeu hjer í bænum verk, sem
enginn gæti yfirleitt ímyndað
sjer, að unnin væru neinsstaðar,
verk, sem auðsjáanlega ekk-
ert hvetur til, nema skemdafýsn-
in ein. En af þessu er þó nokkuð
hjer í bænum, og það er eitt af
því, sem við þurfum og verðum
að losna við.
Þá er það einnig sóðaskap-
urinn, sem oft er aðeins af hugs-
unarleysi kominn, og sem hefir
sett hálfgert óorð á þenna bæ.
Hann er ekki hægt að sigra með
valdboðum, heldur aðeins með
því að ala upp fegurðartilíinn-
ingu með fólkinu. Nóg dæmi eru
til þess að þetta hafi tekist er-
lendis, því skyldi það ekki geta
tekist hjer líka. Víða í erlendum
borgum eru það þegjandi sam-
tök fólksins, að bærinn sjel alltaf
tandurhreinn, og slíkir bæir eru
líka dásamlegir heim að sækja.
Þannig á RéýkjávíW líkp qð
verða, og mun verða, riema íbúar
hennar sjeu raunverulega eins
k.ærulausir og sumir halda fram
að t>eir sjeu.
Skemtilea: umferS.
í SUTÍfUM bæjurri er til mjög
'skerntileg' umferð, ánnarsstaðar
er hún ákaflega leiðinleg,og hjer
i Reykjavík heldur af síðara tag-
inu. Fólk er ekki nógu tillits-
'.samt við náungann, margir
ganga hjer um göturnar, eins og
þeir sjeu einir á ferð, og að ein-
kunnarorðin „aldrei að víkja“
eigi einnig við á götunum. Þeir
ganga beint á hvern þann, sem
ekki víkur fyrir þeim. Aðrir eru
svo þannig gerðir, að þeir virð-
ast ekki vera sjáandi á göngu
sinni um strætin, og verða oft
árekstrar af því. En í götuum-
ferð, jafnt sem annarsstaðar á
tillitssemin til náungans að ríkja,
þá verður götulífið blæfagurt og
skemitlegt.
Og þá legðust auðvitað líka
niður ,,útifundirnir“,' sem svo oft
hefir verið kvartað um, þar sem
tveir og allt upp í 10 menn setja
skyndilega umræðufundi á miðri
gangstjettinni, en fólkið verður
að hrökklast út á akbrautina, ef
það vill á annað borð komast
leiðar sinnar. Nei, gatan er ekki
fundarstaður, ef þjer eigið ein-
hver stórvandamál órædd, þá
blessaðir komið yður af gang-
stjettunum.
Tíu króna rakstur.
HJERNA á krepputímunum fyr
ir stríðið, bar það alloft við, að
maður mætti mönnum á götunni,
sem báðu um 25 aura og upp í
krónu; sögðust venjulega ætla
að nota það til þess að kaupa
sjer matarbita. Þetta voru flestir
menn, sem bakkus hafði leikið
grátt. Og nú í velsældinni, þeg-
ar allir geta fengið vinnu, eru
þessir menn enn á ferli, þótt
undarlegt megi virðast. En nú er
ekki beðið um 25 aura fyrir mat-
arbita. Nú er beðið um tíu krón-
ur fyrir rakstri!
Þetta eru fínir menn. Ekki er
manni nú vitanlegt ennþá, að
rakstur kosti 10 krónur, þótt dýr-
tíðin sje orðin mikil. En svona
menn eru alltof „flott“, líklega
heimsins flottustu menn! Og þeir
segja, ef maður undrast: „Ja, það
stendur nú svona á fyrir mjer.“
Ung-a fólkið dansar.
UNGU fólki þykir gaman að
dansa, og var minnst á skemtan-
ir bæjarins hjer í þessum þáttum
fyrir nokkru síðan. En unga
fólkið hefir því miður heldur
lítil tækifæri til þess að dansa
hjer í bænum, dansa eins og það
vill dansa og á að dansa, frjálst
í sæmilega rúmgóðum sölum.
Dansleikir eiga ekki að vera ein
iðandi kös af fólki. Og það á að
vera hægt að snúa sjer við í
dansinum.
Jeg veit ekki hvernig á því
stendur, að þetta var allt öðru-
vísi fyrir hreint ekki svo mörg-
um árum. Bærinn vex að vísu
og fólki fjölgar, en skemtisalir
eru ekki reistir að sama skapi.
Sumum finnst fásinna að reisa
skemtistaði. Það finnst mjer
ekki. Jeg er með skemtistöðum.
En jeg vil ekki hafa þá troðfull-
ar sjóðheitar knæpur.
Fýrir einum 10 árum voru
ekki haldnir dansleikir, sem fólk
viðurkenndi með því nafni, nema
að það kæmi þar spariklætt. Og
með spariklæðunum kemur há-
tíðaskapjð. Og þeif, sem fyrir
skemtunum þesáum stóðu, voru
heldur ekki svo auragráðugir, að
þeir tækju nema vissan fjölda í
samkomuhúsin. Ágirndin virðist
mjer hafa vaxið með aurunum,
eins og máltækið segir. j
Hjer, eins óg svo víða ánnafs-
staðar þarf ráðAil úrbóta. Unga
fólkið þarf að skemta sjer og
vill skemta sjer. Það á engum
að líðast að okra á þessari heil-
brigðu löngun þess. Fólkið á að
Framhald á bls. 8