Morgunblaðið - 23.10.1943, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 23. okt. 1943.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Rit9tjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Hvað vildi Finnur
upp á dekk!
NÝVERIÐ var hjer í blaðinu sagt frá því, að Alþýðu-
flokkurinn hefði á ný sest að í gömlu hjáleigunni hjá
Framsókn og undirgengist að gera Alþýðublaðið að bæj-
arútgáfu Tímans gegn því, að Framsókn tæki að sjer her-
vernd Alþýðuflokksins gegn kommúnistum. Voru færðar
sannanir fyrir þessu, Eftir þetta kom hik á Alþýðublaðið
og er sagt að til mikilla átaka hafi komið milli forystu-
liðsins um það, hvort hættulegra myndi reynast Alþýðu-
flokknum að vera berskjaldaður og hlífarlaus gegn árás-
um kommúnista eða gerast ber að þjónkun við fjand-
menn Reykvíkinga, Tímaklíkuna.
í gær opinberaði bæjarútgáfa Tímans á eftirminnilegan
hátt, að hræðslan við kommúnistana yfirgnæfir allt hjá
veslings Alþýðuflokknum, og hefir Alþýðublaðið aldrei
sannað jafn skýrt að það ber með sóma rjeTtnefnið —
,,bæjarútgáfa Tímans“.
í umræðum þeim, sem fram fóru á Alþingi milli Ólafs
Thors og Eysteins Jónssonar út af álygum þeirra Eysteins
og Hermanns um þá Jakob Möller og Ólaf Thors, leyndi
það sjer ekki, að þingmenn vissu að Ólafur Thors fór satt
og rjett með sitt mál. Framsóknarmenn sátu vandræða-
legir, en ljetu sem þeir a. m. k. álitu, að ekki væri svo
auðleikið að skera úr og hjer hefði váfalaust eitthvað
farið á miHi mála, einhver misskilningur átt sjer stað.
En þótt þannig væri a. m. k. á yfirborðinu nokkur ágrein-
ingur milli Sjálfstæðismanna og Framsóknarmanna um
þessa hlið málsins, þá voru þeir og allir aðrir, er á hlýddu,
á einu máli um það, að Alþýðuflokkskempan Finnur
Jónsson hefði fengið hina háðulegustu útreið. Ólafur
og Eysteinn börðust, en Finnur fjell! Hann blandaði sjer
ótilkvaddur inn í umræðurnar, ákaflega hneykslaður yf-
ir því, að nú væri sannað, að „verslað hefði verið með
mesta mannrjettinda málið“.
Eysteinn þekkir Finn. Þeir hafa margt og misjafnt
bruggað saman. Hann spurði Finn ósköp einfaldlega hvað
hann „vildi upp á dekk“? Allir vissu, að Alþýðuflokkur-
inffhefði frá 1928—1938 og frá 1934—1937 selt Framsókn
,,mannrjettindamálið“, stutt Framsókn í stjórn og verið í
stjórn með henni með því skilyrði, að standa gegn þessu
máli. Finnur þagnaði! Hann hefir víst óttast, að Eysteinn
færi ella að tala um, hvað Finnur og fjelagar hans fengu
fyrir „mannrjettindamálið“, eða kannske Eysteinn hefði
ekki staðið vel að vígi að útskýra allt, sem fram fór milli
þessara dánumanna.
Nú skyldu menn hálda, að háðungin væri nægileg. En
svo hefir ekki reynst. Alþýðublaðið er í gær látið borga
fyrir meðferð Eysteins á Finni með því að reyna að rjetta
hlut Eysteins í viðureigninni við Ólaf með beinum lygum.
Þetta vekur þó ekki undrun af því, að það er algengt úr
þessari átt. En þegar látið er sem höfuðhneykslan Al-
þýðublaðsins í garð Ólafs og Jakobs sje út af því, að þeir
hafi lofað að taka ekki upp „rjettlætismálið“, er erfitt aö
dæma um, hvort ómerkilegra er, skriðdýrseðlið gegn
Framsóknarflokknum eða óskamfeilni þeirra manna, sem
a. m. k. í sex ár hafa selt þetta „rje.ttlætismál“ fyrir fje,
völd og vegtyllur sjer til handa.
Hvernig ætlar bæjarútgáfan að verja eiðrof Stefáns
Jóhanns í Sjálfstæðismálinu?
Hvað hafa þeir Stefán Jóhann og Haraldur Guðmunds-
son sjeð sjer í því að skrifa 7..apríl s.l. undir heitið um
stofnun lýðveldis í síðasta lagi 17. júním.k., og gerast nú
,,eiðrofar“ í þessu stærsta máli þjóðarinnar?
Og hverjir eru þáð, sem svona mikil áhrif gátu haft á
þessa eiðrofa?
Og hverskonar rÖkum eða ráðum var beitt á eiðrofana?
Hvaða lyklar voru það, sem að þeim gengu?
Og ennfremur svari bæjarútgáfan því, hvort rjett sje,
að æra Haraldar Guðmundssonar sje þessa dagana tals-
vert rædd af alveg sjerstökum ástæðum?
Erlent yfirlif.
ÞAÐ sem hæst ber í styrjöld
inni lun þessar mundir, er sókn
| Rússa fyrir vestan Kremen-
' chug, þar sem herir þeirra hafa
| ruðst vestur yfir Dnieperfljót-
j ið á allbreiðu svæði og sótt
nokkuð fram. Þjóðverjar hafa
'nú safnað að sjer miklu vara-
j liði á þessum slóðum og geysa
jþarna grimmar orustur, og hef
' ir heldur dregið hraðann úr
sókn Rússa síðustu daga, en
stöðvuð er hún ekki enn og
viðurkenna þýskir herfræðing-
ar, að ástandið þarna sje all
alvarlegt, enda væri liði Þjóð-
verja í Dnieperbugðunni mikil
hætta búin, ef Rússar næðu
Krivoi Rog, járnbrautarborg
þeirri, sem þeir nú stefna að,
til þess að rjúfa samgönguleið
Þjóðverja vestur á bóginn.
Orustur hafa nú geysað í
Melitopol í 10 daga samfleytt,
og er ekki sjeð fyrir um iirslit-
in enn, enda myndi lið Þjóð-
verja sem eftir er á Krímskag-
anum vera mjög illa komið, ef
varnir Þjóðverja í Melitopol
biluðu.
Norðar á Rússlándsvígstöðv-
unum hafa þvínær engar breyt-
ingar orðið síðustu viku. Um
síðustu helgi leit svo út, sem
Gromel væri að falla Rússum í
hendur, en svo varð þó ekki.
Einnig bárust fregnir um að
Rússar væru komnir inn í ixt-
hverfi Kiev, en einnig það
reyndist rangt. Má hjer af sjá,
hve óáreiðanlegar og áróðri
blandar stríðsfregnirnar eru
oft og tíðum.
:k
Á Ítalíu hafa bandamenn nú
rofið varnir Þjóðverja við Vol-
turnoána, og sækja hægt á eft-
ir þýsku herjunum yíir örð-
! ugt land. Þjóðverjar munu
I hafa komið sjer fyrir í nýjum
fjallastöðvum nokkru norðar,
og má l)úast við að þannig
gangi sóknin upp eftir Italíu-
skaganum yfirleitt. Þjóðverjar
virðast ákveðnir í því að leggja
aldrei til meginorustu, heldur
hopa hægt og bítandi og verj-
ast snarplfga á unðanhaldinu.
★
Stimson hermálaráðherra
Bandaríkjanna hefir látið það
uppi, að Þjóðverjar sjeu nú
farnir að nota rakettuflugvjel-
ar í bardögunum við amerísku
sprengjuflugvjelarnar, sem
ráðast á þýskaland í björtu.
Mikið hefir verið rætt um rak-
ettuflugvjelar áður, en aldrei
hafa fyr borist fregnir um að
þær væru komnar í notkun.
Ilitt er víst að ýmsir flugmála-
fræðingar halda því fram, að
slíkar verði flugvjelar fram-
t íðarinnar.
'k
Á Kyrrahafssvæðinu hafa
Japanar skyndilega færst í
aukána og byrjað gagnsókn:
regn Ástralíumönnum á Nýju j
(Inineu. — Þótt fregnir þaðan
sjeu óljpsar, virðist Japönum
bafa orðið nokkuð ágengt, og
mun markmið þeirra vera að
ná aftur Finshafen, sem banda
iv,enn tóku af þeim fyrir
nokkrli. Er barist á Huan- j
skaganum. Ilvernig sem sú við-,
ureign fer, mun aðgangurinn
á Suðvestur Kyrrahafssvæðinu
verða bæði. harður og langur,'
áðuV yfir lýkur.
'Uíhverji óhripc
ÚÁ

aaíeaa {íjimt

Þjóðleikhús og
braggaleikhús.
LEIKHÚSGESTUR skrifar um
þjóðleikhús og braggaleikhús.
Fyrir nokkru fór jeg í leik-
hús Ameríkumanna á Melunum.
Það heitir „Tripolis“ eða eitt-
hvað þess háttar. Þar er mikill
og rúmgóður áhorfendasalur, góð
sæti, rúmgott svið, og yfirleitt
allt rýmra og betra en í gömlu
Iðnó okkar, sem, eins og allir
vita, er álíka gömul eins og Súð-
in eldri?
Sjónleikurinn, sem þarna var
sýndur, var vel leikinn og skemti
legur. En það er mál fyrir sig.
Jeg fór að húgsa um húsa-
kynnin, Þjóðleikhúsið og Iðnó,
og bera saman við þetta skyndi-
hús, sem herinn hefir komið sjer
upp á álíka löngum tíma og
menn reisa sjer tjaldborg.
Hjer hefir leiklist kúldrast í
ófullnægjandi húsakynnum ára-
tugum saman, af því að stíga
átti allt í einu mikið stökk, allt
frá hinum gamla kumbalda við
Tjörnina og í hið volduga Þjóð-
leikhús.
En þegar hjer koma fnenn, sem
ekki eru eins þaulvanir því, eins
og við íslendingar að bíða, þá
byggja þeir leikhús, sem er
margfalt betra en Iðnó. Það er
að vísu ekki traustbyggt, eða til
langframa, en getur með góðri
meðferð staðið alllengi.
Skynsamlegt hefði það verið,
að byggja leikhús, sem tæki ekki
áratugi að reisa, en væri þó mikl
um mun stærra og betra en Iðnó,
og lofa leiklistinni að þróast þar
meðan lokið væri við hið mikla
hús við Hverfisgötu.
Þetta er ekki sagt í þeim til-
gangi að hvetja til þess að snúa
sjer við og hverfa frá Þjóðleik-
húsinu, úr því sem komið er.
Nú er best að koma því í lag
sem fyrst, þegar það losnar.
En sagan um Þjóðleikhúsið og
Iðnó er gott dæmi um, hve ó-
praktískir við Islendingar erum,
ekki aðeins á þessu sviði, heldur
á mörgum öðrum.
Reglan er þessi hjer: Ýmist í
ökla eða eyra, ýmist deyfð og
fullkomin vanræksla eða skýja-
borgir, sem erfitt er að gera að
veruleika.
•
„Angel Street“
sýnt fyrir barna-
spítalann.
LEIKFLOKKUR ameríska setu
liðsins, sem undanfarið hefirjeik-
ið „Angel Street“, en þar leikur
íslenska leikkonan frú Inga Lax-
ness eitt aðalhlutverkið, hefir á-
kveðið að leika einu sinni til á-
góða fyrir barnaspítalasöfnun
Hringsins. Verður sú sýning í
kvöld kl. 8. Sýningin er einungis
fyrir íslendinga.
Það hefir áður verið sagt frá
þessu leikriti hjer í blaðinu. Það
er eitt af vinsælustu leikritum,
sem leikið hefir verið lengi í
New York og hefir nú verið sýnt
þar viðstöðulaust á þriðja ár,
eða alls um 800 sinnum og að-
sóknin ekkert farin að rjena
ennþá.
Það er fallegagert af leikflokk
og yfirmönnum setuliðsins, að
gefa þessa sýningu til ágóða fyr-
ir barnaspítalann. Setuliðið hefir
áður sýnt hinu fagra málefni
Hringsins velvild með því að
leggja til skemtikraft á ufiskemt
un fjelagsins í Hljómskálagarð-
inum í sumar.
Það eru ábyggilega margir bæj
arbúar, sem hafa gaman að sjá
þetta leikrit og það þarf varla
að efa að leikhúsið Tripolis, beint
á móti Loftskeytastöðinni verður
þjett setið í kvöld.
Ljótur leikur ungl-
inga.
KONA, sem býr skamt frá
suðurenda Sólvallakirkjugarðs
kvartar yfir að illa sje lýst upp
í því hverfi. Þar var fyrir
skömmu eitt einasta götuljós, ep
fyrir nokkrum dögum sá hún tvo
pilta, á að giska 16—18 ára vera
að leika sjer að því að kasta
steinum í þetta eina götuljósker
og þeim heppnaðist að brjóta
ljósaperuna með grjótkasti.
Síðan hefir verið algjört myrk
ur við suðurenda kirkjugarðsins.
Þarna er mikil umferð bíla og
gangandi fólks og vafalaust eykst
umferðin er fólk fer að flytja í
nýju bæjarbyggingarnar á Mel-
unum. Það er því sjálfsagt og
nauðsynlegt að fleiri götuljós-
kerum verði komið upp á þess-
um hluta Hringbrautarinnar.
•
Hugulsemi við
slökkviliðsmenn.
ÞEGAR SLÖKKVILIÐSMENN
— um tuttugu talsins — höfðu
lokið við að vinna bug á elds-
voðanum í Austurstræti 6, síðastl.
miðvikudagskvöld, bauð Brynj-
ólfur J. Brynjólfsson veitinga-
maður í Höll í Austurstræti öll-
um slÖkkviliðsmönnunum úpp á
kaffisopa.
Þessi hugulsemi Brynjólfs var
vel þegin, því slökkviliðsmenn-
irnir voru þreyttir eftir erfiðið
og gott er að fá heitan kaffisopa
til að hressa sig á eftir mikið
strit.
Pjetur Ingimundarson hefir
skýrt mjer frá, að það sje mjög
sjaldgæft og næstum eins dæmi,
að slökkviliðsmönnum sje sýnd
svona vinsemd.
Veitingastofan Höll, er nýtt
veitingahús. Er þar öllu smekk-
lega fyrir komið, enda er
Brynjólfur J. Brynjólfsson, eig-
andi þess vanur veitingamaður.
Hann var lengi bryti á skipum
Eimskipafjalgsins, lengst af á
Brúarfossi.
LIÐ FRÁ AFRÍKU
TIL CEYLON.
London í gærkveldi.
MIKIÐ lið frá Afríkuný-
lendum Breta er nýlega komið
til Ceylon. Eru þar á nieðal
fallbyssu- og loftvarnabyssu-
skyttur. Liðið er undir stjórn
breskra, foringja. Lið frá Af-
ríku er einnig komið til Ind-
lands. — Reuter.
Hjúskapur. í dag verða gef-
in saman í hjónaband af síra
B.jarna Jónssyni Ingibjörg
1 l.jálmarsdóttir og Baldur Úlf-
arsson. Heimili ungu hjónanna
verður á Þjórsárgötu 6.