Morgunblaðið - 01.12.1943, Blaðsíða 6

m' órgúnbl a'ð'ið
Miðviííudagur í. des.' 1942
Stofnun lýðveldis á næsta ári
sem hún stendur þó óskipt um niður-
stöðu þess.
aS það samkvæmt eðli málsins og
sögu er oss gagnlegt og sjálfsagt og
getur í náinni framtíð verið oss nauð-
syn; öll töf því áhætta, en sambands-
þjóðinni að engu gagni
að eining, gagn og nauðsyn þjóðar-
innar á .-.að ganga fyrir öðru, sem út
af fyrir sig gæti verið æskilegt (form-
legt viðtal, orðsendingar þó farið
á milli).
að sambandsþjóðin er þess vitanlega
albúin, að vjer sjálfir skerum úr.
Kristinn Daníelsson.
Frú Kristin L. Sigurðardóttir:
Frekari dráttur
sýnir tvískinnung.
Vegna þess, að við
höfum ótvíræðan rjett
til sambandsslita.
Við höfum þá sýnt
Dönum alla þá bið-
lund, nærgætni og
drengskap, sem með
nokkru móti verður
af okkur krafist.
Allur frekari dráttur og hik, sýnir
tvískinnung og vanmáttarkend, sem
er ósamboðin sjálfstæðisbaráttu vorri.
Með stofnun lýðveldis á næsta ári,
erum við sjálfir búnir að sýna ský-
lausan vilja okkar, og þá festu sem
nauðsyn ber til, er að því kemur að
þjóðirnar gera upp sín mál, og getum
ákveðið vænst þess, að rjettur okkar
verði í engu skertur.
Kristín L. Sigurðardóttir.
Magnús Gíslason,
skrifstofustjóri:
Skyldan við þjóðina.
Sambandssáttmálinn
við Dani hefir um
skeið verið ófram-
kvæmanlegur, af á-
stæðum, sem hvorug-
ur samningsaðili á
sök á. Ekki er fyrir-
sjáanlegt, að sáttmál-
inn öðlist aftur gildi
sitt áður en samningstíminn er út-
runninn.
Við íslendingar höfum engar skyld-
ur við sambandsþjóðina til þess upp
á okkar eindæmi að framlengja það
ástand, er sáttmálinn skapaði, fram
yfir samningstímann.
Hinsvegar er það tvímælalaus skylda
við vora eigin þjóð og raunar höfuð-
nauðsyn að taka nú þegar skýlausa
lokaákvörðun um hvern sess við ætl-
um okkur að skipa meðal þjóðanna
í framtíðinni.
Hik og fálm getur haft örlagaríkar
afleiðingar.
Stöndum því sameinaðir um úrslita-
átökin: Stofnun lýðveldis á íslandi á
næsta ári.
Magnús Gíslason.
Magnús Jónsson,
stud. juris.:
Ófrjáls þjóð
á sjer enga framtíð.
Sú þjóð, sem ekki
á frelsið sem æðstu
hugsjón, er illa á vegi
stödd. Eins og frelsið
er með öllum lýð-
frjálsum þjóðurn tal-
ið eitt af frumrjett-
indum mannsins, hlýt
ur stjórnarfarslegt
sjálfstæði að vera hverri þjóð helgur
rjettur, er hún ætíð á tilkall til. Þess
munu fá dæmi í veraldarsögunni, að
þjóð hafi hikað við að taka sjer fullt
sjálfstæði, ef henni hefir boðist það.
íslenska þjóðin á nú þetta tækifæri,
sem hún hefir þráð öldum saman.
Það væri glæpur gagnvart sjálfum
oss og óbornum kynslóðum að nota
það ekki. ^iðferðislegur rjettur vor
hefir ætíð verið tvímælalaus, og nú
eigum vjer einnig óvjefengjanlegan
lagalegan rjett.
Magnús Jónsson.
Magnús Thorlacius,
hrl.:
Forsjónin hefir aldrei veitt
þjóðinni annað eins tækifæri.
íslendingar hafa öðl
ast rjett til riftunar
sambandslagasamn-
ingsins fyrir vanefnd-
ir Dana og konungs-
sambandsins vegna
brostinna forsenda.
Islenska þjóðin hef-
ir þegar skuldbundið
sig til að neyta riftunarréttar síns ekki
forystumennirnir einir, heldur kjós-
endurnir, með stjórnarskrárbreyting-
unni. Við þetta verður þjóðin að
standa.
Ef látið er hjá líða að neyta riftun-
arrjettar, meðan vanefndir og brostnar
forsendur liggja fyrir, fellur riftunar-
rjetturinn niður.
Forsjónin hefir aldrei veitt íslenskri
þjóð annað eins tækifæri til að slíta
einnig konungssambandinu.
Látum oss því sýna staðfestu, ein-
urð og trú á málstað vorn, stofna þeg-
ar í stað lýðvelai á íslandi og láta
rætast aldalangan draum um óskorðað
frelsi íslands.
Magnús Thorlacius.
Niels Dungal,
prófessor:
Þjóð, sem á kost frelsis, en
liafnar því, á ekki skilið
sjálfstæði.
Ef afgreiðsla sjálf-
stæðismálsins dregst,
svo að það verður ó-
útkljáð í styrjaldar-
lok, og sá dráttur get-
ur orðið langur, á ís-
land á hættu, að lenda
á markaðnum, þar
sem erlendir stjórn-
málamenn braska með smáríki Ev-
rópu. Við því er síður hætt, ef form-
lega er gengið frá sjálfstæði og full-
veldi landsins áður.
Allir íslendingar hafa lengi þráð
að sjá lýðveldið fæðast hjer, og vita,
að meðgöngutíminn er senn á enda.
Sú skömm má ekki henda þessa kyn-
slóð, að það verði að steinbarni fyrir
handvömm.
Þjóð, sem á kost á fullu frelsi og
hafnar því fyrir loforð um frelsi, á
tæplega skilið sjálfstæðið.
Niels Dungal.
Olafur Friðriksson,
ritstjóri:
Þora íslendingar
að vera frjálsir?
þráð í aldarfjórðung. En að draga lausn
málsins fram yfir 17. júní kofhandi,
daginn sem alpingisnefndin hefir á-
kveðið, gæti samt orðið okkur tíl mik-
ils tjóns og óþæginda. Því enginn veit
hvaða menn eða skoðanir verða ríkj-
andi í ófriðarlok, handan hafanna.
Sumir segja að Danir verði reiðir.
Leiðinlegt ef satt reyndist — fyrir
Dani. Því ekki eiga þeir rjett okkar
til lýðveldisstofnunar. Enginn lætur
reiði einhvers eða einhverra stöðva
fyrir sjer rjettlátt mál.
Ólafur Friðriksson.
Dr. Páll Eggert Ólason,
fyrv. prófessor:
Því fyr,
því betra.
Því fyrr, því betra. i gg v. -- -g||
7r Jeg hygg, að ekki sje til sá íslendingur, sem r'-íiýilifi// '' ' Áy yéÍA
ekki þrái, að rætist
þessi gamli og fagri ■n ' . .'■■% fgg
draumur margra kyn
* jH slóða. í huga mínum
f A ■ vegur þó ekki minna
Wfcr. ’, * ’H Svo er komið, að ekkert getur nú stöðv
i táe/SS&L að endurreisn íslensMa í ,”’1
lýðveldisins, nema
það, ef Islendingar | wEÍ M
yrðu nú hræddir við
sjálfa sig, og hjkuðu • % & w* ■ % /M&
■vlK við að framkvæma J það, sem beir Kafa KS wjf r- wr , o*
þjóðarinnar. Að öðru leyti hljótum
vjer að leita skipta við aðrar þjóðir,
þar sem oss er haganlegast, hvort held-
ur varðar verslun eða þær greinir
menningar, sem vjer verðum að sækja
til annarra landa. Hnattstaða lands-
ins er oss styrkur í hvoru tveggja.
Iíún er annars vegar sem heimsálfa,
en hinsvegar þjóðinni til einangrunar
því, sem henni er best ískapað.
Páll Egger Ótason.
Pjetur J. Thorsteinsson,
stud. jur.:
Markið sctt
fyrir aldarfjórðungi.
Um langan aldur
hafa íslendingar ver-
ið staðráðnir í því, at
taka öll mál sín í eig-
in hendur. Samkv.
sambandslagasamn-
ingnum gátu þeir slit-
ið sambandinu við
Dani árið 1944. í ald- »
arfjórðung hafa íslendingar ætlað sjer
að ganga frá sambandsslitum á því
ári. — Það bæri ekki vott um einlæg-
an sjálfstæðisvilja, að hvika nú frá
þeim ásetningi. Rás viðburðanna hef-
ir orðið sú, að íslendingar þurfa ekki
framar að semja við Dani um sjálf-
stæði sitt, en þeir þurfa að semja við
Dani og aðrar þjóðir um ýms önnur
málefni, og þá er happadrýst, að Is-
land komi fram sem sjálfstætt lýð-
veldi. Þá fyrst er skapaður grundvöll-
ur fyrir traustri samvinnu íslands og
hinna Norðurlandanna.
Pjetur J. Thorsteinsson.
Frú Ragnhildur Pjetursdóttir:
Aukið frelsi veitir
sjálfstraust og djörfung.
Síðan jeg var ung-
lingur, hefir mig
dreymt um lýðveldi
á Islandi.
Auknar framfarir og
stórhugur til marg-
þættra átaka og fram
kvæmda síðan 1918
hefir sýnt, að aukið
frelsi gefur sjálfstraust og djörfung.
Þess vegna eigum við nú á komandi
ári, að nota skýlausan rjett okkar —
til stofnunar lýðveldis á íslandi.
Þjóðin hefir þegar ákveðið. afstöðu
sína í áður gefnum samþykktum þing-
.íiokkanna.
Þessvegna er það blekking gagn-
vart þjóðinni, ef forystumenn hennar
heykjast, þegar komið er að lendingu,
þó boðar sjeu framundan.
Við verðum eins inn á við, sem út á
við, að halda gefin loforð. Með því
höldum við virðingu okkar og heiðri.
Ragnhildur Pjetursdóttir
P'rk. Sigríður Sigurjónsdóttir,
forstj. Sundhallarinnar:
Best að binda
eigin bagga sjálfir.
Mjer er það fyrst
og.fremst tilfinninga-
mál. Fyrsta stjórn-
skipulag íslands var
lýðveldi, sem leið
undir lok fyrir utan-
aðkomandi íhlutun.
Það ætti að vera búið
að kenna okkur Is-
lendingum, að best er að binda sína
eigin bagga sjálfir.
Þó að hjer búi fámenn þjóð, eru
nógu margir gáfu- og menntamenn
til að ráða ráðum sínum sjálfir, ef
góður vilji og samhugur, að gjöra
það eitt sem landi og þjóð er fyrir
bestu, verður fyrsta boðorð allra hinna
stríðandi stjórnmálaflokka landsins.
Mætti lýðveldishugsjónin sameina þá
alla, undir þeim orðum, sem þeir allir
vildu sagt hafa: „íslandi allt!“
Sigríður Sigurjónsdóttir.
Sigurður Thorlacius,
skólastjóri:
Enginn nauðungarsamningur
geíur rýrt helgan rjctt vorn.
Frestun málsins get
ur stefnt sjálfstæði ís-
lands í tvísýnu. Það
er skylda vor og virð- §
ingarmál að grípa
allra fyrsta tækifærið
til lýðveldisstofnunar.
íslendingar hafa altal
viljað fult frelsi. Hvik
frá þeirri kröfu hefir jafnan verið
nauðungarafsláttur. Árið 1918 áttum
vjer ekki heldur á betra völ. Menning-
arsága íslendinga, bókmenntatungan
og landamærin eru sjálfstæðisrjettur
vor. Þjóðin var svipt sjálfstæðinu með
svikum og ofbeldi. Enginn nauðung-
arsamningur getur rýrt helgan, skil-
yrðislausan sjálfstæðisrjett hennar.
Bágindi Dana minnka ekkert þótt vjer
jstefnum sjálfstæði íslands í hættu
með ástæðulausri bið eftir að tala
við þá um mál, sem þeim kemur ekki
við, enda hafa sjálfir afsalað sjer af-
skiptum af.
Sigurður Thorlacius.
Steingr. Steinþórsson,
búnaðarmálast j.:
Þá er rjetíur okkar
ótvíræður.
* o
Alþingi hefir lögum
samkvæmt sagt upp
sáttmálsgjörð þeirri,
sem sett var milli Is-
lands og Danmerkur i|
með sambandslögun- 1
um 1918. — Þessi
uppsögn er í fullu sam
ræmi við þjóðarvilj- m ^
ann. Þjóðin mun vera samhuga um að
slíta öll stjórnarfarsleg tengsl við Dani.
En svo sjálísagt sem það er, þá er hitt
jafnvíst, að oss er hin mesta nauðsyn
að hafa sem nánust viðskifta- :og
menningarsambönd framvegis við Dani
og aðrar frændþjóðir okkar á Noj?ð-
urlöndum. Styj’jþldin hefir rofið þessi
sambönd urii StUndarsakir. Jeg álít að