Morgunblaðið - 12.12.1943, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 12. des. 1943,
Deilan um afurðaverð
landbúnaðarins
Sjálfstæði Noregs
Eítir Finn Moe
ÞEGAR það var ákveðið á
fyrsta stríðsári, að ríkið og at-
vinnuvegirnir greiddu öllu
launafólki fullar verðlagsupp-
bætur á laun og kaupgjald eft-
ir þvi sem dýrtíðin yxi í land-
inu, og tæki þar með ábyrgð á
átírifum stríðsins á þess hag,
Þá var augljóst, að slíkt hlyti
að hafa margvíslegar afleiðing-
ar. Fyrsta afleiðingin hlaut að
verða sú, að atvinnuvegirnir
kæmust í vanda fyr eða síðar.
í öðru lagi hlaut þessi ákvörð-
un að hafa það í för með sjer,
sem reynslan hefir sannað, að
verðlag og kaupgjald hlaut að
hækka á víxl og skrúfa hvað
annað upp eins og tannhjól í
dúnkrafti.
En um þetta þýðir ekki að
ræða úr því sem komið er. Þetta
hefir verið gert og því verður
haldið áfram. En fólkið verður
að gera sjer ljóst, að afleiðing-
unum ber að taka á þann hátt,
að sem minst röskun verði af.
Einna harðastar hafa deilurnar
orðið um verðlag landbúnaðar-
afurða. Á því sviði hafa árekstr
arnir orðið mestir. Landbúnað-
urinn er í vörn eins og gróður-
land, sem flóðalda skellur á.
Sveitafólkinu fækkar. Fram-
leiðslan er í hættu. Verðlag af-
urðanna hefir einna mesta úr-
slitaþýðingu. Það hafði lengi
verið reksturshallaverð. Ef svo
hefði verið áfram, hlaut flóð-
alda stríðsins að leggja margar
aveitir í auðn. Því hefir verið
varnað í bili að minsta kosti.
En deilan heldur áfram. Fyrir
nokkrum mánuðum var búist
*við að hún væri úti í bili, og
lágu til þess sterk rök. Sex
manna nefnd skipuð fulltrúum
frá öllum aðalstjettum þjóðar-
innar, hafði verið falið að á-
kveða hlutfallið milli verðlags
og kaupgjalds. Skyldi álit
nefndarinnar gilda sem lög til
stríðsloka, ef allir nefndarmenn
yrðu á eitt sáttir. Þetta tókst.
Nefndin skilaði ágreiningslaus-
um tillögum og nú eru þær í
gildi. Þrir stærstu flokkar Al-
þingis hafa talið rjettmætt að
virða þessi lög. Alþýðuflokkur-
inn hefir gagnrýnt tillögur
nefndarinnar mjög harðlega.
★
Þegar til framkvæmdanna
kom og ákveða þurfti söluverð
á kjöti s.l. haust, þá kom al-
varlegur ágreiningur um skiln-
ing málsins í ljós. Gaf það til
kynna, að sá tími var ekki lið-
inn, þrátt fyrir lögin, að þetta
mál ætti að nota sem ílokka-
þrætumál. Verulegur hluti af
framleiðsluvörum bænda selst
■ekki innanlands. Er þannig um
ull, gærur og meira eða minna
af kjötinu. Markaðir fyrir þess
ar vörur eru að talsverðu leyti
lokaðir. Eini markaðurinn er í
Bretlandi og er verðið talsvert
fyrir neðan framleiðslukostnað
arverð. Uppbætur hafa verið
greiddar síðan stríðið hófst.
Fyrsta árið af Bretum, en síðan
af ríkissjóði 1941 og 1942. Um
uppbætur á ull ©g gærur mundi
eigi hafa orðið verulegur ágrein
ingur vegna algerðrar markaðs
lokunar á venjuiegum sölu-
stað, enda er um smáar upp-
hæðir að ræða.
Öðru máli er að gegna um
kjötið. Eftir líkum þarf að
flytja út. um helming dilka-
kjötsins eða 3500 tonn. Og verð
mismunurinn er stór fjárfúlga.
Um t\ænt var að ræða eftir
dýrtíðarlögunum:
1. Að bæta útflutningsverð-
ið upp til bænda og setja út-
söluverð á innanlandsmarkaði
þar í samræmi við.
2. Að setja verðið svo hátt
innanlands, að hægt væri að
greiða þar af mismuninn á út-
flutta kjötinu.
Sjálfstæðismenn og Fram-
sóknarmenn vildu fara hina
fyrri leið, en hinir flokkarnir
snerust í gegn. Þeir hafa þó
eigi látið í ljós fylgi sitt við
síðari leiðina, heldur munu þeir
hafa ætlast til, að bændur
fengju aðeins tilkostnaðarverð
fyrir það kjöt, sem selst inn-
anlands, en yrðu að sæta út-
flutningsverði á hinu, hversu
lágt sem það yrði. Þetta varð
til þess, að meiri hluti þing-
manna ákvað að tryggja það,
að hin fyrri leið yrði farin, og
með það fyrir augum var inn-
anlandsverðið ákveðið. Málið
hefir síðan legið þar til nú ný-
lega að meiri hluti fjárveit-
inganefndar flytur tillögu um
að setja útflutningsuppbæturn
ar inn á fjárlögin og áætlar þær
10 miljónir króna. Tillaga um
þetta var flutt óþarflega seint
og vonandi verður þetta ekki
svo dýrt. Þetta skiftir þó eigi
neinu aðalmáli, þar sem um á-
ætlunarupphæð er að ræða. Sal
an 'er ekki búin og ranglega og
ómaklega verður að okkur bú-
ið, ef eigi fæst hærra verð en
svo, að þetta mikið þurfi í upp-
bætur á hinar útfluttu vörur.
★
Nú snúast flokkar Sósíalista
hart gegn því, að bændur njóti
að þessu leyti sama lagarjett-
ar og annað fólk í landinu, sem
fær fulla verðlagsuppbót á kaup
sitt og laun. Bændur eiga að
þeirra vilja að fara á mis við
þann rjett, ef þeir þurfa að
selja vörur úr landi. Þó vilja
þeir ekki spara peningana eða
hlífa skattborgurum landsins.
Kommúnistar leggja til að
láta 6 miljónir í þetta til
bænda, sem hafa meðalbú eða
minna. Hinir eiga ekki að fá
neitt. Hvort efnahagur þeirra
er betri eða verri á ekki að
koma málinu vil. Bústærðin
ein á að ráða og þetta á að gilda
um þá bændur eina, sem bundn
ir eru við útflutningsmarkað.
Hinir, sem njóta innlenda
markaðarins og sem flestir hafa
betri aðstöðu, verða ekki fyr-
ir þessari takmörkun.
Þó er tillaga Alþýðuflokks-
íns enn fráleitari. Upphæðinni,
10 miljónum króna, á að skifta
í þrjá hluti. Einn á að fara til
bænda, annar til sjómanna,
iþriðji til verkamanna. Skal
fjenu skift eftir reglum, er Al-
þingi setur.
Verðlagsupp>bót launastjett-
anna allra mun vera 100—120
miljónir á árinu. Það greiða at-
vinnuvegirnír, ríkið og opinber
ar stofnanir, sem til eru í land-
inu. Herliðið greiðir og á þá
vinnu, sem það kaupir. Engir
hafa gert tillögur um að taka
neitt af þessu fje til annars. En
þegar til þess kemur að full-
nægja þeim lögum, að bændur
og annað sveitafólk eigi að fá
sambærilegar tekjur við aðrar
stjettir, þá rísa upp tveir heilir
þingflokkar til mótmæla, og
flytja svo fávíslegar tillögur, að
furðu gegnir. Jafnframt ganga
fulltrúar sveitanna í Fram-
sóknarflokknum í bandalagi við
þessa sömu flokka um það að
níðast svo á útgerðarmönnum,
sem yfirleitt fylgja Sjálfstæð-
isflokknum, að um sjálfstæðan
atvinnurekstur á útgerðarsvið-
inu verður ekki að ræða á eftir.
Mun nánar að þeim málum vik
ið síðar. Um alla þessa þrjá
fjelaga, andstöðuflokka Sjálf-
stæðismanna má segja það, að
lítið hallast á um rjettlæti
þeirra og þjóðhollustu.
J. P.
Geysis-spilin
Geysis-spilin.
Læknirinn og presturinn.
1 GÆR konm ný Islensk
spil á markaðinn og heita þau
Geysis-spil. Þetta eru bridge-
spil og fylgir þeim bridge-
tafla.
Spilin eru í tveirn litum,
rauð og blá. Á baki spilana.
er mynd af brú, sem liggur
yfir vatn og endurspeglast'
bníin í því.
Á mannspilunum eru mynd-
ir af flestum stjettum þjóð-
arinnar, t. d. er í hjartalitn-
um mynd af bóndanum og í
laufalitnum af sjómanninum,,
og sögu þjóðarinnar.
Spilin eru í hvívetna hin
smekklegustu og frágangur
þeirra prýðilegur. Isafoldar-
prentsmiðja hefir prentað,
spilin, en myndirnar -hefir;
Eggert Guðmundsson, listmál-
ari, teiknað og hefir honum
farist það vel úr hendi. Ileild-
verslun Árna Jónssonar ann-
ast útsölu þeirra.
Snjókoma á Doversundi
í dag var snjókoma á sundinu
milli Englands og Frakklands í
fyrsta skipti á þessum vetri.
Gekk á með snörpum jeljum
meiri hluta daggins, en undir
Fyrverandi erlendur frjetta
ritari Arbeiderbladet, Finn
Moe ritstjóri, sem nú ritar
um utanríkismál í Norsk
Tidend í London, hefir skrif
að grein um sjálfstæði Nor-
egs. Moe var líka einn af
þeim, sem flutti þætti um
erlend stjórnmál í norska
útvarpið fyrir stríð, hann
fylgdist með konungi og
ríkisstjórn með nokkrum
öðrum blaðamönnum, með-
an styrjöldin stóð í Noregi,
og var síðast dagskrárstjóri
við norska útvarpið í Trom-
sö, er var síðasta útvarps-
stöðin, sem Norðmenn höfðu
á sínu valdi. Síðan fór hann
til Bandaríkjanna, og vann
þar allmikið starf sem
stjórnandi útvarps á norsku
frá Bandaríkjunum á veg-
um norsku stjórnarinnar í
London. — Síðar var hann
kallaður til London, þar
sem hann nú vinnur aðal-
starf sitt í utanríkismála-
deildinni norsku.
„Á því hálfa ári, sem liðið er,
síðan hernámsstjórn banda-
manna hóf starf sitt á Sikiley
og þar til í dag, hefir ýmislegt
um stjórn þeirra landa, sem
leyst eru undan Þjóðverjum,
orðið greinlegra fyrir sjónum
manna. í þessu sambandi eru
nokkur ummæli aðstoðarutan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna,
Adolf Berrle, mjög athyglis-
vekjandi, ekki síst vegna þess,
að þau koma frá Ameríku-
manni. í ræðu, sem Berrle flutti
um endurreisn Evrópu, lýsti
hann því yfir, að sú stefna að
blanda sjer ekki í málefni ann
ara þjóða, sje hin eina rjetta.
Og hann bætti því við, að frá
hernaðarlegu sjónarmiði væri
það alger fjarstæða, að Banda-
ríkin færu að steypa sjer út í
fjölmörg æfintýri í þeim til-
gangi að blanda sjer í málefni
annara landa. Það getur verið,
sagði hann, að lönd þau, sem
úr ánauð losna, vilji breyta
fjelagslegri skipan sinni. — En
þau verða sjálf að skera úr því,
en ekki við. Skyldur vorar eru
mótaðar í Atlantshafssáttmál-
anum, sem segir, að þjóðirnar
hafi rjett til þess að búa við
það stjórnarfar, er þær sjálfar
velja sjer.
Þessi ummæli frá ábyrgum
Bandaríkjamanni mun verða til
þess að skapa hreinar línur
í vandamáli, sefn allt hefir verið
á huldu, með þeim afleiðingum,
að hinar merkilegustu fregnir
gátu komist á kreik um þessi
mál. Þetta er að vísu að nokkru
leyti því að kenna, að við og
við hafa í amerískum blöðum
birst greinar, þar sem litið er
eins á ailar útlagastjórnir, hvort
sem þær eru á þingræðisleg-
um grundvelli reistar og sam-
kvæmt stjórnarskrá landsins,
eða ekki. í öðru lagi er mönn-
um því miður gjarnt til þess
að leiða ástandið þannig í ljós,
að í öllum hernumdum lönd-
um sjeu andstæður milli þjóð-
arinnar og hinnar útlægu
ir mönnum til þess að það sja
stórveldin í hópi bandamanna,
en ekki hernumdu þjóðirnar
sjálfar, sem eigi að ákveða,
hvaða stjórnskipulag löndin hin
hernumdu eigi að búa við í
framtíðinni.
Það myndi vafalaust varpa
skýrara ljósi yfir þessi spurs-
mál, ef menn litu ekki eins á öll
hernumin lönd, heldur veittu
eftirtekt því, að allar aðstæð-
ur eru mjög mismunandi í
hverju landi fyrir sig. Ef menn
gerðu þetta, myndi ástandið
liggja ljóst fyrir, og þeir myndu
sjá, að málið er, hvað Noreg
snertir, mjög skýrt og einfalt.
Norska stjórnin hefir sem stend
ur ekki aðsetur á norsku landi.
En hún er ekki nein happa- og
glappa nefnd frjálsra Norð-
manna. Hún er rjett kjörin
stjórn landsins. Þar að auki
fjekk hún óvjefengjanlegt um-
boð frá norska Stórþinginu, til
þess að halda baráttunni uppi
utan landsteinanna. í stjórn-
inni eiga sæti fulltrúar allra
helstu þingflokkanna, og for-
sætisráðherrann, utanríkisráð-
herrann og allmargir aðrir a£
meðlimum hennar, höfðu setið
í stjórninni í meira en fimm ár,
áður en Þjóðverjar rjeðust inn
í landið. Stjórnin hefir allan tím
ann, síðan hún flýði land, haft
náin kynni af almenningsálit-
inu í heimalandinu. Samt hefir,
hún, — vegna þess að hún veit,
að það er vart hægt að fá skoð-
anir í ljós látnar til fullnustu,
— sjeð sig skuldbundna til þess
að gera engar þær ráðstafanir,
sem bindandi sjeu fyrir norsku
þjóðina eftir stríðið, að undan-
skildum ráðstöfunum, sem
varða ófriðinn, eða endurreisn
landsins.
I samræmi við andann í At-
landshafsyfirlýsingunni, og þær
skoðanir, sem Berrle ráðherra
ljet í ljósi, hefir norska stjórn-
in lýst því yfir, að hún munii
segja af sjer, þegar Noregur er,
frjáls aftur. Þá á norska þjóðin
að fá að ákveða í frjálsum kosri
ingum, hverjir skulu fara með
völdin í landinu.
Þegar Norðmenn mótmæla
því kröftuglega, sem haldið er
fram í blaðagreinum, að það
sjeu Bretar og Bandaríkjamenn
og ekki norska þjóðin, sem eigi
að ákveða stjórnarfar í Nor-
egi eftir stríðið, þá er það. vegna
þess að slík blaðaummæli vitna
um skort á virðingu fyrir sjálfs
ákvörðunarrjetti lítillar banda-
mannaþjóðar, og eru líka í and-
stöðu við gerðir Moskva-ráð-
stefnunnar, ummæli Cordell
Hull og Adolfs Berrle. Þetta
þýðir ekki það, að Norðmenn
sjeu ekkj vel sjáandi á þörfina
fyrir samstarf milli banda-
manna, og þykir þeim mikið
varið í slíka samvinnu. Einnig
vita Norðmenn það vel, að
hernaðarmál ganga fyrir öllum'
öðrum. En þegar er stríðið er
búið, þá kemur umhyggjan uifl
sjálfstæði Noregs fyrst af öllu,
Það er vegna alls þessa, sem
hjer að undan er greint, að mað
Framhald á bls.
.kvold dró ur hríðinni. Reuter.
stjórnar, og' í þriðja lagi hætt-