Morgunblaðið - 12.12.1943, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIE
Sunnudagur 12. des. 1943,
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Þjóðnýting atvinnu- '
veganna í nánd
STÆRSTU tíðindi, sem gerst hafa á Alþingi síð-
ustu árin, gerðust þar síðasta föstudag. — Þrír flokkar
þingsins, Alþýðuflokkur, Framsóknarflokkur og Sósíal-
istaflokkur, sameinuðust um afgreiðslu skattamála, sem
hljóta að leiða til allsherjar ríkisrekstrar. Þessara frum-
varpa var lauslega getið hjer í blaðinu í gær. í efri deild
var samþykt til þriðju umræðu frumvarp um eigna-
aukaskatt, flutt af Haraldi Guðmundssyni, Hermanni
Jónassyni og Brynjólfi Bjarnasyni. Þau lög mundu
sópa miklum hluta af eignum margra atvinnurekenda í
ríkissjóð.
Hitt frumvarpið var samþykt út úr neðri deild og sent
til efri deildar með atkvæðum sömu þingflokka. Báðar
atkvæðagreiðslurnar fóru fram milli klukkan 3 og 7 á
föstudag. Þessu frumvarpi var lýst í aðalatriðum hjer
í blaðinu í gær og skal það ekki endurtekið.
Astandið í þjóðfjelaginu er nú orðið þannig, að afstaða
til skattamála markar aðalstefnur um eignarrjett eða
þjóðnýtingu. Baráttan stendur um yfirráð atvinnutækja
í útgerð, iðnaði og verslun. Með þessum frumvörpum er
stefnan greinilega mörkuð, þó ekkert sje sagt um til-
ganginn. Eftir hlýtur að fylgja stjórnarsamvinna og alls
herjar yfirráð hinna þriggja sameinuðu flokka.
Hvert myndi nú verða viðhorf þeirra atvinnurekenda,
sem að er ráðist? Þegar eignaaukaskatturinn kemur til
framkvæmda jafnhliða því, sem afnumin eru varasjóðs-
rjettindi allra hlutafjelaga, og kaupfjelög undanþegin
stríðsgróðaskatti að mestu eða öllu leyti, þá er
sennilegt, að atvinnurekendum þyki ekki fýsilegt að
halda lengur áfram. Útgerðarfjelögin loka sínum skrif-
stofum og leggja skipum sínum við land. Verslanirnar
og iðnaðarfyrirtækin loka sínum fyrirtækjum og aug-
lýsa fjelagaslit.
Þetta ástand yrði þó aðeins um stund. Ríkisvaldið
tæki eignirnar. Þjóðnýtingarstarfsemin byrjaði.
Þeir atvinnurekendur, sem eiga íbúðarhús, fengju
sennilega að vera þar áfram og margir þeirra fengju ef
til vill atvinnu hjá ríkisfyrirtækjunum með skrifstofu-
manna og verkamannalaunum. — Forstjórar allir yrðu
vafalaust úr forustuliði stjórnarflokkanna. Hvort þeir
hefðu þekkingu á útgerð, verslun eða iðnaði, gæti legið
milli hluta.
Þessi breyting hefði til að byrja með mikla kosti í för
með sjer. íslenska þjóðin ætti ekki lengur neina atvinnu-
rekendur, sem ófyrirleitnir þekkingarsnauðir og ábyrgð
arlausir þjóðmálaskúmar gætu notað sem hræður, til
að ginna heimskasta fólkið í landinu.
Við værum lausir við öll verkföll og allar kaupskrúfur.
Ríkisstjórnin og forstjóramir skömtuðu kaupið. Fyrst í
stað yrði það óbreytt á meðan verið er að eyða eignum
atvinnurekenda. Síðan mundi það fara eftir arði fyrir-
tækjanna og fjárhagsgetu ríkisins. — Allir landsmenn
mundu verða verkamenn ríkisins. Landbúnaðurinn yrði
ekki lengi rekinn af einstaklingum, þegar alt hitt væri
rekið af ríkinu. Skatta alla og gjöld yrðu ríkisins verka-
menn að greiða. Fyrirtæki ríkisins yrðu auðvitað skatt-
frjáls. Mætti þakka fyrir, ef þau bæru sig og gætu greitt
viðhalds og endurnýjunar kostnað.
Öll þessi dýrð er sennilega í vændum. Meiri hluti Al-
þingis er ákveðinn á línunni. Fyrir atvinnurekendur er
líklega betra að fá breytinguna strax, heldur en að bíða
dauðans, sem fram undan er og róa fyrst sinn lífróður
gegn um öldur þess reksturshalla tímabils, sem orðið
getur á leiðinni í lok stríðsins.
Hitt er annað mál hvort breytingin verður til bóta
fyrir þjóðina alla. Um það ættu kjósendur Framsóknar
og Sósíalista að hugsa.
Sjálfstæðismenn og þeirra kjósendur eru í engum
vafa.
KSRKJAH
Á SÍÐUSTU TÍMUM, sem af
ýmsum hafa verið nefndir tímar
mannúðarinnar, hefir það vilj-
að við brenna-, að kristin kirkja
og lærisveinar hennar hafi mis-
skilið hina svonefndu mannúð,
og hún hafi orðið að undanláts-
semi gagnvart hinu illa. Þetta
hefir óneitanlega veikt aðstöðu
kirkjunnar mjög, það hefir gert
það að verkum, að hún hefir
ekki lengur getað borið með
rjettu nafnið stríðandi kirkja,
kirkja, sem enga undanláts-
semi þekkir við, hið illa, en sem
berst gegn því af alefli með
vopnum sannleikans og trúar-
innar.
Sje kirkjan sönn í sínu há-
leita starfi, má hún aldrei sýna
hinu illa minstu undanlátssemi.
Hún á að ljósta upp um hneyksl
in, rífa sauðargærurnar af úlf-
unum, en ekki að rjetta þeim
hinn minsta fingur. Slíkt er mis
skilin mannúð, því úlfurinn bít
ur þann fingur af, sem að hon-
um er rjettur, hann verður alt
af úlfur, aldrei lamb, þótt
reynt sje að klappa honum.
Og auk þess glotta óvinir kirkj
unnar í leyni, þegar fulltrúar
hennar fara að sýna þeim til-
látssemi, hún skaðar þann sem
undan slær, ekki þann sem
þannig kemur ár sinni fyrir
borð, að hann sýnist meinlaus,
þó.tt hann sje hættulegúr.
Samkvæmt kenningum kristn
innar fer hjer í heimi fram
stöðug barátta milli tveggja
afla, ills og góðs, þéirra afla,
sem vilja rífa niður og hinna
sem vilja bæta Og byggja upp.
Niðurrifsöflin stefna einnig að
því að hindra framþróun hins
góða, þau eru hlífðarlaus í bar-
áttunni, þau þekkja ekkert til
miskunnar. Það voru þau, sem
ofsóttu spámennina, þau kross-
festu Krist, þau myndu gera
hvorttveggja aftur, ef þau
fengju færi á.
Þessi öfl þekkja allir þeir,
sem berjast fyrir hinn góða mál
stað, en það kemur því miður
tíðum fyrir, að þeir látast ekki
þekkja þau, eða halda að þau
hafi breytst, sjeu ekki lengur
hin sömu og forðum. Þeir halda
að Fariseinn hafi ekki lengur
hroka sinn og kulda til að bera,
þeir halda að þróunin hafi
breytt trúníðingnum að ein-
hyerju leyti í skárri veru. En
það er hvorttveggja misskiln-
ingur, algjör misskilningur, slík
ir breytast ekki þótt þeir skifti
um búning í blekkingarskyni.
Það er að vísu erfitt fyi»r
kirkjuna að neita um hjálp og
stuðning við ýms mál, en hún á
að vera glöggskygn á það, hve-
nær er verið að freista hennar,
henni til ófarnaðár. Og hún á í
slíkum kringumstæðum að hafa
þrek til þess að segja: Vík frá
mjer Satan.
Frá upphafi vega hefir bar-
áttan milli hins illa og góða
staðið, og hún stendur enn í al-
gleymingi. Enginn maður þarf
að halda, að hún verði útkljáð á
næstu árum, næstu öldum,
næstu aldatugum eða hundruð
um. Sumir eru þeirrar skoðun-
ar, að hún verði aldrei útkljáð
hjer á jörðu.
Hinu ber ekki að neita, að
hið góða hefir unnið á í þess-
um mikla hildarleik, en það er
smátt eitt
Þeir halda, að Þjóð-
verjar hafi bygt
hitaveituna.
FYRIR nokkrum dögum var
íslendingur með nokkrum her-
mönnum í bíl. Þeir óku hjer í
nágrenni bæjarins og sáu þeir
hitaveituleiðsluna úr bílnum. Alt
í einu segir einn hermannanna:
— Hvenær var það annars,
sem Þjóðverjar byrjuðu á þess-
um hitaveituframkvæmdum?
íslendingnum hnykti við. En
svaraði þó ofur rólega: „Þjóð-
verjar hafa ekki bygt neina hita
veitu hjer á landi. Slíkt hefir
aldrei komið til greina“. Erlendi
hermaðurinn, sem var nýkominn
til landsins, baðst afsökunar á
spurningu sinni. En sagðist hafa
lesið þetta vestur í Kaliforníu í
blaði og fjelagar hans, sem með
voru í bílnum, staðfestu, að það
myndi vera rjett, því þeir hefðu
einhversstaðar sjeð minst á eitt-
hvað svipað í amerískum blöð-
um, sem þeir hefðu lesið.
Þessi saga er því miður ekk-
ert einsdæmi. Jeg hefi hitt út-
lendinga, sem hafa haldið því
fram, að Þjóðverjar hafi bygt
Hafnarfjarðarveginn og Suður-
landsbrautina og mjer hefir ver-
ið sagt, að hermaður nokkur hafi
staðið á því fastara en fótunum,
að það hafi verið fyrir forgöngu
Þjóðverja, að nýjustu stein-
steyptu íbúðarhúsin hafi verið
bygð hjer í bænum. Menn munu
vafalaust telja þessar firrur und-
antekningar einar. Yfirleitt viti
amerískir hermenn og aðrir út-
lendingar betur. Sem betur fer
er það rjett. En að slík fáviska
skuli yfirleitt vera til, getur
skaðað landið og þjóðina meira
en margan grunar.
Sökina á þessu eigum við
sjálf. Það er nú bráðum ár síð-
an, að Blaðamannafjelagið sendi
Alþingi tillögur um landkynn-
ingu og um stofnun opinberrar
frjettastofu. Erindi Blaðamanna-
fjelagsins — en fjelagar þess eru
öllum þesáum málum manna
gagnkunnugastir — hefir ekki
svo mikið sem verið svarað.
Hugsandi menn eru farnir að
hafa verulegar áhyggjur af því,
hve lítið er hugsað um landkynn
ingarmálin, og það ekki að á-
stæðulausu.
Möguleikar í happ-
drættinu.
FLESTIR munu vera þeirrar
skoðunar, sem von er, að ekki
hafi verið hægt að vinna meira
en 75.000 krónur á einn heil-
miða í 10. drætti Happdrættis
Háskólans, sem fór fram í fyrra-
dag. En sannleikurinn er sá, að
með sjerstakri hepni var hægt
að vinna 80.000 krónur á einn
heilmiða.
Hæsti vinningurinn var eins
og kunnugt er 75.000 krónur. Ef
að sá vinningur hefði verið á
fyrsta númeri, sem dregið var
út, þá fjekk það númer 5000
króna aukavinning. Einnig ef
hæsti vinningurinn hefði fallið
á 1000. númerið, sem dregið var,
eða hið 2000., því bæði þessi
númer fengu aukavinninga, eða
glaðninga, á 5000 krónur.
Áður hefir verið sagt hjer í
blaðinu, að þetta er iangstærsta
peningahappdrætti, sem fram
hefir farið á landinu og má bú-
ast við, að margir háfi verið
spentir. Én svo fór, eins og kunn
I ugt er, að hæsti vinnirtgurinn
skiftist í fjóra hluta.
Of mörg happdrætti
og hlutaveltur.
HAPPDRÆTTI HÁSKÓLANS
er ágætt fyrirtæki, rekið á heil-
brigðum grundvelli og hagnað-
ur af því fer til nytsamlegra
hluta, sem annars væru látnir
ógerðir, eða framkvæmdir
þeirra myndu dragast árum
saman, ef ekki væri aflað fje til
þeirra með happdrættinu. En
sannleikurinn er hinsvegar sá,
að það er orðið of mikið um
happdrætti og hlutaveltur hjer
á landi. Hvaða fjelag sem er get-
ur að því er virðist fengið leyfi
til að stofna til happdrættis, og
svo eru barðar bumbur og al-
menningur nærri neyddur til að
kaupa miða. Yinningamöguleik-
ar í flestum þessum happdrætt-
um eru svo litlir að heilbrigðara
og rjettara væri að viðkomandi
fjel. kæmu hreint og beint fram
ög kæmu hreint og beint fram
og bæðu fólk að gefa sjer aur-
ana, sem happdrættismiðarnir
kosta, heldur en að gabba menn
með einhverri lítilfjörlegri vinn-
ingsvon til að leggja fram fje.
Ríkisstjórnin ætti að taka í
taumana nú þegar og veita ekki
happdrættisleyfi, nema alveg
sjerstaklega standi á og um mál-
efni og fjelagsskap sje að ræða,
sem virkilega vinnur að almenn-
ingsheill, líkt og Happdrætti Há-
skólans gerir.
Sykurskamturinn
dugar illa í dreif-
býlinu.
FÓLK, sem býr utan Reykja-
víkur, kvartar yfir því, að sykur
skamturinn dugi illa. Virðist Svo
sem sykurskamturinn dugi mönn
um ver úti á landi heldur en í
kaupstöðunum, einkanlega Rvík.
Ef þetta er athugað nánar, er
það í rauninni ekki undarlegt.
Ósennilegt er, að fólk, sem í
dreifbýlinu býr, noti meira af
sykri heldur en bæjarbúar. En
ýmislegt annað kemur til greina.
í stærri kaupstöðum eru kaffi-
hús og allmargir drekka kaffi í
þeim. Þar þarf enga skömtunar-
seðla til að fá sykur nje kaffi,
og sparast því ávalt töluvert á
heimilunum. I kaupstöðunum
flestum eru brauðgerðarhús og
margir kaupa allar sætar kökur
í brauðgerðarhúsum. Heldur
ekki þarf skömtunarseðla til
kaupa á sætum kökum og enn
spara kaupstaðarbúar sykurseðla
sína.
Hjer á dögunum kom til mín
kaupmaður af Suðurnesjum.
Hann sagði, að til vandræða
horfði víða þar syðra vegna þess,
að mörg heimili væru búin með
sykurskamt sinn og hefðu ekki
neitt til jólanna. Menn hefðu
verið að vona, að sykur myndi
verða veittur út á stofnaukann,
en það var sem kunnugt er poki
af kaffi, sem veittur var út á
stofnaukann. Þessi maður sagð-
ist hafa nóg af sykri og það væri
hart, að mega ekki hjálpa fjÖl-
skyldum um eitt eða tvö kíló
fyrir jólin, en skomtunarskrif-
stofa ríkisins segði nei. Kaup-
maðurinn lje svo ummælt, að
fyrir 30—40 árum hefði oft ver-
ið fátækt mikil á Suðurnesjum,
en sjaldan eða aldrei hefði það
komið fyrir, að menn hefðu ver-
ið algjörlega sykurlausir fyrir
jólin, eins og nú.
Engin Lesbók fylgir Morgun-
blaðinu í dag. Næsta Lesbók
verður Jóla-Lesbók.