Morgunblaðið - 30.12.1943, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIB
Fimtudagur 30. des. 1043.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Quðmvmdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuðl innanlands,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Vinnufriður rofinn?
TRÚNAÐARRÁÐ verkamannafjelagsins Dagsbrúnar
hefir ákveðið, að láta fara fram allsherjaratkvæðagreiðslu
meðal fjelagsmanna um það, hvort segja skuli upp kaup-
samningum fjelagsins við atvinnurekendur, en þeim má
segja upp frá og með 22. febrúar næstkomandi. Hvetur
trúnaðarráð jafnframt verkamenn til að segja upp samn-
ingunum.
Svo sem kunnugt er, ákvað stjórn Dagsbrúnar að segja
ekki upp samningum á síðastliðinu sumri, en þeim
mátti þá segja upp frá 22. ágúst. Þessa afstöðu sína rök-
studdi stjórn Dagsbrúnar þá með því, að tímarnir væru
ekki heppilegir til þess að fara út í kaupdeilur og gæti
afleiðingin orðið sú, að verkamenn mistu mikla og góða
vinnu (hjá setuliðinu), en önnur vinna væri ekki það
mikil, að hún gæti fylt upp í skarðið. En samtímis sneri
stjórn Dagsbrúnar sjer til ríkisstjórnarinnar og fór fram
á, að hraðað yrði sem mest athugun þeirri á útreikningi
vísitölunnar, sem margsinnis var búið að lofa, en aldrei
orðið neitt úr framkvæmdum.
★
Þessi afstaða, sem stjórn Dagsbrúnar tók síðastliðið
sumar, var án efa sú eina rjetta, eins og málin stóðu. En
það einkennilega skeði, að Alþýðublaðið rjeðist harkalega
á stjóm Dagsbrúnar fyrir þessa ákvörðun, og hefir jafnan
síðan notað þetta til árása á kommúnista, sem hafa ráðin
í Dagsbrún. Ekki er ósennilegt, að þessi furðulega fram-
koma Alþýðublaðsins eigi drjúgan þátt í því, að nú á að
ráðast í uppsögn samninganna, enda þótt atvinnuhorfur
sjeu engan veginn það glæsilegar framundan, að álitlegt
sje fyrir verkamenn að fara út í kaupdeilur.
★
Vissulega eru það mikil og alvarleg tíðindi, ef rofinn
verður nú sá vinnufriður, sem ríkt hefir í landinu um
skeið og menn vonuðu, að gæti orðið varanlegur. Enginn
getur sjeð fyrir afleiðingar þess, ef árið 1944 á að hefja
innreið sína með uppsögn kaupsamninga, kaupdeilna og
verkfalla. Ef til vill verður það upphaf þess hruns í at-
vinnulífinu, sem óhjákvæmilega hlýtur að koma, ef á-
fram.verður haldið þeim Hrunadansi, sem þjóðin í heiíd
hefir verið þátttakandi í undanfarið.
En í sambandi við fyrirhugaða uppsögn samninga Dags
brúnar, er ástæða til að spyrja ríkisstjórnina: Hvað kom
út úr endurskoðun á grundvelli vísitölunnar, sem ríkis-
stjórnin Ijet framkvæma á þessu ári? Trúnaðarráð Dags-
brúnar færir m. a. fram þau rök fyrir uppsögn samninga
nú, að endurskoðunin hafi leitt í ljós, að grundvöllur vísi-
tölunnar væri launþegum óhagstæður í verulegum atrið-
um. Ef þetta er rjett, hví heldur ríkisstjórnin þessu
leyndu? Hví beitir hún sjer ekki fyrir lagfæringum á
misfellunum, ef þær eru einhverjar?
★
Ef grundvöllur sá, sem vísitalan er bygð á er þannig
lagður, að verkamenn og aðrir launþegar geta fyllilega
treyst honum, er ekki' líklegt að verkamenn færu nú al-
ment að segja upp kaupsamningum, eins og atvinnuhorf-
ur eru nú framundan. Er því vissulega athugandi, hvort
ekki er einmitt hjer hægt að koma til móts við verka-
menn og tryggja um leið vinnufrið í landinu. Einnig
verður að hætta með öllu þeim skrípaleik, sem leikinn
hefir verið um skeið undanfarið, að vera að greiða niður
þær vörur á innlendum markaði, sem aldrei sjást á hinum
frjálsa markaði, svo sem smjör, egg o. fl. Með þessum
pappírsniðurgreiðslum er beinlínis verið að blekkja la'un
þega og rangfæra vísitöluna.
Stjórn Dagsbrúnar lagði til á s.l. sumri, að samningar
skyldu standa áfram, einmitt með það fyrir augum, að
grundvöllur vísitölunnar yrði endurskoðaður. Ef það er
rjett, að sú athugun hafi leitt í ljós, að grundvöllurinn
sje launþegum óhagstæður í ýmsum atriðum, ber að leið-
rjetta þetta. Það myndi áreiðanlega gera verkamenn á-
nægða og tryggja vinnufriðinn í landinu.
Eftir
Raymond Gram Swing
ifcuerji ibripar:
'l/Jr claglcgci
líýinu
ÞAÐ ER hvei’jum áhoi’í'-
anda augljóst, að bandameim
hafa allmíkinn hag haí't a€
innrásunum 'á Nýja-Bretland.
Þær eru þáttur í sameiginlegri
labd- loft- og sjósókn gegn
Japan, sem hefir verið gerðl
möguleg vegna aukiiís her-
afla bandamanna.
En margt er það við að-
stöðu Japana í framtíðinni,
sem ekki er svo gott að gera
sjer grein fyrir. Yið Arawe
greiddu Ameríkumenn éinni
af þýðingarmestu skipaleiðum
Japana, alvarlegt högg, en!
þessi leið var hin eina, sem
hægt var að færa birgðir yfir
til margra framvarðstöðva:
Japana.
Fyrir stríð höfðu Japanar
allstóran kaupskipaflota til
til þess að færa nauðsynleg'
hráefni heim til heimaíands-
ins, og til þess að koma her-
gögnunum út til stöðva þeirra
þar sem stríðið var háð, og
þeirra ianda, er Japanar höfðu
lagt undir sig.
Því ver fyrir Japana, verð-
ur að flytja hráefnin : þaðan
sem þau eru og til heimalands
ins, ef þau eiga að köma iðn-
aðinum að nokkru haldi. Jap-
anar verða að flytja % af ol-
Úi sinni sjóleiðis, 90% af ben-
síni og því nær alla nauðsyn-
lega málma, svo sem, mangan,
króm, nikkel og fosfat. Til
þess að fæða fólkið heima,
þurfa Japanar að flytja iteim,
um 30% af þeim matvælum,
sem það notar.
Árásir bandamanna gegir
skipastól Japana, takast, en,
árásir Þjóðverja. á skipakostj
bandamanna, eru hættar áð
bera árangur. Það er eftir-
tektarvert, að sökt er 60% af
skipum yfir 1000 smólestir.
Það hlýtur að vera lítið skemti
legt fyrir Japanana að vita af
því, að Bandaríkin taka í
notkun um 50.000 smál. skipa
á dag.
- Söfnun fil erlendra
barna
Framh. af bls. 2.
jólabasar, er börnin hafa útbú-
ið. Er þar f jöldi muna áf margs
konar gerð og tægi til skrauts,
skemtunar og gagns, og hafa
börnin unnið því nær alt sjálf,
bæði í skólanum og heima, en
allur ágóði á að renna til söfn-
unarinnar. — Loks gat skóla-
stjóri þess að hann vænti þess,
að fleiri barnaskólar tækju
málið upp í einhverju formi.
Steinsen bæjarstjóri þakkaði
fyrir hönd gestanna og fór við-
urkenningarorðum um skólann
'og störf hans, og ljet í ljós á-
nægju yfir þessari framtaks-
semi.
Að síðustu skoðuðu gestir
jólaskreytíngu á kenslustofum,
er börnin höfðu sjálf ánnast.
Leðurblökuheimsókn
til Islands.
í NÝÚTKOMNU HEFTI af
Náttúrufræðingnum segir Finn
ur Guðmundsson frá leður-
blökuheimsókn til íslands. Er
þetta í fyrsta sinn, sem þetta
dýr kemur til íslands og því
sjerstakur viðburður í náttúru-
fræðisögu landsins. Talið er að
leðurblakan hafi borist hingað
með skipi, eða flugvjel frá
Norður-Ameríku. Leðurblakan
náðist lifandi að Hvoli í Mýrdal
og gaf Eyjólfur hreppstjóri Guð
mundsson Finni eftirfarandi
skýrslu um þenna merkilega
fund:
„Laugardaginn 9. okt. 1943
var austanóveður fyrrihluta
dags, en stytti upp eftir mið-
degi. Á Hvoli í Mýrdal notaði
heimilisfólkið uppstyttingu
skúranna til þess að taka upp
úr kartöflugarði, en haustverk
höfðu gengið í síðara lagi,
vegna óhagstæðs tíðarfars. Sig-
urður sonur minn tekur þá eftir
því, að á svonefndum Gerðis-
Garði liggur smákvikindi, lík-
ast hauslausri mús. Sýnist hon-
um þétta vera dauðyfli og tek-
ur að hreyfa við því og skoða
það nánar. Kvikindið fer þá að
lifna við og beita tönnum, svo
þenst það út — og verður að
leðurblöku. Sigurður þekkir
strax hvað þetta muni vera og
tekur leðurblökuna í pokahorn,
og sýnir fundinn öðru fólki, en
lætur hana síðan í kassa og var
hún alin þar i nokkra daga. Var
henni sleppt lausri á kvöldin,
og flaug hún þá um herbergið
og festi sig síðan einhversstaðar
á veggnum, og þar hjekk hún
uns hún var tekin aftur og lát-
in í kassann. Þar sem hún fanst
eru 200 m frá sjávarmáli. Lá
hún þar í loðnu grasi — blaut
og úfin. Fyrst í stað var hún
máttlitil, en hrestist við hús-
hlýjuna og næringu, sem henni
var gefin. Helst fjekk hún ána-
maðka og mjólk, og virtist hún
halda allgóðri heilsu til 17. s
m., en þá var hún send ireð
góðri ferð til Reykjavíkur*.
•
Hvít krækiber og sil-
ungar á fuglaveiðum.
MARGT er einkennilegt í
náttúrunnar ríki og margt fróð
legt í Náttúrufræðingnum, riti
Hins íslenska náttúrufræðifje-
Iags. í sama hefti, sem sagt er
frá leðurblökuheimsókninni er
birt stutt brjef frá Eiríki Ein-
arssyni, Gavðarstræti 34 hjer í
bæ. Hann segir frá því, að hann
hafi fundið hvít krækiber, én
þau vaxa á nokkurra fermetra
svæði í fjallsbrúninni fyrir of-
an bæinn Núpa í Ölfusi. Ung-
lingar á þessum bæ hafa vitað
um þessi einkennilegu kræki-
ber í mörg ár og ekki er kunn-
ugt um að þau vaxi nema á
þessum litla bletti.
En Eíríkur var varð við fleiri
náttúrufyrirbrigði þarna fyrir
austan. Segir hann svo um sil-
unginn, sem hafði verið á fugla
veiðum:
„Jeg vil svo bæta því við, þó
það sje óskylt, að í sumar náð-
ist silungur í læk í mýri rjett
hjá Þóroddstöðum í Ölfusi. —
Þegar skoðað var í maga hans,
var þar beinagrind og fiður af
fugli, — óðinshana? Jeg hefi
lítið heyrt þess getið að silung-
ar stundi fuglaveiðar, þó gráð-
ugir sjeu. Þetta var urriði fullt
kg. að þyngd. Annars eru þama
sjaldan silungar. Æti ér lítið
fyrir þá, enda var þessi horað-
ur og hefir hann líklega ætlað
að fita sig á fuglakjöti“. '
Þetta minnir á söguna, um
silunginn, sem veiddist í Með-
alfellsvatni í fyrra. Sá var með
heila hagamús í maganum.
•
Barnatíminn á jól-
unum.
BARNATÍMINN í útvarpinu
á jóladag tókst mjög vel að
flestu leyti og hefir áreiðanlega
orðið til að auka á jólagleði
harnanna, bæði hjer i bæ og úti
á láridi.
Það ér vitanlega svo, að auð-
veldara er að undirbúa góða
barnatíma á jólunum heldur en
aðra daga ársins, en ýmislegt
rná df þessum barnatímum á-
lykta hvað það er, sem börnin
hafa mest gaman af. Jeg hafði
tækifæri til að fylgjast méð því
hvernig nokkrum börnum fanst
barnatíminn og jeg þori að full
yrða að vinsælustu skemtiat-
riðin meðal barnanna eru þeir
þættir, sem börn annast. Söng-
ur og hljóðfæraleikur barna er
vel þeginn og t. d. söngur litlu
tveggja ára telpunnar hrærði
hug, ekki aðeins barnanna. sem
á hlustuðu, heldur og kanske
ekki síður, hinna fullorðnú,
sém hlustuðu.
•
Hver geri hreint
fyrir sínum dyrum.
ÞAÐ ER VÍST meira en ár
síðan að jeg stakk upp á því
hjer í blaðinu, að hverjum
manni væri gert að skyldu að
gera hreint fyrir sínum dyrum.
Þannig t. d„ að þegar snjór er
mikill á götunum, þá verði hver
einasti kaupmaður eða húseig-
andi að hreinsa stjettina hjá
sjer. Myndi þá leiða af sjálfu
sjer, að gangstjettir allar væru
hreinsaðar af snjó. Rjett er að
geta þess, að sumir kaupmenn
hreinsa ávalt stjettirnar fyrir
framan sínar verslanir, en þ.ví
miður er það ekki meiri hluti
húseigenda, sem lætur fram-
kvæma þessa sjálfsögðu hrein-
lætisskyldu.
Það ætti að setja inn í lög-
reglusamþykt bæjarins ákvæði
um, að hver húseigandi sjái um
að snjó sje mokað af gangstjett
fyrir framan hús sitt, og ef
hann gerir það ekki, láti bær-
inn gera það á kostnað húseig-
anda.
Undrabókin.
ÞAÐ FÓR fyrir mjer éins og
fleirum, sem. gengið hafa um
Austurstræti undanfarið, að
mjer varð starsýnt á sýningar- k
gluggann við Hressingarskál-
ann, þar sem Rafskinna hans
Gunnars Bachmanns hefir ver-
ið til sýnis síðan fyrir jól. Þarna
var margt fólk og einn mann
heyrði jeg segja við fjelaga
sinn: „Það virðast ekki. vera
nein takmörk fyrir ímyndunar-
afli þessa náunga, sem gefur út
þessa bók. Altaf hefir hann
eitthvað nýtt, sem dregur að
sjer athygli fólksins. Sjáðu t.
d. norðurljósin. Það er sniðugt
að koma þessu svona fyrir. Jeg
verð að segja, að mjer finst
auglýsingarnar í bókinni fara
batnandi með hverri hátíð. Það
er ekki hægt annað en að
stansa hjerna og horfa á þessa
undrabók“.
Þessi ókunni maður sagði ná-
kvæmlega það, sem jeg var að
hugsa og jeg býst við, að svo
hafi farið fýrir öllum þeim
rnörgu, sem átt hafa léið fram
hjá sýningarskálanum,