Morgunblaðið - 16.01.1944, Blaðsíða 6

e
MORGUNBLAÐTÐ
Sunnudagur 16. janúar 1944.
j

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Enginn til frásagnar
í DAG flytur blaðið þjóðinni þá hörmulegu sorgar-
fregn að enn er höggvið skarð í togaraflotann. Má segja
að þar sje skamt höggva á milli. Togarinn „Max Pemper-
ton“, sem vitað er um að var á leið til Reykjavíkur af
veiðum með fullfermi, hefir farist með allri áhöfn, tutt-
ugu og níu manns. Einkennileg atvik eru það, að einmitt
á þessum sömu slóðum, sem síðast heyrðist til „Max
Pemperton", hafa farist með ekki ýkjalöngu millibili
þrír togarar og einn vjelbátur. Enginn veit um afdrif
neinna þessara skipa, þau hafa farist með allri áhöfn,
þar er enginn til frásagnar.
Með þessum tíðu sjóslysum er þjóðin lostin þungum
harmi.
Slíkar sorgarfregnir ná inn að hjartarótum allra ís-
lendinga.
Sjósóknin við strendur þessa lands er ekki á færi nema
hinna vöskustu manna.
Á skipaflotanum er saman kominn kjarni þjóðarinnar,
þar er valinn maður 1 hverju rúmi. Á þetta ekki síst við
um áhafnir togaraflotans.
Hvergi reynir jafnmikið á kjark, karlmensku og þraut-
seigju íslendinga og í sæförunum, baráttunni við Ægi.
Þar ganga þessir eiginleikar undir strangt próf. íslensku
sjómennirnir hafa staðist þetta próf með ágætum. Það
hafa þeir sýnt með afburða afköstum við fiskveiðarnar
og siglingaleikni, sem ekki einasta hefir vakið athygli og
aðdáun hjer hjá okkur, heldur og hjá nágrannaþjóðum
okkar, því alkunnugt er, að útgerðarmenn annara þjóða
sækja mjög eftir íslenskum fiskimönnum sökum atgerfis
þeirra.
Það eru menn, flestir á ljettasta skeiði, sem eru þessum
kostum búnir, er þjóðin á hjer að baki að sjá. Þessvegna
er tjón hennar svo mikið og þungbært og söknuður henn-
ar svo sár.
★
Á þeim árum sem liðin eru síðan stríðið hófst, hafa
siglingar Islendinga goldið mikið afhroð. Og manntjónið,
sem þjóðin hefir beðið á sjónum á þessum árum, mun
síst minna, ef miðað er við fólksfjölda, en þeirra þjóða
er í eldinum standa og fengið hafa að þessu leyti harð-
asta útreið. Svo grimm og óvægin hafa örlögin verið
hinni íslensku þjóð. Á fáum árum höfum við mist, auk
annara skipa, eigi færri en átta togara og mörg þessara
skipa voru nýjustu, stærstu og bestu skip flotans. Þetta
skeður á þeim tíma, sem þess er engin kostur að geta
eignast togara til þess að fylla í skörðin. Með þessu er
afkomu þjóðarinnar mjög stefnt í hættu. Togararnir eru,
svo sem kunnugt er, stærstu og afkastamestu atvinnu-
tækin sem þjóðin hefir nokkurn tíma átt, enda urðu
straumhvörf í íslensku atvinnulífi þegar landsmenn tóku
togarana í sína þjónnustu. Það er enginn vafi á því, að
þetta verður einnig svo í framtíðinni. Þessvegna verður
að kosta kapps um það, að þjóðin verður að beita að því
allri orku sinni að togaraflotinn verði aukinn að nýju
svo fljótt sem kostur er á, með stórum nýtísku skipum.
Islenskir fiskimenn eru vissulega þeim vanda vaxnir
að halda uppi fiskveiðum á slíkum skipum til jafns við
hvaða fiskveiða þjóð sem er og engan veginn er hægt að
afla fiskveiðum íslendinga meira öryggi í framtíðinni en
með útvegun slíkra skipa.
★
íslendingar hafa löngum orðið fyrir þungum áföllum
bæði á landi og sjó.Einkum hafa sjóslysin oft og mörgum
sinnum slegið þjóðinni und og dregið úr krafti hennar
í bili. En sjómannseðlið er svo ríkt í íslendingum að þeir
láta aldrei bugast, sækja brátt á brattan aftur og vaxa
við hverja raun. Minningu hinna hraustu og hugrökku
sjómanna, sem nú eru horfnir, getur þjóðin með engu
móti betur heiðrað en með því, að sýna slíkan manndóm.
KIRKJAN
ÞAÐ hefir oft heyrst meðal
manna, að „embættismenn”
svonefndir gerðu eiginlega alt
af miklu minna, en þeim bæri,
að þeir sætu og „lifðu af laun-
unum”, sem virtust vera borg-
uð þeim fyrir það eitt að vera
til, ekki íyrir að afreka neitt í
embættum sínum, ekki vinna
neitt í þágu þjóðfjelagsins.
Það er auðvitað sannast mála,
að embættismenn eru misjafn-
ir eins og aörir, en því má
sleppa í þessu sambandi. En
það er hitt, sem vert væri að
minnast, og það er það, að ó-
vinir kristindóms og kirkju
hafa róið að því öllum árum
lengi vel, að sýna fram á að
þeir embættismenn, sem öll-
um minna gerðu, og öllum
fremur sætu að launum sínum,
án þess að vinna fyrir þeim,
væru þjónar þjóðkirkjunnar,
prestarnir.
Flest það sem aflaga fór um
hið andlega og jafnvel likam-
lega uppeldi æskunnar, átti að
vera prestunum að kenna, þeir
voru löt og gagnslaus stjett,
sem yfirleitt var engin þörf
fyrir í þjóðfjelaginu. Uppá-
stungur komu • um allsherjar
„útvarpspresta” og þar fram
eftir götunum.
Við skuluð nú athuga nokk-
uð verkahring prestanna, með
þeim fyrirvara þó, að þeir sjeu
misjafnir, eins og menn eru al-
ment. En við vitum líka að það
er engum heiglum hent, að
vera prestur í sveit á íslandi,
þótt aðstæður kunni margar
að hafa batnað frá því sem fyr
var, þá hefir prestum sífelt ver
ið fækkað, svo þeir þurfa að
fara yfir mikið viðara svæði,
en áður og það í hvaða veðri
sem er. Þeir, sem halda að ís-
lenskir prestar sitji heima,
þegar skyldan kallar, þeir vita
ekki hvað þeir eru að segja.
Hefir nokkur gert sjer það
ómak að telja saman, hve
margir íslenskir prestar hafa
látið líf sitt fyrir hamförum
íslensks vetrar og vatna, síð-
an tekið var að skrá annála. —
Líklega ekki, en þeir eru
fjölda margir. Þeir hafa fórn-
að því starfi sem þeir voru
vígðir til því, sem við viljum
öll síst missa, lífinu. Það var
þannig, sem þeir sátu og tóku
laun fyrir ekki neitt.
í fyrravetur fórst íslenskur
prestur, sem var að fara til
þess að messa á annexíu sinni.
Hann var einn á ferð, og eng-
inn veit með hverjum hætti
slys það bar að höndum, sefn
krafðist af honum hinstu'fórn-
arinnar. Og nú fyrir skemmstu
kemur annar íslenskur prestur
heim kalinn, eftir að hafa legið
16 klukkustundir í fönn, brot-
ist út úr klakafjötrunum heim
til bæja. Honum hefir ekki
verið fisjað saman, prestinum
þeim, enda þótt hann hafi set-
ið að fræðaborðum og gerst
langskólagenginn. Hann bauð
hinum íslenska veðraham byrg
inn, hann hikaði ekki við að
leggja af stað til skyldustarfa
sinna, þótt á móti bljesi, hann
var reiðubúinn að fórna öllu til
þess að geta leýst sín ætlunar-
verk af hendi.
Það fórría margir nú á dög-
Framh. á 8. síSu.
\JíhuerjL óhripa
ijr dagle

ctcjtecjci uftnu
lífu
Björgun farþega-
flutnings úr Laxfossi
GREININ um sleifarlagið á
björguninni úr Laxfossi á far-
angri farþega hjer í dálkunum í
gær hefir vakið mikla athygli og
hafa margir spurst fyrir um,
hverjum hafi borið að sjá um
björgunina og hvernig á því
standi, að það hefir ekki verið
gert. Vegna þess, að hjer er um
óvenjulegt mál að ræða, sem al-
menningur veit lítið um, en til-
felli eins og þetta geta ávalfkom-
ið fyrir, hefi jeg snúið mjer til
Gísla Sveinssonar sýslumanns,
sem vafalaust er allra hjer-
lendra embættismanna. kunnug-
astur strandmálum, af langri
reynslu. Gísli Sveinsson sagði:
„Hjer í höfuðstaðnum virðast
menn eigi hafa mikla hugmynd
um reglur strandlaga (LÖg um
skipströnd og vogrek eru frá 15.
júní 1926). Er það að vísu von-
legt, því að ef hjer strandar skip
í nánd, mun það þegar tekið til
umönnunar af nánustu hlutað-
eigendum sjálfum, sem eru út-
gerð eða vátrygging skips og
farms, en ella og alla jafna ber
lögreglunni umsjón þeirra mála
allrá, ekki síst sjálfsögð ráðstöf-
un um alla björgun, og þá eink-
anlega á góssi, ef mannbjörg er
þegar lokið“.
•
Hver ber ábyrgðina?
„EF ÁÐURNEFNDIR hlutað-
eigendur taka þetta þegar í sín-
ar hendur, beinlínis, eða óbein-
línis, þarf lögreglan (undir for-
ystu lögreglustjóra) ekki að
koma þar nærri, en þá ættu hin-
ir aðilarnir að bera ábyrgð á, að
alt sje gert til björgunar, sem
kleift er, og er það á kostnað
þeirra, sem góss eiga, eftir hlut-
fallslegu mati. Spurningin um
þessa ábyrgð mun þó ekki hafa
komið til kasta dómstólanna
fram að þessu, i þeirri mynd, sem
hjer getur verið um að ræða
gagnvart björgun úr hinu strand
aða skipi ,,Laxfoss“.
En ef nú þessir umtöluðu aðil-
ar enga gangskör gera að björg-
unarráðstöfunum, hvað sem á-
byrgð þeirra líður, þá er ekki
auðið að sjá, hvernig „hið opin-
bera“, þ. e. a. s. lögreglan á staðn
um, kemst hjá því að taka málið
í sínar hendur lögum samkvæmt,
hvort sem er í upphafi eða ef
rjettmætar kröfur koma fram
um það síðar. Hjer að lútandi
ákvæði í strandlögunum frá
1926 er að finna einkanlega í 7.
-—10. gr. þeirra o. s. frv., þótt þær
miðist að ýmsu leyti við aðrar
aðstæður en fyrir hendi kunna
að vera í þessu falli.
Aðalatriðið er, að grundvöllur
málsins er vitanlega hinn sami:
Að tryggja það sem lagaskyldu,
að björgunarráðstafanir sjeu
gerðar, án tillits til þess, hverjir
„eiga“ verðmætin, eða hvort þau
eru „vátrýgð" eða ekki, eða jafn-
vel þótt alt geti farið í tilkostn-
áð. — Af ákvæðum strandlaga
leiðir oftast, að halda ber vörð
um skip og góss, þar til úr ræt-
ist um björgun".
Þannig fórust Gísla sýslumanni
Sveinssyni orð og er fróðlegt að
fá álit hans í þessu vandamáli.
•
Merkileg Ijósmynda
sýning frá Islandi.
FYRIR NOKKRUM DÖGUM
bifti Morgunblaðið frjett um
Ijósmyndasýningu í New York á
myn^um, sem Ijósmyndaradeild
ameríska hersins á Islandi haþði
tekið. Var þessari sýningu svo vel
.«■ ■«. A A JL
♦**»**»***’*/%’v* vv.‘ir
tekið í New York, að ákveðið
var að framlengja sýningartím-
ann verulega frá- því, sem í
fyrstu hafði ákveðið verið.
Það er á vitorði allmargra ís-
lendinga, að ljósmyndarar amer-
íska hersins hjer hafa tekið
býsnin öl af ljósmyndum víðs-
vegar um land og að sú deild
hersins, sem ljósmyndarar eru i,
á mikið 'safn óvenjulega góðra
ljósmynda, sem teknar eru hjer
á landi.
Þó mjer sje ekki kunnugt um
það, tel jeg víst, að Ijósmynda-
safn þetta verði sent til geymslu
til Ameríku, þar sem herinn hef-
ir varla yfir að ráða hentugu
húsnæði til geymslu á myndun-
um hjer á landi. Vonandi er ekki
búið að senda myndasafnið vest-
ur um haf ennþá, og því tími'til
að athuga tillögu, sem jeg hefi
í sambandi við myndasafn þetta.
Tillaga mín er sú, að herstjórn-
in verði fengin til að halda sýn-
ingu éða lána úrval úr mynda-
safni þessu til sýningar hjer í
bænum.
Agóði til menning-
armála.
SLÍK LJÓSMYNDASÝNING
myndi ábyggilegá vekja mikla
óg alménna athygli. Sennilega
myndi herinn ekki taka neitt
fyrir að lána myndirnar, en ein-
hver kostnaður yrði að sjálf-
sögðu við að koma myndunum
fyrir og leigu á sýningarstað.
Yrði því að selja aðgang að sýn-
ingunni, við vægu verði, en ef’
einhver hagnaður yrði af, ætti
hann að ganga til einhverra
menningarmála.
Jeg tel alveg víst, að ef að
ljósmyndirnar eru fyrir hendi,
muni herstjórnin með ánægju
veita leyfi sitt til að sýning verði
haldin.
•
Verðlauna-
Ijósmyndir.
LJÓSMYNDIR, sem ljósmynd-
arar hersins hafa tekið hjer á
landi, hafa farið víða um heim
og verið birtar í blöðum bæði í
Ameríku og Englandi.' Bæði
vetrar- og sumarljósmyndir, sem
jeg hefi átt kost á að sjá, eru
með því besta, ef ekki albesta,
sem sjest hefir. Margir af ljós-
mjmdurum hersins voru kunnir
ljósmyndarar, áður en þeir
gengu í herinn. Sumar Ijós-
myndir, sem þeir hafa tekið hjer
á landi, hafa fengið verðlaun í
Ameríku. Það væri vissulega
fengur að fá að sjá úrval af þess-
um myndum. Síðar mætti at-
huga, hvort ekki væri ástæða til
að fá keypt eitthvað af þessu
safni.
Skemtanir fyrir
börn.
NÚ HEFIR barnaverndar-
nefndin hjer í bænum. loksins
komið auga á það, sem jeg hefi
verið að hamra á hjer í dálkun-
um hvað eftir annað, en það er
nauðsyn þess, að kostur sje á
fleiri og hollum skemtunum fyr-
ir börn í bænum. Barnaverndar-
nefndin leggur til, að hið opin-
bera beiti sjer fyrir því, að kvik-
myndahúsin hafi sýningar fyrir
börn og selji aðgang við vægu
verði.
Mjer er kunnugt um, að lcvik-
myndahúsforstjórarnir hafa gert
tilraunir til að fá hingað kvik-
myndir, sem væru við barna
hæfi og þeir hafa áhuga fyrir, að
hafa barnasýningar í kvikmynda
Framh. af bls. 7.