Morgunblaðið - 11.02.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 11. febrúar 1944
IKroðtttiHftfrifr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Ekki fyrir verkamenn *
ÞJÓÐVILJINN varpar í forystugrein í gær fram eftir-
farandi spurningu: Hver er orsök atvinnuleysis í heim-
inum? Og blaðið svarar spurningunni á þessa leið:
„Höfuðorsökin er sú, að kaupgeta alþýðunnar er of lít-
il, til þess að hún geti keypt alt það, sem hún framleiðir
og yfirstjettin ekki notar. Og þessi kaupgeta er of lítil,
vegna þess að kaupgjaldið, sem alþýðan fær, er miklu
lægra en verðmæti vinnunnar, sem verkamaðurinn lætur
í tje“.
Látjim þetta svar vera gott og gilt. En við skulum at-
huga hvernig þetta horfir við í okkar landi nú.
Svo sem kunnugt er, var á síðastliðnu sumri gert sam-
komulag milli launþega annarsvegar og framleiðend-
ur landbúnaðarvara hinsvegar, um hlutfallið milli verð-
lags á landbúnaðarafurðum og kaupgjalds stjettarfjelaga.
En út á hvað gekk þetta samkomulag? Samkomulagið
var um það, að verð á landbúnaðarafurðum skyldi til
stríðsloka ákveðið í samræmi við það hlutfall, sem sex-
manna nefndin varð ásátt um.
Og hverjar eru svo afleiðingar samkomulagsins? Þær,
að ef hið almenna kaupgjald í landinu hækkar frá því,
sem’nú er, hækkar verðið á landbúnaðarvörum hlutfalls-
lega.
★
Nú skulum við athuga málið lítillega út frá því, sem nú
er að gerast í kaupgjaldsmálunum hjer í bænum.
Dagsbrún hefir sagt upp gildandi kaupsamningi við
vinnuvéitendur, og studdi Þjóðviljinn mjög að því, að
það skref yrði stigið. Og nú hefir Dagsbrún gert kröfur
um allverulega hækkun kaupgjaldsins. Þjóðviljinn styð-
ur einnig dyggilega þær kröfur; telur þær sjálfsagðar.
Segjum svo, að Dagsbrún fengi allar kröfur sínar fram
og það án þess að verkamaðurinn þyrfti nokkru að fórna,
í vinnustöðvum eða því um líku.
Hver væri vinningur verkamannsins? Hann væri bók-
staflega enginn, vegna þess að allar helstu neysluvörur,
sem verkamaðurinn þarf að kaupa, sjer og sínum til lífs-
viðurværis, hækka nákvæmlega í sama hlutfalli og kaup-
gjaldið,
Og það er ekki til neins fyrir Þjóðviljann, að ætla að
berjast gegn þessu. Hann hefir sjálfur oft og mörgum
sinnum hælt sjer af því, að hafa stuðlað að samkomulag-
inu í sex-manna nefndinni, sem nú er lögbundið. — Og
blaðið á þakkir skilið fyrir þetta. Það studdi dyggilega
að samkomulaginu.
Hitt gegnir furðu, að þetta sama blað, sem stóð að sam-
komulaginu í sex-manna nefndinni skuli vera þess mjög
hvetjandi, að Dagsbrún geri nú auknar kaupkröfur, vit-
andi það, að verkamennirnir sjálfir geta ekkert við þetta
unnið. Hækkun kaupgjaldsins yrði jafnharðan tekin af
verkamönnum, í hækkuðu vöruverði.
★
Verkamenn óttast atvinnuleysi framundan og hafa þeir
vissulega ástæðu til þess. En það er fásinna að halda, að
komið verði í veg fyrir atvinnuleysi með öðru en at-
vinnu — meiri og tryggari atvinnu handa fólkinu. Það
er eina tryggingin gegn atvinnuleysi.
Hitt er svo annað mál, 'hvort Alþingi hefir gert skyldu
sína í þessu efni. Hvort búið hefir verið þannig í haginn
fyrir atvinnuvegina, að möguleikar sjeu fyrir aukningu
atvinnunnar. — Um þetta geta verkamenn mikið rætt við
þá stjórnmálaleiðtoga, sem nú gerast sjálfboðaliðar í
kaupgjaldsmálum þeirra. Ekki er ósennilegt, að við þær
viðræður fengist upplýst, hverjir þar ættu þyngstu sök-
ina. Ekki er langt síðan að sjómannastjettin sagði álit
sitt á þessu máli, skýrt og skorinort.
Eins og í pottinn er búið hjer hjá okkur nú, geta verka-
menn ekkert únnið við hækkun kaupgjaids, því að neyslu
varan hækkar að sama skapi. Þetta, vita Þjóðvilja-menn
vel, því að þeir hafa lögfest þetta fyrirkomulag. Þeir eru
því ekki að vipna fyrir verkamenn með bramli sínu nú.
Siðfræði
sr. Sveinbjarnar
í TÍMANUM 2. desember s.l.
gat að líta stóra og mjög áber-
andi fyrirsögn yfir tveggja
dálka grein, svohljóðandi:
„Rjettvísin gegn Valtý Stef-
ánssyni. — Valtýr Stefánsson
dæmdur í refsingu fyrir lýgi og
óhróður um Sveinbjörn Högna
Dómur sá, sem Tíminn var
hjer að skýra frá, hafði verið
upp kveðinn af sakadómaran-
| um í Reykjavík í júnímánuði
s.l., eða sex mánuðum áður en
Tírninn skýrði frá honum. Til-
efni málsins voru blaðaskrif,
er fram fóru 1942 í sambandi
við aukaþóknun þá, sem for-
maður Mjólkursölunefndar
hafði fengið af fje Samsölunn-
ar. Það var álitleg fúlga, en
ekki hefir enn fengist upplýst.
hver upphæðin var og ekki
heldur hvernig hún var til
komin.
Morgunblaðið fann ástæðu
til að víta þessa meðferð á
sameignarfje bænda,1. Lögin
gerðu ekki ráð fyrir neinni
slíkri aukaþóknun til formanns
Mjólkursölunefndar. Aðrir
nefndarmenn höfðu heldur
ekki verið um þetta spurðir.
Samkvæmt kröfu sr. Svein-
bjarnar var fyrirskipuð opin-
ber málshöfðun gegn ábyrgð-
armanni Mbl. (V. St.) fyrir
þessa gagnrýni á gerðir hans,
sem formanns Mjólkursölu-
nefndar. Hegningarlögin veittu
klerki rjett til að krefjast
þessa, þar sem hjer átti í hlut
opinber starfsmaður. Var klerk
Ur hjer því rjetthærri en borg-
arar landsins alment, sem
hefðu orðið að láta sjer nægja
að höfða meiðyrðamál undir
sömu kringumstæðum. Má í
þessu sambandi geta þess, að
húsmæður Reykjavíkur, sem
árum saman hafa orðið að þola
margskonar móðganir og sví-
virðingar af hálfu formanns
Mjólkursölunefndar, bæði í
ræðu og riti, áttu þess ekki kost
að leita til dómsmálaráðherr-
ans, til þess að ná rjetti sín-
um. Þær hafa þegjandi orðið
að þola óbilgirnina og móðgan-
ii’nar í ofanálag.
Klerkur fjekk vilja sinn
fram. Hann fjekk ábyrgðar-
mann Mbl. dæmdan, vegna
þess að dómarinn leit svo á, að
í ummælum blaðsins hefði
falist aðdróttun, sem ekki
hefði verið rjettlætt.
Geta má og þess, að hinir
vitru löggjafar — þ. á. m. síra
Sveinbjörn — hafa búið hegn-
ingarlögin þannig úr garði, að
blaðamaður getur verið dæmd
ur í refsingu fyrir gagnrýni á
gerðir embættismanns, enda
þótt sönnuð sjeu, ef þau eru
fram borin „á ótilhlýðilegan
hátt“.’
★
Nú bar svo einkennilega við,
að rjett utn sama mund og síra
Sveinbjörn ljet birta fyrn.
dóm í Tímanum, með viðeig-
andi glósúm frá blaðinu,
kemst klerkur í tæri við lög-
regluna í Reykjavík. Hann
hafði ekið bíl sínum undir á-
hrifum áfengis og framið ein-
Framh. ú| 8. síðu.
Loftárásahættan.
ÞAÐ HEFIR nokkrum sinnum
verið minst hjer í dálkum þess-
um á loftárásahættuna, sem enn
kynni að vera yfirvofandi hjer
á landi. — í umræðum, sem
hafa um það mál orðið, hefir
verið bent á, að á meðan erlent
setulið dvelur hjer á landi og
Þjóðverjar hafa bækistöðvar í
Noregi, þá sje ávalt sú hætta yf-
irvofandi, að þeir sendi hingað
flugvjelar til árása.
Loftárásin á Austfjörðum í
gærmorgun sannar, að hjer hef-
ir verið rjett ályktað og það er
full ástæða til að vera á verði
fyrir loftárásum áfram eins og
hingað til.
Það er hinsvegar grunur minn
að heldur hafi verið haldið slæ-
lega á öllu því, er að loftvarnar-
málum lýtuf undanfarið og að
full ástæða sje að fríska dálítið
ypp á áhugann fyrir loftvörnun-
um í bæjum og þorpum. Þýsku
flugvjelarnar gera ekki boð á
undan sjer og þar er heldur eng-
inn skaði skeður þó alt sje gert,
sem gera má til að menn sjeu
viðbúnir, ef loftárás ber að hönd
um.
•
Ruðningssveitir.
EITT AF ÞVÍ, sem gert var
þegar loftvarnirnar voru skipu-
lagðar hjer i bænum á sínum
tíma, var, að stofnaðar voru sjer
stakar ruðningssveitir. Áttu þess
ar ruðningssveitir m. a. að hafa
það hlutverk, að ryðja rústir,
sem kynnu að verða, ef sprengj-
ur fjellu á hús. Sem betur fer
hefir ekki komið til, að sveitir
þessar sýndu, hvað þær geta, ef
hús hefðu hrunið í ioftárásum.
Hinsvegar hefir sem kunpugt er
nýlega brunnið hjer stórhýsi í
bænum og eru rústir þess eins
og ef húsið hefði brunnið eftir
loftárás.
Hefði nú ekki verið tilvalið að
láta ruðningssveitirnar spreyta
sig á þessum rústum? Tiviljun-
in hefir hagað því svo, að
þarna kom upp í hendurnar á
ruðningssveitunum tilvalið verk
efni til að æfa sig á.
Loftvarnahefnd virðist ekki
hafa komið augá á þetta tæki-
færi til að æfa ruðningssveitir
sinar. í stað þess hafa nokkrir
verkamenn unnið að því að
hreinsa gangstjettirnar og göt-
urnar umhverfis rústirnar af
Hótel ísland og hafa sópað mesta
brakinu inn í rústirnar. Það verk
hefir staðið yfir í eina 3 daga.
Má geta nærri, að einhvern tima
tæki að hreinsa til og flytja all-
ar rústirnar burt og sljetta
grunninn.
Ljótt væri um að
litast.
EF AÐ Reykjavík yrði ein-
j hverntíma fyrir því hörmungar
óláni, að loftárás yrði gerð á
bæinn og nokkur hús yrðu lögð
í rústir, þá yrði hjer ófagurt um
að litast, ef dæma má eftir
vinnubrögðunum við hótelrúst-
irnar.
Þeir veggjaræflar, sem enn
standa upp úr rústunum af Hót-
el ísland, hallast mjög fram á
götuna. Vallarstrætismegin hefir
einhver framtakssamur maður
reist stiga upp að einum vegg-
ræflinum til að styðja hann, en
veggirnir, sem hallast út að
Austurstræti, hanga á vírum,
,sem féstir eru í hálfhruninn
reykháf.
1 Það er sagt, að þá aðilja, sérrt
þarna komi nærri, deili á um,
hver ejgi að ryðja rústírnar og
þessvegna sje ekkert gert til að
hreinsa til í þeim. Mig grunaði
þetta strax og þessvegna stakk
jeg upp á því á dögunum, að
bærinn ljeti hreinsa til í rúst-
unum nú þegar. Hann gæti síð-
ar fengið sinn kostnað greiddan
þegar búið væri að ganga úr
skugga um, hverjum bæri að
borga reikninginn.
Sóðaskapurinn, eins og hann
er nú, er óþolandi. Það minsta,
sem hægt er að krefjast, er að
settur verði garður umhverfis
rústirnar og að veggræflarnir
verði rifnir niður, svo að þeir
verði ekki einhverjum vegfar-
anda til tjóns.
- •
Hervernd.
„BANDARÍKIN tóku að sjer
hervernd á íslandi, samkvæmt
beiðni íslensku stjórnarinnar“.
Þessi setning heyrist oft, einkum
á erlendum vettvangi. Sumir
hafa viljað gera lítið úr því, að
íslendingar hafi beðið um
verndina. Staðreyndirnar tala
hinsvégar sínu máli. Alþingi
hefir lagt blessun sína á gjörð-
ir forsætisráðherra, sem samdi
um herverndina. Meiri hluti is-
lensku þjóðarinnar er ábyggilega
samþykkur því, að við njótum
herverndar þessa stórveldis, eins
og komið var málum. En hiriu
býst almenninguf á íslandi líka
við, að Bandaríkjamenn geri
sjer ijóst, að herverndinni
fylgja ýmsar kröfur af okkar
hendi og þá fyrst og fremst sú
krafa, að herverndin sje annóð
en orðin tóm. Jafnframt því,
sem bandamenn hafa afnot af
landinu sem bækistöð, geri þeir
það, sem í þeirra valdi stendur
til að herverndin sje virk vernd
og að alt sje gert, sem hægt er
að gera til þess að vernda lands-
búa frá ágengni og árásum Þjóð
verja, hvort sem hún kemur úr
lofti, af sjó eða á landi.
•
Gamalt áhugamál
uppvakið.
ÞAÐ ER áhugamál margra
Reykvíkinga, að kirkjuklukkan
verði lýst upp á kvöldin. Er orð
ið æði langt síðan jeg mintist á
þetta fyrst hjer í blaðinu. Um
það mál barst mjer eftirfarandi
brjef frá G. B.:
„Kæri Víkverji.
Mjer er það fyllilega ljóst eins
og svo mörgum öðrum gömlum
og góðum Reykvíkingum, að það
eru mjög margir hlutir, sem gera
mætti til þess að prýða bæinn
okkar.
Mjer hefir oft komið til hug-
ar, hvort ekki væri mögulegt að
fá einhverskonar ljósker, til þess
áð lýsa upp skífuna á Dóm-
kirkjuklukkunni. Yrði_ þetta
bæði til prýði og hægðarauka
fyrir vegfarendur.
Að mínu áliti þyrfti ekki að
vera mikill kostnaður við þetta,
og ef einhver tregða væri á því
að fá máli þessu hrundið í fram-
kvæmd, þá væri jeg fús til þess
að gefa mig fram og leggja eitt-
hvað af mörkum sjálfur og jafn-
vel ganga með söfnunarlista
meðal hinna gjafmildu bæjarbúa
Vertu nú blessaður að sinni,
jeg mun bráðum skrifa þjer aft-
ur“.
Hjónaefni. Nýlega hafa opin-
peráð trúlofún ‘sína ungfrú
Hólriifríður Ásgeirsdóttir skrif-
stófustúlka, Oidugötu 6, og Vai-
úr Jóhannsson þrentari, Ás-
vallagötu 17.