Morgunblaðið - 13.02.1944, Qupperneq 7

Sunnudagur 13. febrúar 1944
51 0 R G li N B L A Ð 1 Ð
REYKJAYÍKURBRJEF
12. febrúar
Reykjavík.
Fjárhágsáætlun Reykjavíkur
bæjar hefir nýlega verið af-
greidd í bæjarstjórn. Við um-
ræðurnar um hana mintist
Bjarni Benediktsson borgar-
stjóri á hækkun útsvarapna,
sem fyrirsjáanleg var, af breyt
ingartiliögum þeim, er fram
voru bornar.
Hann gat þess, að vitað væri,
að tekjur bæjarbúa á árinu
1943, sem útsvörín verða bygð
á að þessu sinni, liafi verio
meiri en árið 1942. En hve
miklu sá tekjuauki nemur, er
ekki hægt að vita, fyr en feng-
ið er yfirlit yfir framtöl manna.
Hann taldi þó víst, að tekju-
aukinn eða rjettara sagt krónu
fjölgunin í tekjum manna frá
því árið 1942 hafi orðið meiri
en útsvarshækkuninni nam, er
ráðgerð var, eftir hinni upp-
runalegu fjárhagsáætlun. Með
því að halda sjer við hana og
auka ekki útgjöidin að veru-
legum mun, hefði álagningar-
prósenta eða skattstigi niður-
jöfnunarnefndar ekki hækkað
eða jafnvel lækkað frá í fyrra.
Borgarstjóri benti á, að óvar-
legt væri, að tefla hjer á nokkra
tvisýnu. Rjettara væri að sjá
hver útkoma framtalanna yrði,
áður en ákveðið væri til fulls,
hve mikið yrði lagt á bæjarbúa
í útsvörum.
Margraddað úr sama
hálsi.
Þegar ber á skoðanamun
manna í milli, sem þó eru í
sama flokki, nefna Tímamenn
það gjarna tvísöng, og þykjast
með því leiða athygli að því,
að þar eigi sjer stað óheilbrigð-
ur skoðanatvistríngur. Nafnið
er óheppilega valið, því tvísöng
ur hefir lengi tíðkast sem þjóð-
leg sönglist, þar sem fulls sam-
hljóms gætir, í söngmeðferð. þó
fleiri sjeu raddir en ein.
En þegar fjallað er um fjár-
hagsmál í bæjarstjórn Reykja-
víkur, hafg andstæðingar Sjálf-
stæðisflokksins í bæjarstjórn
lengi haft það lag, að syngja
margraddað úr sömu hálsufn.
A bæjarstjórnarfundunum
heimta þeir stórhækkuð út-
gjöld, og telja það hið mesta
glapræði, að eigi sje fallist á
útgjaldatillögur þeirra. En þeg
ar út fyrir veggi Kaupþings-
salsins kemur, þá hefja sömu
menn þann söng, að útsvörin
sjeu orðin altof há. Vissulega
þurfi að lækka álögurnar.
Á fundunum kveína þeir og
kvarta yfir því, að þeim skuli
ekki hafa tekist að hækka út-
gjöldin. Daginn eftir tala þeir
eins og það sje þeirra heitasta
áhugamál, að fá útsvörin lækk-
uð. Þannig hafa þeir látið ár
eftir ár. Og halda vafalaust
áfram að berjast við sínar
breytilegu sannfæringar.
„ltullan“.
Sigfús Sigurhjartarson ljek
aðalhlutverk andstöðuflokk-
anna í bæjarstjórn í þetta sinn.
,.Rullan“ er sú sama sem hún
hefir verið á leiksviði bæjar-
. málanna í 20—30 ár. Bæjar-
stjórnin hefir eklsert gert, segja
þessir leikarar. Hjer vanti alt
til alls. Og það sje af þeirri
einföldu ástæðu, að ,,íhaldið“
sje hjer við völd og hafi verið
síðan, 'að líeita má, á dögum
Ingólfs Arnarsonar.
Þessa bæjarstjórnarræðu
hafa margir haldið á undan
Sigfúsi. Hún hefir gengið að
erfðum. Nýir menn hafa skotið
inn í hana setningum á víð og
dreif. En svipurinn hefir ekki
breyst síðustu áratugina.
Ef ,,ræðan“ væri tekin bók-
staflega, gætu ókunnugir áheyr
endur litið svo á, að bæjar-
þorpio Reykjavík væri enn við
hafnlausa strönd, vistarverur
manna væru lekir torfkofar,
göturnar órótaðar forarvilpur,
ljósin grútartýrur, húsfreyjur
elduðu í hlóðareldhúsum við
mó, og upphitun íbúðarhúsa
væri þannig, að menn yrðu að
láta sjer nægja baðstofuhitann.
þar sem hver. maður varð að
treysta líkamshita sínum í.óupp
hituoum húsakynnum. Vatn
væri skamtað í húsin, nokkr-
ar fötur á dag, upp úr óheil-
næmum brunnholum í götum
bæjarins.
Það þarf ekki að leita til
elstu manna, til þess að fá end-
urminningar um slíkt ásig-
komulag bæjarins. Miðaldra
menn muna það.
Breytingar eru hjer á komn-
ar, sem óþarft er að lýsa. Og
sú staðreynd er líka kunn, að
allar þessar breytingar eru á
komnar fyrir forgöngu og til-
verknað þeirra manna, sem í
fjárhagsræðu rauðu flokkanna
eru kallaðir ,,íhald“ enn í dag.
Vöxtur bæjarins.
Forráðamenn bæjarins hafa
altaf trúað á framfarir hans og
framtíð. En það er rjett, að
þeir hafa ekki fulltreyst því, að
fólksfjölgun yrði hjer eins ör
og raun varð á. M. a. vegna
þess, að yfir bænum hefir sú
hætta vofað, hvað eftir annað,
að þeir menn, sem hafa viljað
níða Reykjavík niður, fengju
hjer of mikil völd. Um skeið
var sá fjandmanna flokkur
Reykjavíkur, er kallar sig
Framsóknarmenn, hjer í upp-
gangi. Hann er nú horfinn úr
bæjarstjórninni. Ef þeir hefðu
fengið hjer valdaaðstöðu, hefðu
framfarirnar stöðvast. Fólks-
straumurinn hingað minkað.
Og á sömu leið færi, eða ver,
ef kommúnistar næöu hjer yf-
irráðum. Nú geta kommúnistar
fjölyrt um, að ýmsar stofnan-
ir og framkvæmdir bæjarins
hafi reynst helst til litlar. Því
þegar t. d. byrjað var að virkja
Sogið, vissu menn ekki að iðn-
aður myndi hjer margfaldast
á fám árum og fólkinu fjölga
hjer svo ört, að hjer yrði brátt
þriðjungur allra landsmanna.
Þetta telja kommúnistar vera
ráðamönnum bæjarins til mink
unar. Þá hafi skort fyrirhyggju.
En hjer er gersamlega höfð”
hausavíxl á .hlutunum. Hvern-
ig stendur á því að bærinn vex?
j Við þeirri spurningu er ekki til
nema eitt svar. Það er af því
að fólk vill heldur vera hjér
en annarsstaðar á landinu.
Betri meðmæli gætu stjórnar-
völd bæjarins ekki fengið. Þar
er prófsteinninn. Því fara menn
ekki til þeirra staða, þar sem
sósíalistar ráða? Af þeirri ein-
földu ástæðu, að þar eru lífs-
skilyrðin lakari. Og það er
komrnúnistum að kenna.
„Lífvæn atvinna“.
Ræðumaður kommúnista á
bæjarstjórnarfundinum talaði
m. a. um það, að hjer þyrfti að
byggja upp lífvænlega atvinnu,
sem hann kallaði svo. Vissu-
lega rjett. Lífræn atvinna, bygð
á fjáfhagslega öruggum grund-
velli, sem miðar að því að nýta
auðlindir landjins, er það eina
sem getur haldið uppi efnahag
og tilveru þjóðarinnar. En
treysta menn kommúnistum til
þess? Hafa þeir sýnt, að þeir
sjeu nokkurs megnugir á
þessu svioi? Segi hver til sín,
sem á það getur bent.
Þeir benda máske sjálfir* á
herveldið kommúnistar í austri.
Þar sje styrkur? Þar geti menn
bitið frá sjer, og boðið heim-
inum byrginn.
í ríki kommúnista er ekkert
atvinnuleysi, segja þeir. Við
skulum taka upp þann hátt
hjer. Atvinna fyrir alla! Allir
h'afi rjett til vinnu, svo öllum
líði vel.
Um velsæld verkamanna í
Rússlandi skal hjer ekki fjöl-
yrt. En hafi atvinnuleysi verið
afnumið og aðgangur til at-
vinnu verið trygður þar í landi,
þá mun sú þjóðfjelagsbrevting
byggjast fyrst og fremst á því
ákvæði hinnar rússnesku stjórn
arskrár, að þar í landi hafi
menn rjett til að vinna fyrir
því kaupi, ,,sem samsvari af-
köstum þeirra og verðmæti
vinnunnar“.
Þeir, sem byggja upp verka-
lýösmál og kaupkröfur á rót-
tækara grundvelli eru kanske,
eða telja sig vera hreinrækt-
aðri kommúnista en hinir eru,
sem Rússlandi stjórna. Skyldi
eggið nokkurntíma geta kent
hænunni?
„Glæpamenn og
glæpaf jelög“
Forustugrein Þjóðviljans fyr
ir nokkrum dögum hjet þessu
nafni: „Glæpamenn og glæpa-
fjelög“. Greinin var eftirtekt-
arverð. Hún sýndi sálarástand
og hugarheim hinna islensku
kommúnista. Það kemur sjald-
an fyrir að hjer birtist greina-
kaflar úr Þjóðviljanum. Þeir
þykja ekki þess verðir. Hjer er
einn kafli úr þessari grein.
Þjóðviljinn segir:
„Hver er orsök atvinnuleysis
í heirrrinum?
. Höfuðorsökin er sú, að kaup-
geta alþýðunnar í veröldinni er
of lítil, til þess að hún geti
key.pt alt það, sem hún fram-
leiðir og yfirstjettin ekki not-
ar. Og þessi kaupgeta er of lít-
il. vegna þess að kaupgjaldið,
sem alþýðan fær, er miklu
lægra en vei'ðmæti vinnunnar,
sem verkamaðupnn íætur í tje.
Ef vjer ætlum að útrýma at-
vinnuleysi úr heiminum, þá
þarf kaupið að fara sihækk-
andi í öllum löndum, svo eft-
irspurn eftir vörum fari alis
staðar sívaxandi og framleiðsla
þeirra þar af leiðandi aukist i
sífellu og þar með atvinnan.
Ef vjer ætlum að koma aftur
á atvinnuleysi í heiminum, þá
skulum vjer halda niðri kaupi
alþýðunnar, jafnvel lækka það.
öllum löndum, — þá verður að |
draga úr framleiðslu varanna
í hverju landi á fætur öðru, —
þá er farið að eyðileggja mat-
vörurnar, af því fólkið, sem
sveltur, hefir ekki efni á að
kaupa mat, — þá dynur krepp-
an yfir með öllum sínum af-
leiðingum“.
Þetta eru orð Þjóðviljans.
BTynjólfur
Bjarnason!
Brynjólfur Bjarnason, Einar
Olgeirsson og Co. hafa, eftir
þessum framangreindum orð-
um að dæma, fullan hug á
því, ,,að útrýma atvinnuleys-
inu úr heiminum“. Sannarlega
göfugt hlutverk. Það er ekki
ansiar vandinn, segja þeir, en
„auka kaupgetu alþýðunnar“.
Hvernig skyldi kaupgetu al-
þýðunnar verða háttað í heim-
inum næstu ár eftir styrjöld-
ina? Skyldi hún hækka meðal
fiskneýtenda í viðskiftalöndum
okkar við það að kauptaxtar ís-
lenskra verkamanna hækki að
krónutali? Þjóðviljinn virðist
] líta svo á. Og þá væri tiltölu-
lega auðvelt að koma á þeim
alheimsumbótum, sem um er
getið í áminstri Þjóðviljagrein.
En hætt er við að verkamenn
og sjómenn bæoi hjer í Reykja-
vík og annarsstaðar á landinu
hafi takmarkaða tilti'ú til þess
að Brynjólfi og fjelögum hans
takist að auka kaupgetu ai-
menriings meðal þeirra er-
lendra. manna,- sem kaupa ís-
lenskar afui'ðir.
Atvinnan í landinu verður
trygð með þvi móti og aðeins
þvi, að okkur takist að fram-
leiöa hjer söluvai'ning, og þá
fyrst og fremst fisk, fyrir út-
gengilegt verð, til sölu í þeim
heimi, sem hvorki Brynjólfur
nje Einar Olgeii'sson ráða yfir.
Orðsending.
í brjefi, sem Dagsbrúnar-
menn sendu fjelagi vinnuveit-
enda á dögunum, er fundið að
vfhráðamensku atvinnufyrir-
tækjanna í landinu á árunum
1930—40. Svo illa hafi þeim
farnast þá, að kommúnistar
bjóðast til þess að taka við for-
ystu þeiri’a.
Með tillitil til áminstrar Þjóð
viljagreinar má.e, t. v. telja,
að kommúnistar reki erfiðleika
útgerðarinnar hjer á landi á
árunum fyrir stríðið, til þeirra
staðreynda, að íslenskum at-
vinnurekendum hafi ekki tek-
ist. sem skyldi, að hafa æski-
leg áhrif á kaupgetu alþýð-
unnar meðal þeirra þjóða, sem
kaupa af okkur sjávarafurðir.
Óvíst er, hvoi't alþýða manna
hjer á landi telur, að Bi'ynjólf-
ur, Einar Olgeii’sson og Co.
muni hafa betri tök á þeim al-
þjóöamálunx.
En á meðan aðalreynsla ís-
lenskrar alþýðu á forystuhæfi-
leikum kommúnista í atvinnu-
rekstri byggist á afdrifum síld-
areinkasölunnar sálugu í hönd-
um Einars Olgeii'ssonarher því
aðeins hefði borið sig, ef sjó-
menn hefðu gefið sumarafla
sinn við bryggjusporða, þá er
ólíklegt, að almenningur hafi
bjargfasta trú á hæfileikum
þessara manna í atvinnurekstri
þjóðarinnar i heild sinni.
Annað mál er það, að vel
væri sú tillaga frambærileg,
að kommúnistar tækju rögg a
sig og. gerðu út eitt eða fleiri
skip og reistu bú á nokkrum
jörðum þar sem allir, er að
þeim fyi’irtækjum ynnu, bæru
úr býtum alt það, er atvinnu-
rekstur þessi gæti gi’eitt þeim.
Mætti af því ráða. hvert væi i
sannvirði vinnunnar, að rúss-
neskri fyrirmynd. Er saman-
burður þá auðfenginn. við þau
einkafyrirtæki, sem rekin eru
í landinu. Sú samkepni milli
kommúnista og annara lands-
manna, yrði öllum landslýð lær
dómsrík, hvernig scm úi'slit
hennar yrðu.
Umbótatillaga.
I útvarpserindi er Sveinn
Árnason yfirfiskimatsmaður
flutti nýlega bar hann fram
umbótatillögu í fiskverkunar-
og fiskverslunarmálum, sem
vakið hefir eftirtekt. Hanrx
vill að hraðfrystihúsin verði
gerð að miðstöð allrar íisk-
framleiðslu á hverjum stað,
þar sem þau eru. Hann vill að
bygð verði frystihús og þurk-
hús fyrir saltfisk í sambanöi
við hraðfi'j'stihúsin.
Benti hann á ýmsa kosti
þess að sameina verkun fi’ysta
fisksins og saltfisksins. — Uti-
þui'kun saltfisks, í sama sniði
og áður var, er nú lítt fram-
kvæmanleg, m. a. vegna kaup-
gjalds. Fiskverkunin þarf að
vera sem mest með vei'ksmiðju
rekstrarlagi. Meö því að hafa
þetta sameinað, er hægt að
taka þann fisk 'til fi’ystingar,
sem til hennar er hæfastur og
hitt í saltfisk, á svipaðan hátt
og síld er tekin til söltunai',
sem best er haef til þess, en
önnur fer í bræðslu o. s. frv.
Margs þarí að gæta á næstu
árum til þess að laga útgerð
og fiskverkun eftir kröfum
tímans. Hjer er tillaga, sem
menn vafalaust gefa gaum.
Hættur og slys, sem
umflýja mætli
Jeg hefi sagt fyrir, og að vísu
í sambandi við það sem i'jett
er að nefna náttúrulögmál, að
árið 1944 mundi verða í mesta
lagi hættulegt. Og þótt ekki
sje langt liðið enn, hefir nú
þegar ýmislegt.það til tíðinda
borið, utan lands og innan, sem
eindi'egið bendir í þá átt. En
þó ei'u, að því er sjerstaklega
Reykjavík snertir, og þó raun-
ar alt landið, sum þau tíðindi,
sem að vísu nú stefnir til, en
ekki mundu fram koma, ef þiau
ráð væru tekin, sem auðvelt
er að fara eftir. Veit :eg um
sum þessi ráð með vissu, og
hefi um það talað við menn,
sem helst gætu látið fram-
kvæma það sem gera þarf. Eiu
einu því, sem afar mikið ríður
á. En það er að halda ekki, að
svo stöddu, látið almenning íá
að vita hverjar þær eru. F.n
það er alveg vist, að af þexm
mundi ýmislegt gott leiða, og
þar á meðal nokkra framför í
því sem mjög mikið ríðlir á.
En það er að halda ekki, að
sannleikurinn. sj’e lýgi'ög :lygin
sannleikur, einsog jmönnum
hættir svo mjög við á helvegi.
Helgi Pjeturss.