Morgunblaðið - 21.03.1944, Blaðsíða 7

>riðjudagur 21, mars 1944.
M'ORGUNBLAÐIÐ
ATTILA HÚNAKONUNGUR
ÖRLAGARÍKAN MORG-
IJN fyrir mörgum öldum síð
an, var leiddur fyrir Attila,
Húnakonung, gamall og fá-
tækur hjarðmaður. Hjelt
hann á fornu og ryðföllnu
sverði.
Hann fjell á knje skelf-
ingu lostinn, er hann leit
augum hinn ægilega stjórn-
anda landsins. Er hann hafði
náð sjer, tók hann að segja
hina einkennilegu sögu
sína.
Hann hafði veitt því at-
hygli, að ein af kvígum hans
var með sár á fætinum. —
Blæddi úr sárinu, og knúinn
af einhverjum yfirnáttúrleg
um krafti rakti hann blóð-
ferilinn þangað, sem hann
hófst. Þar fann hann svo
þetta fagra sverð, sem hann
var viss um, að stríðsguðinn
einn hefði getað átt. Honum
virtist það því vera vilji guð
anna, að hann skyldi leggja
þetta helga tákn að fótum
þess manns, sem einn var
fær um að leggja undir sig
heiminn — sjálfs Attila.
Á fimtu öld eftir Krist
var hjátrúin sterkari í hug-
um mannanna en raunsæið,
ekki síst þegar hún gat stuðl
að að því að hrinda í fram-
kvæmd persónulegri löng-
un eða metorðagirnd.
Attila tók á móti gjöf þess
ari með mikillí hrifningu og
laumaði hjarðamanninum
ríkulega. Var hann sann-
færður um það, að forlögin
hefðu valið hann til þess að
ná hinu aldagamla takmarki
að sigra Rómaveldi og síðan
leggja undir sig allan heim-
inn.
Ásamt með bróður sínum,
Bleda, hafði hann erft eftir
Kirgilas, frænda sinn, yfir-
ráð yfir öllum þjóðflokkum
Húna í Mið-Evrópu. Þjóð-
flokkar þessir voru þegar
mjög fjölmennir og her
þeirra efldist hröðum skref-
um. Safnaðist hann að Rín
og Dóná, sem mynduðu norð
urlandamæri Rómaveldis.
Allir skulfu fyrir Attila.
ÁRUM SAMAN hafði
þessi ægilegi ræningjalýður
verið að efla yfirráð sín, og
náði nú veldi þeirra frá
Adríahafslöndum til Eystra
salts og skóga Skandinavíu.
í rauninni laut öll Mið- og
Norður-Evrópa Attila og
bróður hans. En fjelagsskap-
ur þeirra bræðra varð ekki
langlífur. Því átti lika Attila
að láta bróður sinn njóta
valdanna með sjer, þar sem
honum einum hafði verið
fengin gjöf herguðsins
Mars? Hann hafði heldur
ekki neina trú á fjelags-
skap og ræddi oft um þá
heimsku Rómverja, að þeir
skyldu skifta Rómaveldi í
tvent, til þess að tveir gætu
farið með keisaravald. —
Ákvað hann því að losa sig
úr fjelagsbúinu og skipaði
að drepa Bleda.
Til þessa var þó ekkert
sjerstaklega merkilegt við
frama Attila, úr því að sjálf
saga mannkynsins hefst á
bróðurmorði. Það, sem var
Eftir F. Matania
us,
sem í höfuðborg sinni
Flesíir munu hafa heyrt geíið um hina ægilegu
Húna, sem fyrir mörgum öldum fóru sem logi yfir
akur um Evrópu. Ægilegastur ailra konunga þeirra
var Attila, og var sagt, að þar sem hann stígi fót-
um, yrði eftir sviðin jörð. Greinin er hjer lauslega
þýdd úr enska blaðinu „Britania“.
furðulegt, var ægivald það, j höfðu verio jafnaðar við
er hann hafði náð yfir ein- jörðu og rómversku herjun
staklingum og hópum
manna. Hver maður varð að
líta undan hinu grimdarlega
og stingandi augnaráði
Húnakonungsins.
um hafði verið tvístrað og
þeir sigraðir. Þessum hörm-
ungum lvktaði ekki fvrr en
Theodosius keisari bað um
vopnahlje og varð að kaupa
stigu ekki einu sinni af hest
um sínum, er þeir ræddu
við rómversku sendimenn-
ina á Marsiasljettu.
Allir smákonungar þeir , þaó dýru verði.
og höfðingjar, sem svarið Attila og foringjar hans
höfðu Bleda trúnað, gengu
í lið Attila mótbárulaust. í
fyrsta sinn í sögunni voru
allir þýskir þjóðflokkar- á
Balkanlöndum sameinaðir í
eina heild.
Theodosius keisari sendi
Pricus nokkurn sem sendi-
herra sinn til Attila. Priscus
þessi hugsaði um lítið annað
en undirbúa styrjaldir og
safna vopnabirgðum, en mat
handa hernum hriti hann
ekki um, því að honum var
ætlað að lifa á því, sem hann
gæti fundið á hinum her-
teknu landsvæðum. Var
hernum í því skyni leyft að
ræna og rupla eftir geð-
þótta.
Theodosius keisari vissi,
að Attila var að bíða eftir
að fá eitthvert tækifæri til
árása, og reyndi því að
blíðka hann sem mest. En
Attila liet ekki lengi hefta
sig þannig. Bar hann það á
rómverska biskupinn Marg-
Ravenna hafði Iátið byggja
óvinnandi virki til þess að
vernda sig fyrir óvinunum.
Keisari austur-rómverska
ríkisins var aftur á móti
Theodosianus, og var Kon-
stantinopel höfuðborg hans.
Um það bil tíu árum áður
en atburður þessi gerðist —
eða árið 143 e. Kr. — var í
fjölskyldu Valentinianusar
keisara auk móðir hans og
systir, sem aðeins var seytj-
án,ára gömul og hjet Giusta
Grata Onoria. Varð hún fyr
ir því óháppi að eiga allná-
in mök við ótiginn einkarit-
ara, sem hún umgekst dag-
lega, og hafði orðið frá sjer
numin af fegurð hennar.
Þegar ekki reyndist lengur
auðið að leyna afleiðingum
ástalífs þeirra, vakti það
mikla skelfingu við hirðina,
kröfðust frjáls markaðar á
Dónárbökkum, sjö hundruð
punda þunga af gulíi í ár-
légt skattgjald, átta gullpen
inga sekt fyrir hvern róm-
verskan þræl, sem kynni að
hafa sloppið úr greipum
Húna, nauðungarfjandskap
við oll þau lönd, sem gerði
eitthvað á hluta Attila og að
lokum skyldu allir stroku-
menn frá Húnum, sem nú
dveldust á rómversku land-
svæði, vera framseldir.
Rómverjar höfðu búið vel
að þessum flóttamönnum,
en eftir að þeir höfðu verið
framseldir Áttila, Ijet hann
þegar þess í stað krossfesta
þá, meðan hann enn var á
landsvæði Rómverja. Slíkir
atburðir lýsa vel hinum svo
us, að hann hefði brotist inn kölluðu „stríðsreglum“ sem
í grafhýsi Húnakonunganna gegnsýra þýskt
og stolið fjársjóði, sem þar j enn í dag.
var grafinn. > Tveir atburðir urðu síðar
Mótmælum þeim, sem j til þess að rjúfa þenna smán
bárust frá onstantinopel,! arlega frið. Annar atburður
svaraði hann þannig: „Af- inn var óvæntur dauði
hendið oss biskupinn, élla Theodosiusar keisara, sem
mun líf ykkar allra í veði“. fjell af hesti og beið bana
Þeir fielust á að hverfa
af rómversku landsvæði, en jog keisarinn ákvað að senda
dóttur sína til keisaradrottn
hugarfar
Innrás Húnanna hefst.
THEODOSIUS VISSI
mætavel, að tilgangslaust
var að fórna lífi þessa sak-
lausa biskups, því að Attila
myndi þá aðeins finna ein-
hverja nýja átyllu. Hann
reyndi því að afla sjer nokk
urs tóms til undirbúnings
með viðræðum, en það
reyndist árangurlaust. Án
frekari tafar ruddust hjarð-
ir innrásarhersins inn í
Tékkóslóvakiu, sem þá
nefndist Pannonia. Höfuð-
borgin, Sirmium, var lögð í
eyði og aðrar borgir rænd-
ar. Af íbúunum voru ekki
einu sinni nægilega margir
eftirlifandi til þess að grafa
hina dauðu. Hver borgin af
annari var lögð í rústir, eins
og hvirfilbvlur hefði gengið
yfir þær.
Húnarnir komust til
Þessalíu í rikklandi og
skildu að baki sjer enda-
lausa slóð dauða og evði-
leggingar. Sjötíu borgir
af, en hinn atburðurinn var
dularfult brjef. sem prin-
sessa nokkur sendi AttiJa.
Varð brjef þetta upphafið
að hörmungum þeim, sem
síðar gengu yfir hálft róm-
verska keisaradæmið.
Theodosius hefði orðið
fyrirmyndar munkur, en munu samt öðru hverju
ingarinnar í Konstantinopel
Kemur svo prinsessan ekki
neitt við sögu á næstu tíu
árum, en þá ritar hún Attila
brief og býðst til þess að
giftast honum. Bendir hún
honum á það, að þannig geti
hann eignast hluta róm-
verska keisaradæmisins.
Eins og vænta mátti, tók
Attlla bónorði þessu með
mikilli áferju.
Hann átti þegar stórt
kvennabúr með mörgum
fögrum konum, en. tengsl
hans við þær konur höfðu
litla þvðingu. Hann vildi
ganga að eiga hina keisara-
legu prinsessu og eignast
með henni alt vestur-róm-
verska keisaradæmið. Hann
sendi sendimenn á fund
V alentinianusar keisara
með formlegt bónorðsbrjef
og gaf þar í skyn, að hann
vænti ríkulegs heiman-
mundar með henni auk rík-
iserfðanna og eðlilegrar ár-
legrar ska+tgreiðslu.
Svar Keisarans- var stutt
og laggott: „Prinsessa
uita Grata Onoria er þegar
öðrum gefin. Einungis karl-
menn geta erft keisaratit-
ilinn. Valentinianus og
stjettarbróðir hans í austri
hafa ákveðið að hætta öll-
um skattgreiðslum. Þeir
var í alla staði óhæfur til
þess að fara með ríkis-
stjórn. Á eftir honum kom
til valda Marcianus, sem
var af alt öðru sauðahúsi og
reyndist síðar hafa til að
bera mikla stjórnarhæfi-
leika oer ríka ábyrgðartil-
finningu.
Prinsessan, sem skrifaði
Atíiia.
senda gjafir með því skil
yrði, að Attila hafi hægt
um sig og haldi sjer innan
landamæra síns eigin ríkis“.
Attila sendi þá aðra sendi
menn á funcf keisara með
hring þann, sem prinsessan
hafði sent honum, og lagði
þannig áherslu á þá ákvörð
un sína að ganga að eiga
prinsessuna, hvað sem það
kostaði. En keisarinn
TIL ÞESS AÐ komast að' kvaðst ekki þurfa að bæta
uppruna prinsessubrjefsins, j neinu við fyrra svar sitt.
verður við að hverfa nokkur |
ár aftur í tímann. Eins og Attila ræðst enn á
áður hefir verið minst á,, Rómverja.
hafði rómverska keisára-
dæminu verið skipt í tvent.
Honum var ókleift að
skilja það, að nokkur sá
Keisari Vestuf-rórnverska 1 skyldi vera til, er þyrði að
ríkisins var þá Valentinian-I bjóða honum byrginn.
Hann hafði verið hvattur
til þess að koma og sækja
konu þá, sem hann þráði. og
hann tók áskoruninni.
Rómverjar lögðu sig alla
fram til þess að halda villi-
dýrinu í skefjum dálítinn
tímá enn, meðan þeir væru
að búa her sinn. Var nokkr-
um sinnum skiftst á sendi-
herum. Til þess að sýna fyr-
irlitningu sína á siðakerfi
Rómverja, kegg Attila um
þessar mundir að eiga dótt-
ur sína, Escu.
Að brúðkaupinu loknu
lagði hinn óvígi her hans af
stað til innrásar í Róma-
veldi. Herinn var ótrúlega
fjölmennur, því að allar
konur, börn og þrælar her-
mannanna voru einnig með
í herferðinni. Var þetta þjóð
flutningur rúmlegra hálfr-
ar miljónar manna, fórgang
andi, ríðandi og í alskyns
vögnum. Höfðu þeir einnig
meðferðis allar eignir sínar,
herbúnað og nautgripa-
hjarðir, sem sífelt var bætt
í gripum, sem rænt var í
löndum þeim, er herinn fór
um.
Þessi óhemju hjörð
manna fór yfir Rin við
Strasbourg. Þessi stórkost-
lega fyrirætlun var einung-
is framkvæmanleg fyrir
fólk sem frá ómunatíð hafði
lifað hjarðmensV.ulífi og bú-
ið við óblíð kjör.
Skarinn stefndi tíl Orle-
ans, en rómverski herinn
hrakti hann út á Chalon-
sjettuna. Orusta sú, sem þar
var háð, má teljast síðasta
stórorustan, sem Rómverj-
ar unnu. Rúmlega 250.000
hermenn Ijetu lífið, og Att-
ila var hrakinn aftúr til
Dónárbakka.
Hvort rómversku herirn-
ir hafa aftur náo fyrri
hreysti sinni eða Attila, eft-
ir alt saman, var einungis
hæfur til minni háttar slát-
ursstarfa og hryðjuverka,
er ekki gott að dæma um.
En staðreyndin er sú, að
hann beið þarna mikinn ó-
sigur, og hjúskap hans og
prinsessunnar varð að
fresta um óákveðinn tíma.
Hann var þó ekki af baki
dottinn. Hann ákvað að gefa
henni veglega brúðargjöf.
Var það hvorki meira nje
minna en Rómaborg sjálf.
Hann safna.ði að sjer nýj-
um her, ruddi sjer braut yf-
ir Alpafjöll og eyðilagði á
leið sinni hina fögru borg
Aquileiu.
Atíila hittir Páfa.
UM ÞETTA leyti hafði
Attila hlotið viðurnefnið
„svipa guðs“, og var hann
mjög stoltur af því nafni
Þegar hann kom til Pesc-
ara, átti hann viðtal við Leo
páfa mikla. Hepnaðist páfi
í þessum sögulega túðræðu-
fundi að fá hinn ógurlega
innrásarmann til þess að
breyta fyrirætlunum sínum
— aðminsta kosti um stund-
arsakir.
Heimurinn horfði þyi
undrandi á þenna ægivaíd
Framhald á 8. síðú.