Morgunblaðið - 12.04.1944, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 12. april 1944,
MORGDNBLAÐIÐ
!f
HÖRMUNGAR BERLÍIMARBÚA
JEG dvaldi í Berlín þegar
ein mesta loftárásin var
gerð á borgina, og ætla jeg
hjer að reyna að lýsa því,
hvernig það er að verða fyr-
ir slíkum ógnum. — Þegar
sprengjuregnið hófst, dvaldi
jeg i borgarhverfi, sem þeg-
ar var orðið mjög illa leikið
af fyrri loftárásum, og eng-
in nýtísku loftvarnarskýli
voru þar til. Jeg hljóp til
þess skýlis, sem næst var og
kastaði mjer marflötum á
gólfið. Hafði þetta einhvern
tíma verið íbúðarkjallari. í
rauninni var ekkert skjól
þarna, en jeg hafði engin
tíma til þess að hugleiða það
enda var ekki neitt skárra
hæli að finna þarna í grend-
inni. Eldsprengjumar voru
þegar teknar að falla allt i
kringum mig, og brátt skalf
jörðin af ægilegum drunum
sprengjanna, þegar þær
sprungu.
Hefði jeg haft myndavjel
meðferðis, myndi jeg hafa
getað tekið myndir, því að
enda þótt engar stjörnur
sæjust, og þykk ský lægju
yfir borginni, þá var bjarm-
inn af eldunum svo mikill,
að það var sem. bjartur dag-
ur væri. Ein sprengjuflug-
vjel hætti sjer niður úr
skýjaþykkninu, og glitraði
hún eins og risastór silfur-
fiskur, þegar geislar leiar-
ljósanna lentu á henni. Hin-
ar sprengjuflugvjelarnar
hjeldu sjer fyrir ofan skýin,
öruggar fyrir leitarljósun-
um, en hinn skelfilegi há-
vaði frá vjelum þeirra ætl-
aði að gera mann heyrnar-
lausan. Þorði jeg varla að
lita upp.
Sprengjunum rigndi nið-
ur án afláts. Ein fjell til
jarðar í aðeins um hundrað
og fimmtíu metra fjarlægð
frá holunni minni. — Loft-
þrýstingurinn var svo mik-
ill, að jeg þeyttist úr kjall-
aranum út á meðal brenn-
andi rústanna á götunni. —
Jeg var ómeiddur og hljóp
í skyndi að næstu húsarúst-
um, þar sem nokkrir menn
voru saman komnir. — Jeg
heyrði grátstunur inni í
kjallaranum. Það kviknaði
ekki á vasaljósinu mínu, og
enginn hafði eldspítur. Ein-
hver spurði, hvert nokkur
væri meiddur þarna, og
svarið barst innan úr rúst-
unum: „Einn maður misti
fótinn og kona dó“.
Jeg kemst til stóra loft-
varnarbyrgisins.
ÁRÁSIN virtist nú fær-
ast yfir í annan hluta borg-
arinnar, og ákváðum við því
tveir að reyna að komast í
nýtísku hverfisbyrgi, sem
var eigi alllangt frá. Okkur
heppnaðist að lokum að
komast til stóra byrgisins
með því að varpa okkur til
jarðar í hvert sinn er við
heyrðum sprengjugný og
klöngrast síðan yfir allskon-
ar rusl og brennandi hluti,
sem lágu á heitu malbikinu
á götunum.
EFTIR OSKAR JACCOBI
í yfirstandandi styrjöld hefir meira sprengjumagni verið varpað á Ber-
Iín en nokkra aðra borg heimsins. — í eftirfarandi grein lýstir sænski
blaðamaðurinn Oscar Jacobi einni stórárásinni á borgina og hinum ægi-
legu eyðileggingum, sem þar hafa orðið.
í fyrstu vildu verðirnir
ekki hleypa okkur inn í
byrgið, því að það var þeg-
ar fullskipað. Þegar við að
lokum gátum troðið okkur
inn, loguðu geysimiklir eld-
ar beggja - vegna hinna
breiðu gatna meira en mílu
vegar. í gegnum byrgis-
dyrnar sá jeg logandi flug-
vjel hrapa til jarðar í stór-
um bogum og steypast að
lokum ofan í eldhafið í
fjarska. Hæli okkar var eitt
af hinum fimm hæða loft-
varnarbyrgjum úr járn-
bentri steinsteypu og átti
það að rúma um það bil 10
þúsund manns. Lögreglu-
menn stjórnuðu umferðinni
í hinum greiðu göngum og
sögðu fólki á hvaða hæð það
ættti að fara. Skýlinu var
skift niður i mörg smáher-
bergi, auk þess sem þar
voru eldhús, lækningastoí-
Ur og snvrtiherbergi. Engin
sæti voru þarna, og sat. því
flest fólkið á gólfinu á tepp-
um þeim eða mottum, sem
það hafði getað haft með-
ferðis, ella stóð það upp við
veggina.
Þegar jeg komst inn í
bvrgið, var jeg orðinn alveg
örmagna. Föt mín voru í
tætlum. Sólarnir á skónum
mínum höfðu losnað, frakk-
anum hafði jeg týnt og lík-
ami minn var blár og mar-
inn, en jeg hafði þó bjarg-
að líftórunni. Mjer var vís-
að inn í lækningastofu, þar
sem jeg settist og beið,
ásamt hundruðum annara,
eftir læknisaðgerð. Margir
kvöldust af brunasárum og
biðu þarna til þess að láta
búa um þau. Margir báru
sig aumlega, og kom það
mjer til þess að hugsa um
það, að ef til vill væri jeg
ekki svo illa út leikinn. —
Hjúkrunarkonur skunduðu
milli bekkjanna með umbúð
ir og áhöld, og loftið var
þrungið lyfjailmi. Að síð-
ustu kom röðin að mjer. —
Var bundið um annan hand
legginn á mjer, og jeg síðan
látinn fara inn í annað her-
bergi, þar sem jeg átti að
bíða eftir því, að merki væri
gefið um það, að hættan
væri liðin hjá.
Loftvarnaskothríðin hevrð
ist ekki nema óljóst í gegn-
um hina meterþvkku veggi
og var eins og hún kæmi
langt úr fjarska.
Ægileg sjón blasti við.
ÖRVINGLUÐ KONA
reyndi að brjótast út á göt-
una. Verðirnir stöðvuðu
hana og allt var kyrt aftur.
Enginn hafði löngun til að
tala. Allir störðu út í loftið,
sumir með óþolinmæði. aðr-
ir í algerðu sinnuleysi. Jafn
skjótt og sprengjugnýinn og
fallbyssudrunurnar lægði,
fóru sumir að talast við til
þess að reyna að stæla
kjarkinn. Aðrir fóru að
spila. — Fyndinn náungi
reyndi að segja gamansög-
ur, og stúlkurnar skríktu
framan í hermenninaj kunn
ingja sina.
En þar sem flugvjelarnar
hjeldu enn kyrru fyrir yfir
borginni, og sónn „siren-
anna“ heyrðist áfram, tók
andrúmsloftið í byrginu að
breytást. Fólk tók nú að ger
ast áberandi óþolinmótt. —
Margir höfðu setið hjer í ó-
þægilegum stellingum í 3
eða 4 klukkustundir, og
voru þeir orðnir bæði þreytt
ir-og hungraðir. En við urð-
um að bíða enn í tvær
klukkustundir, þar til
merki var gefið um það, að
hættan væri liðin hjá. Þess-
ar tvær klukkustundir
heyrði jeg mörg ummæli,
sem ekki hefðu verið heppi-
leg innskot í áróður dr.
Göbbels.
Að síðustu var allt afstað
ið. Þegar jeg kom út úr dyr-
unum, fylttust augu mín tSr
um af hinni þykku og
sterku reykjarsvælu, sem
grúfi yfir öllu. Öll gatan
framundan var eitt eldhaf.
Fólkið, sem ruddist áfram
Til þess að komast sem fyrst
út, rak upp sklfingaróp, þeg
ar það sá þessa hryllilegu
sjón.
Brakið í eldunum, sem
loguðu á allar hliðar, gerðu
manni ókleift að heyra hvað
fólkið sagði. Brunalúðrarnir
öskruðu stanslaust, þegar
slökkvibifreiðarnar þutu
milli eldveggjanna, er
voru beggja vegna við þá
götu, sem jeg varð að ganga
eftir. Það var heitara en í
gufubaði, enda þótt hávet-
ur væri og frost annars stað-
ar.
Jeg ákvað að komast út í
lystigarð, sem var þar í
grendinni, en leið mín lá
milli brennahdi bygginga
og gegnum þykk reyský —
Allt í einu uppgötvaði jeg,
að jeg hafði gleymt gasgrím
unni minni heima og bölv-
aði sárt bjánaskap mínum.
Hjelt jeg vasaklút fyrir vit-
in og hljóp af stað í áttina
til garðsins. En jeg var ekki
kominn nema tæpa tvö
hundruð metra, þegar nýtt
hættumerki var gefið. Jeg
hljóp eins og fætur toguðu
aftur til byrgisins. Hundr-
uð annara manna gerðu hið
sama, og var svo mikill
troðningur við innganginn,
að maður mátti hafa sig all-
an við til þess að verða ekki
kraminn til bana.
Þegar flugvjelamar komu
aftur.
FYRSTU sprengjurnar í
þessari nýju árás fjellu til
jarðar áður en allir voru
komnir inn í byrgið. Fólk
það, sem enn var utan
veggja, hljóp æðisgengið i
skjól, og andlit þess voru áf
mvnduð af ótta. Berlínarbú-
ar þeir, sem aftur voru
komnir inn í byrgið, fvlgdu
vörðunum eftir með algeru
sinnuleysi. Það var eins og
þeir væru algerlega tilfinn-
ingarlausir, þar sem þeir
annað hvort stóðu, sátu eða
lágu með náföl andlit. Eng-
inn sagði orð. Við vorum nú
ekki eins mörg og i fyrra
skiítið. Margir hafa senni-
lega ekki haft ráðrúm til
að komast þangað aftur, og
sumir hafa án efa farist
undir hrynjandi húsum eða
í sprengjugígum. — Gömul
kona við hlið mína grjet
sárt. Hafði hún mist alla fjöl
skyidu sína •— aldraðan eig-
inmann og tvær dætur —
nóttina áður. Þeir, sem næst
ir sátu, reyndu að hugga
hana. Hjúkrunarkona bauð
henni bolla af gerfikaffi, en
hún ýtti honum frá sjer með
vonleysissvip og hjelí áfram
að gráta. Klukkan var nú
tíu að kveldi, og jeg tók að
hugsa um það, hversu lengi
við myndum neyðast til að
halda kyrru fyrir í þetta
sinn. Jeg fann að taugar
mínar voru að bilá.
Við urðum að hafast þarna
við alla nóaina, og klukkan
sex um morguninn var að-
eins þeim, sem þurftu að
fara til vinnu eða vildu
hætta sjer út á eigin ábyrgð,
leyft að fara út úr skýlinu.
Jeg ákvað að hætta á að fara
út, því að allt var betra en
dvelja áfram í þessu byrgi,
þar sem jeg hafði haldið
kyrru fyrir i átta klukku-
stundir. Enn var dimt, því
að reykjarmekkir huldu
himininn, en eldarnir gáfu
þó nægilega birtu. Loft-
varnalið og sjálfboðaliðs-
brunasveitir voru að reyna
að slökkva eldana eða
stemma stigu við útbreiðslu
þeirra. Jeg sá engar sveitir
úr hinu fasta brunaliði á
leið minni heim.
Éftir að hafa skrönglast á
fram í tvær klukkustundir,
kom jeg að stað þeim, þar
sem matsöluhúsið, er jeg
borðaði í, hafði staðið dag-
inn áður. Ekkert var þar nú
uppistandandi nema skökk
járngrindin, sem enn var
rauðglóandi og hálfhruninn
veggur. Hjálparsveitir voru
að grafa þárna eftir fólki, er
innikróað var i kjallarabyrg
inu, en sú vinna virtist frem
ur vonlitil.
Þótt þessar raunir minar
væru skelfilegar, þá eru
þær ekki annað en það, sem
Berlinarbúar verða nú svo
að segja daglega fyrir. Þáð
er auðvelt að gera sjer í
hugariund þá miklu örvænt
ingu, sem hlýtur að hafa
gnpið fólk, eftir að það hef-
ir lifað slikar nætur, og
heimili þeirra, sem það hef-
ir getao komið sjer upp méð
margra ára striti, eru jöfn-
uð við jörðu með einu
höggi.
Állt til þess tíma, er orust
an um Berlin hófst, reyndu
Berlínarbúar að telja sjer
trú um það, að allt myndi
enda vel, þrátt fyrir mink-
andi matarskamt, herútboð,
skyldu til þess að taka a
heimili sín fólk, sem yfir-
völdin sendu og fjöhnargar
aðrar kvaðir vegna styrjaid
arinnar. En tilvei'a Þjóð-
verjans heíir ætíð verið
tengd við heimili hans, og
þegar heimilið er tapað,
virðist allt annað vonlaust.
Tjóníð er ægiíegí.
TIL ÞESS að gefa nokkia
hugmynd um þá eyðilegg-
ingu, sem orðið hefir í höf-
uðborg þrigja ríkisins, get
jeg skýrt frá því, að þegar
þetta er ritað, hefir næsturn
helmingur Berlínarborgar,
sem telur rúmar fimm miij-
ónir ibúa, verið gersamlega
lagður i rústir. Þar að auki
hefir fjórði hluti borgarinn-
ar orðið fyrir miklum skemd
um, og hvergi i borginni
mun vera til hús, þar sem
heilar rúður eru í gluggum.
Manntjónið í loftárásunum
hefir verið furðulega iitíð.
Er það áaatlað vera milli 2Ö
þúsund til 30 .þúsund
manna.
Þótt ægilegustu stundir
Berlinarbúa sjeu meðan loft
árásirnar standa yfir, þa
hefjast þó erfiðleikar þeirra
j fyrst, þegar loftárásirnar
eru afstaðnar. Þá mætir
þeim hin ægilega eyðilegg-
ing. Áætlað er, að yfir þrjár
miljónir íbúa borgarinhar
sjeu húsnæðislausir og þurfi
hjáip. Það er hægt að ganga
í hálfa klukkustund gtgnum
viss. borgarhverfi i Berlín,
án þess að sjá nema rústir
og sótsvört hús, sem eru al-
gerlega óhæf til ibúðar.
í Berlín — og Þýskalandi
— er nýr gróður að vaxa
upp úr þjóðfjelagsjarðvegin
um — gróður, sem mvndast
hefir af völdum loftárás-
anna. Er það hópur örvænt-
ingarfulls fólks, sem mun
með tímanum verða injög
hættulegt stjórnskipulaginu
ef ekki er annað hvort hægt
að sjá því íarborða eða
halda því i skefjum með
valdi. — Nasistar eru sjer
fyllilega meðvitandi um
þessa hættu, og yfirvöldin
gera allt, sem í þeirra va'ldi
stendur, til þess að hraða
Framhald á 8. síðu.