Morgunblaðið - 30.04.1944, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudag'ur 30. apríl 1944
faxandi örðugleikar innflutningsverslunarinnar
3 ERINDI, sem Bjom Ól-
afsson, viðskifiamálaráð-
lierra flutti í útvarpinu s.l.
>niðvikudag, boðáði liann
Hitjög vaxandi erfiðleika á i
viðskiftasviðimi og auknar |
innflutningshömlur.
I tilefrá af þessu átti jeg tal
við dr. Odd GuíSjónsson, sem á
sæti í Viðskiftaráði og fjekk
hjá honum nánari uppiýsingar
urn þessi mál. Fer hjer á eftir
) ð helsta, sem dr. Oddur hafði
um þessi mál að segja:
í arsaga málsins.
— Eins og kunnugt er, hafa
ftjer verið gjaldeyris- og inn-
fiutningshöft um langt árabil.
Á síðari árum hafa þessi höft
ekki stafað af því, að ekki væri
tíl erlendur gjaldeyrir til þess
að greiða með erlendar vörur,
heldur má rekja höftin til
ástands styrjaldarinnar. í þessu
íiömbandi má minna á, að þeg-
ar gjaldeyrisástandið var orðið
þreytt okkur mjög í vil árið
1940, var allverulegur hluti
innflutningsins kominn á svo-
kallaðan frílista.
En seinni hl. árs 1940 breyt-
ifit' þetta skyndilega. Með her-
náminu gáfu Bretar okkur ýms
loforð í sambandi við viðskifti
Jlj -óðarinnar út á við. Samkomu
lagið, sem þá var gert kom til
framkvæmda í ársbyrjun 1941.
Samkvæmt kröfu Breta voru
frílistarnir látnir falla niður og
alger gjaldeyris- og innflutn-
ingshöft tekin upp að nýju, —
Enn fremur vár ákveðið að inn
flutningurinn skyldi fara fram
innan ramma fyrirfram gerðr-
ar áætlunar. — Gegn þessu og
ýmsu fleiru skuldbundu Bret-
ai sig, að sjá landsmönnum
fyrir innflutningi nauðsynja.
Frá þessum tíma má yfirleitt
segja, að innflutningnum hafi
með veitingu gjaldeyris- og inn
flutningsleyfa verið haldið inn-
an ákveðins ramma, sem venju-
lega var samið um einu sinni
á ári
Viiðskiftaþjóðirnar herða á eft-
irlitinu.
Þegar Viðskiftaráðið tók til
starfa í ársbyrjun 1943, þurfti
það m. a. að taka tillit til inn-
fluthingsáætlunar, sem gilti til
nriiðs ársins 1943.Um þetta leyti
var styrjaldarreksturinn í þeim
löndum, sem við aðallega skift-
um við kominn á það stig, að
víðtækt eftirlit hafðí verið tek-
»ð upp með allri framleiðslu og
útflutningsverslun þessara
þjóða.
Héfír það svo sennilega verið
í sambandi við þetta, að nú
fóru að koma fram kröfur af
hálfú okkar viðskiftaþjóða, að
irmflutningurinn yrði látinn
fytgja ákveðnari línu en verið
hafði. Komu m. a. fram óskir
um, að af íslands hálfu yrði
gerð tillaga um innflutnings-
ácrtfun, sem væri miklu meir
nimdurliðuð en fyrri áætlanir,
•og ennfremur, að krafa okkar
um ákveðinn innflútning
flestra vörutegunda yrði rök-
studd með þeirri þörf, sem við
j-juuverulega hcfðun'. fyrir
|>essar vörur. f»á var einnig
gerð sú krafa, að þarfir okkar
í flestum vörutegundum yrðu
gefnar upp í þunga eða máli.
Samtal við dr. Odd Guðjónsson
Keynt að fullnægja óskum við-
skiftaþjóðanna.
Viðskiftaráðið reyndi að
verða við þessum óskum við-
skiftaþjóðanna. Það samdi inn-
flutningsáætlun, sem var eins
sundurliðuð og nákvæm og
frekast var unt, með tilliti til
verslunarskýrslna og annara
gagna, er fyrir lágu.
Þessi áætlun, sem var all-
mikið meír sundurliðuð en
fyrri áætlanir, var síðan send
hlutaðeigandi stjórnarvöldum í
viðskiftalöndum okkar. — Að
athuguðu máli var þessi áætl-
un þó ekki talin fullnægjandi,
sjerstaklega að því er snerti
sundurgreiningu, gerð og teg-
und varanna, svo og varðandi
upplýsingar um hvernig og
hverjir ættu að nota vöruna.
Af þessu leiddi það, að á síð-
ari helming ársins 1943, varð
dráttur á, að Islendingum
yrði ákveðinn sjerstakur
kvóti í ýmsum vörutegundum.
Má segja, að innflutningur
sumra vörutegunda hafi af
þessum ástæðum minkað um
hríð.
Sendimaður keniur hingað.
Við frekari umræður um
málið, bæði af sendiherrum ís-
lands erlendis, samninganefnd
utanrikisviðskifta og fleiri að-
iljum, varð það að ráði, að
Láns- og leigustofnun Banda-
ríkjanna sendi hingað sjerstak-
an fulltrúa, til þess að skýra
sjónarmið Bandaríkjastjórnar
varðandi innflutningsáætlun-
ina. Hann kom hingað til lands
seint á árinu 1943.
Var þá þegar hafist handa
um samningu innflutningsáætl-
unar, sem fullnægði óskum
þeirra vestra, að því er snerti
sundurgreiningu, tegund og
gerð varanna, svo og upplýs-
inga um þörf þeirra og notkun.
Við samningu þessarar áætl-
unar varð að fara út fyrir
venjulegar skýrslur um inn-
flutning og styðjast að tals
verðu leyti við upplýsingar
einstakra verslana og fyrir-
tækja. Þessi áætlun nær til
mörg þúsund vörutegunda og
í mörgum greinum það ná-
kvæm, að nálgast pöntunar-
sundurgreiningu. '— Áætlunin
bygðist í flestum tilfellum á
því, að greint var frá hversu
mikinn þunga, hve mörg stykki,
hve marga yarda eða metra við
teldum að landið þyrfti á árinu
1944, af hinum ýmsu vörum.
Þegar lokið var þessari
flóknu áætlun, var hún send
.viðskiftaþjóðum okkar.
Okkur skamlaðir kvótar.
— Hvað kom svo út úr öllu
þessu vafstri? spurðum vjer
di. Odd.
— í febrúar þessa árs fór
Viðskiftaráði að berast tilkynn
ingar frá skrifstofu sendiráðs-
ins í Washington um að ein-
stakir liðir áætlunarinnar
hefðu verið athugaðir og ís-
landi ákveðinn sjerstakur út-
flutnings-kvóti, með hliðsjón
-af þeim.
“Þessir kvótar eru nú þegar
orðnir 160 að tölu og taka til
einstakra vöruflokka eða vöru-
tegunda. Kvótarnir þýða raun-
verulega skömtun á innflutn-
ingi til íslands.
Flcstir kvótanna eru mjög
sundurliðaðir og yfirleitt
bundnir við magn eða mál. —
Sem dæmi má geta þess, að
okkur er ákveðinn viss para-
fjöldi skófatnaðar, þar sem
cjreint er, hve mörg pör karl-
mannsskór, hve mörg' pör kven
skór, unglinga- og barnaskór;
við fáum ákveðinn fjölda af
hjólbörðum og slöngum. ákveð-
inn álnafjölda af vinnufataefni,
ljerefti, frakkaefni o. s. frv.;
ennfremur ákveðinn tonna-
fjöida af járni og hrísgrjónum;
ákveðna tölu blýanta o. s. frv.
Þetta voru aðeins nokkur dæmi.
Margir kvótanna skamta okk
ur lítið vörumagn og mikið
minna en ráðgert vaf í inn-
flutningsáætluninni.
Svo er það annað atriði í
sambandi við þessa skömtun
eða kvóta, sem gerir alt þetta
mál mjög erfilt og illt viður-
eignar. Það er, að kvótarnir
eru bundnir við ársfjórðung,
missiri og í einstaka tilfellum
við heilt ár. — Ef einhverjir
kvótar eru ekki notaðir á til-
settu tímabili falla sumir þeirra
niður og verða ógildir. Vegna
erfiðra samgangna, er við eig'-
um nú við að búa, er það í
mörgum tilfellum mjög hæpið,
að unt sje fyrir íslendinga,
þótt íljótt sje viðbrugðið, að
nota kvótana. Höfum við þeg-
ar, í nokkrum tilfellum, mist af
möguleikum á að fá til lands-
ins dýrmætar nauðsynjar, af
þessum ástæðum.
Samkvæmt upplýsingum, er
Viðskiftaráði hefir borist má
gera ráð fyrir, að þessum kvót-
um fjölgi og skömtun .verði
tekin upp á æ fleiri vöruteg-
undum. er flytja þarf til lands-
ins.
Erfitt og vandasamt starf.
— Eykur ekki þetta nýjaíyr-
irkomulag störf Viðskiftaráðs?
— Jú; þetta nýja ástand ger-
ir starf Viðskiftaráðs mikið erf
iðara og vandasamara. Eru það
einkum tvö atriði, sem snerta
framkvæmd á veitingu leyfa
og notkun þeirra, sem valda
Viðskiftará'ði áhyggjum.
Eins og kunnugt er, hefir
Viðskiftaráð (og Gjaldeyris-
nefnd áður) gefið út gjaldeyris-
og innflutningsleyfi, sem sögðu
til um hve mikið verðmæti á-
kveðinnar vörutegundar eða
flokka mætti flytja til landsins.
Nú breytist þetta, þar sem
flestir kvótar eru miðaðir við
magn eða mál. En sá grund-
völlur, sem Viðskiftaráð bygg-
ir úthlutanir sínar á, er bygð-
ur á skýrslum um verðmæti
innflutnings einstakra firma.
Yið þetta bætist svo einnig
það, að Viðskiftaráð héfir gefið
út leyfi fyrir heilum vöru-
flokkum, t. d. vefnaðarvöru,
búsáhöldum o. fl. En kvótarnir,
sem veittir eru hljóða hinsveg-
ar ekki um flokk vefnaðarvöru
heldur ákveðinn álnafjölda af
vissri tegund vefnaðarvöru,
eða ákveðinn fjölda af vatns-
fötum, pottum, bölum o. s. frv.
Þetta veldur því, að Viðskifta-
ráð hefir miklu erfiðari aðstöðu
til að ákveða leyfisveitingar til
einstakra firma.
Hitt atriðið, sem einkum
veldur erfiðleikum, varðar nýt
ingu leyfanna og snýr að inn-
flytjendum og sendiráðinu í
Washingtón. Skal þetta skýrt
nánar.
Svo sem kunnugt er, þarf nú
framleiðslu- og útflutnings-
leyfi fyrir flestum vörum frá
Ameríku. Skrifstofa sendiráðs-
ins í Washington hefir greitt
fyrir þessum leyfum.
Innflytjendur, sem panta vör
ur frá Ameríku hafa orðið að
fela viðskiftasambandi sínu
vestra að sækja um þessaaðstoð
til skrifstofu sendiráðsins. •—
Meðan innflutningur var lítið
takmarkaður og skömtun ekki
eins ströng og nú er orðið, gat
sendiráðið veitt þessi meðmæli
nokkurn veginn innan eðlilegra
og skynsamlegra takmarkana.
En nú er þetta hinsvegar
mjög breytt. Sendirgðið getur
ekki mælt með útflutningi á á-
kveðinni vöru fram yfir það,
sem skömtun vörunnar segir til
um. Fer þetta að verða sjer-
staklega vandasamt verk, þeg-
ar þess er gætt, hve kvótarnir
eru sundurliðaðir og leyfin,
sem innflytjendurnir hafa staff
að með óákveðin, eða rjettara
sagt ná til margra vöruteg-
unda, sbr. vefnaðarvaran.
Enn bætast við tvennir erfið-
leikar. í ýmsum flokkum hafa
gjaldeyris- og innflutningsleyfi
verið veitt til fleiri manna en
beinna innflytjenda, og svo hitt
að sennilega eru nú leyfi í um-
ferð í sumum greinum fyrir
hærri upphæð en samsvarar út-
flutningskvótanum vestra.
Ráðstafanir Viðskiffaráðs.
— Hvaða ráostafanir gerir
Viðskiftaráð til þess að mæta
þessum erfiðleikum?
— Það fyrsta og sjálfsagðasta
er, að haga útgáfu leyfa í sam-
ræmi við kvótana vestra en það
er erfiðleikum bundið, vegna
sundurliðun kvótanna, en leyf-
in hjer bundin við heila vöru-
flokka.
í öðru lagi hefir Viðskiftaráð
reynt að fá úr því skorið, hverj
ir eru hinir raunverulegu inn-
flytjendur kvótavaranna og síð
an sent sendiráðinu skrá yfir
þá, sem það styðst við í fyrir-
greiðslu á útflutningsleyfum.
í þriðja lagi hefir Viðskifta-
ráð eigi komist hjá því, að hlut
■ast til um að mynduð yrðu á-
kveðin innflytjenda-samlög ut-
an um vissar vörutegundir. •—
Sendiráðið 1 Washington mælir
svo ekki með útflutningsleyf-.
um fyrir aðra en þessa aðilja.
Sennilega verður ekki komist
hjá enn meiri sameiningu í inn
kaupasamlög í ýmsum greinum
til þess að framkvæmd þessara
mála hjer og vestra verði við-
ráðanleg.
Loks má geta þess, að Við-
skiftaráð hefir gefið út auglýs-
ingu, þar sem innflytjendum er
gert að skyldu að tilgreina núm
er innflutnings- og gjaldeyris-
leyfa, um leið og sótt er um
aðstoð sendiráðsins í Washing-
ton við öflun útflutningsleyfa,
Á þetta við öll vörukaup, sem
ekki eru gerðar sjerstákar ráð-
stafanir um við sendiráðið.
Með þessu á að tryggja, að
aðeins þeir einir, sem hafa í
höndum gjaldeyris- og inn-
flutningsleyfi hafi mögfltleika
til að fá fyrirgreiðslu í sam-
bandi við útflutningsleyfi
vestra.
— Annars eru öll þessi mál.
segir dr. Oddur að síðustu, enn
í deiglunni og er unnið að því
að fremsta megni, að finna leið
ir til þess að auðvelda þau í
framkvæmd, og jafnframt
tryggja það, að þessir takmörk-
uðu kvótar náist heim til lands
ins. Það er aðálatriðið, eins og
stendur. J. K.
— Bergen
Framh. af bls. 1.
vegna þess að vatnsflóðið braut
þau við bryggjurnar. Fólk, sem
var á gangi á Þýskubryggju
fjekk yfir sig bylgjuna og munu
ekki öll kurl komin til grafai’
énn um þá, sem þar hafa drukn
að.
Loftþrýstingurinn.
Skelfilegastur af öllu var þó
loftþrystingurinn. Hann koll-
varpaði bókstaflega hinni miklu
byggingu Bergenska, og önnur
hús hinumegin Vogsins sættu
sömu örlögum.
Hlutum úr skipunum, sem
sprungu í loft upp, ringdi úm
allan bæinn. Þannig kom skrúfa
bensínskipsins niður í einu út-
hverfi bæjarins og sökk á kaf í
götu eina þar, marga metra nið-
ur.
Fólkið fýkur úr sporvögnum
Loftþrýstingurinn feykti fólki
úr sporvögnum á götunum, og
sumsstaðar varpaði hann börn-
um út um glugga. — Á augna-
bliki voru göturnar fyltar af
hrundum húsveggjum, þakhlut-
um og bjálkum. Líkin lágu alls
staðar, og eldar kviknuðu fljótt
í rústunum.
í byggingu Bergenska fórust
22 starfsmenn en 14 særðust
alvarlega. Tveim dögum eftir
sprenginguna voru enn að
kvikna eldar.
narannnmsminii
nranrannnrarammc
3
Herbergi I
til leigu.
Sjómaður í fastri stöðu =
gengur fyrir. — Tilboð 1
sendist í pósthólf 995. =
llillllllllllllllliiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiinn
Málaflutnings-
skrifstofa
Einar B. GuSmiindsson.
Quðlaugur Þorláksson.
Austurstræti 7.
Símar 3202, 2002.
Skrifstofutími
kl. 10—12 og 1—5.