Morgunblaðið - 08.06.1944, Blaðsíða 5

Fimtudagnr 8. júní 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
ÖFUGSTREYMI OG AFTURHALD
ÞAÐ ER UNDARLEGT, að
í umræðum, sem spunnist hafa
nú um framtíðarstjórnarskrá
lýðveldisins, er semja verður
hið bráðasta eftir sjálfa lýð-
veldisstofnunina, skuli tvent
hafa komið fram, er í senn boð-
ar hið uggvænlegasta afturhald
og öfugstreymi.
★
Annars vegar er um það
rætt, að veita þurfi forsetan-
um vald, til þess að koma í veg
fyrir einræði þingsins, og hins
vegar er talað um, að rífa þurfi
niður alt það, sem áunnist hef-
ir í þeim efnum að gera kosn-
ingafyrirkomulagið lýðræðis-
legra í landinu og sporna gegn
því, að flokkur, sem hefir mik-
inn minni hluta þjóðarinnar að
baki sjer, geti fengið meiri
hluta á þingi. Þannig er talað
um að afnema í senn allar hlut-
fallskosningar og uppbótarþing
sæti, er notuð hafa verið til
lýðræðislegrar jöfnunar milli
flokka, til samræmingar á hlut
föllum kjósendatölu flokkanna
og fulltrúatölu á þingi.
Hefir meira að segja heill
stjórnmálaflokkur, Framsókn-
arflokkurinn, tileinkað sjer
hvorttveggja, afturhaldið og
öfugstreymið í þessum málum
á nýloknu flokksþingi.
★
Það er undarleg glámskygni
þegar menn eru að tala um að
gefa einum manni vald til þess
að girða fyrir einræði kosinnar
fulltrúasamkomu þjóðarinnar!
En það er ekki aðeins órök-
rjett hugsun, sem hjer kemur
fram. Heldur gætir einnig
mesta misskilnings í umræðum
þeim eða skrifum, er fram hafa
farið um vald forsetans. Það er
sagt að forseti eigi ekki og megi
ekki hafa minna vald en kon-
ungur hafði. Það sje forsmán
að hafa gert hann valdalausan
í lýðveldisstjórnarskránni, sem
þjóðin hefir nú staðfesf, til
stofnunar lýðveldinu.
En hvaða „vald“ er það, sem
konungur hafði og forseti er
sviftur 1 stjórnarskránni? Það
er „synjunarvaldið", segja
menn, um annað er ekki talað.
Það er að vísu rjett, að í 22.
gr. gömlu stjórnarskrárinnar
segir: „Staðfesting konungs
þarf til þess, að nokkur sam-
þykt Alþingis fái lagagildi“. Að
formi til felst í þessu, að kon-
ungur hafi haft fult vald til að
synja lögum staðfestingar og
með því koma í veg fyrir að
Eftir Jóhann Hafstein
þau öðluðust gildi. En „foi-mið“
eitt er hjer ekki nægjanlegt
til frásagnar. Bæði verður að
athuga aðra bókstafi stjórnar-
skrárinnar og framar öðru anda
hennar og tilgang. í 15. gr. seg-
ir: „Undirskrift konungs undir
löggjafarmál eða stjórnarerindi
veiti þeim gildi, er ráðherra
ritar undir með hoiium". Þ. e.
undirskriftin veitir ekki gildi
fyrr en ráðherra ritar undir
með konungi. Þannig getur und
irskrift konungs eins ekkert
gildi veitt. Það leiðir m. a. af
því, að „konungur er ábyrgð-
arlaus og friðhélgur. Ráðherrar
bera ábyrgð á stjórnarfram-
kvæmdum öllum“, sbr. 10. gr.
En svo er annað, sem öllu máli
skiftir, og það er sú staðreynd,
að hjer er ekki um neitt raun-
verulegt „vald“ konungs að
ræða. Eftir fullveldisviðurkenn
inguna 1918 er það horfið úr
sögunni, þrátt fyrir bókstafinn.
Lýðveldisstjórnarskráin, sem
þjóðin hefir samþ. veitir hins-
vegar forseta raunverulegt vald
til þess að skjóta samþyktum
Alþingis til þjóðaratkvæða-
greiðslu, þannig að þær falli úr
gildi, ef þjóðin stendur með
forsetanum í að hafna þeim. Þó
að mönnum því finnist forset-
inn hafa bókstaflega minna
vrald en konungurinn, hefir
hann þó að vissu marki raun-
verulegt vald, er konungur
hafði, eðli málsins samkvæmt,
alls ekki.
Hitt er svo annað mál, hvort
ekki mætti síðar finna heppi-
legra fyrirkomulag þessara
mála í framtíðinni, en það snert
ir ekki þann samanburð, sem
gerður er á því, sem var, og því,
sem áformað er í stjórnar-
skránni til bráðabyrgða.
★
Engu síður furðulegar eru
þær raddir, sem heyrst hafa um
það, að niður beri að fella hlut-
fallskosningar og uppbótarþing
sæti.
Tíminn hefir haldið því
fram, að hlutfallskosningar
skapi ekki fult samræmi milli
kjósendatölu og kosinna full-
trúa. Þetta er rjett. Ekki fult
samræmi, og þess vegna .þarf
líka uppbótarsæti, þótt hlut-
fallskosningar sjeu viðhafðar.
Tíminn vitnar nýlega í kosn-
ingaúrslitin hjer í Revkjavík
sem sönnun þess, að hlutfalls-
kosningar skapi ekki jöfnuð
milli flokkanna. Framsókn fái
engan fulltrúa á sín 945 atkv.
Þjóðveldismenn engan á sín
1284 atkvæði. Fleiri atkvæði
standi bak við hinn eina þing-
mann Alþ.fl. en þingmenn
Sjálfstæðisfl. og Sósíalistafl.
Alt þetta er rjétt. En hugsum
okkur, að Reykjavík væri skift
í einmenningskjördæmi, eins og
Tíminn vill, t. d. 8 kjördæmi.
Þá gæti svo farið, að Sjálfstæð-
isfl. fengi alla 8 þingmennina
með meira kjósendafvlgi í
hverju hinna 8 kjördæma en
nokkur hinna ílokkanna. Þrátt
fjrrir það þyrfti flokkurinn
hvergi nærri að hafa meiri
hluta atkvæða í bænum í heild.
Er þetta það, sem Tíminn vill?
Og svo engin uppbótarþingsæti
til leiðrjettingar misrjettinu!
★
Það verður áreiðanlega aö
hafa önnur handbrögð við
samningu framtíðár stjórnar-
skrár lýðvældisins en þau, sem
boða tómt afíurhald og öfug-
streymi.
Það er hlutverk yngri kyn-
slóðarinnar að kveða niður slíka
drauga.
Samtaka nú íslendingai
Eftir Baldur Bjamasort,
Það birti vfir íslandi, þegar
kunnugt var gjört, að samkomu
lag hefði náðst á Alþingi um
sjálfstæðismálið, þann 9. mars
síðastliðinn.
Jeg hygg að þungu fargi hafi
verið Ijett af huga margra
íslendinga.
Um skeið leit út fyrir að sjálf
stæðismálsins biðu sömu örlög
og flestra annara mikilvægra
mála, sem Alþingi hefir fjallað
um að undanförnu. En, sem
betur fór, báru fulltrúar þjóð-
arinnar gæfu til þess, um síðir,
að standa saman sem einn mað
ur, í þessu helgasía máli þjóð-
arinnar. .
Vigur
Enda þótt Alþingi hafi á síð-
ustu árum brugðist skyldu sinni
ó ýmsan hátt og ekki farist ráðs
menskan fyrir þjóðina giftu-
samlega, ber þó að þakka því
það sem það hefir vel gert og
láta það njóta sannmælis.
í sjálfstæðismálinu hefir Al-
þingi gengið á undan með góðu
éftirdæmi.
Frá Heimdalli
Síða
Sambands ungra Sjálfstæðismanna kemur út
viku- eða hálfsmánaðarlega.
Stjórn sambandsins annast ritstjórn síðunnar.
Ungir Sjálfstæðismenn! Sendið greinar og
annað efni á síðu ykkar til stjórnar Sambands
ungra Sjálfstæðismanna, skrifstofu Sjálfstæð-
isflokksins, Thorvaldsensstræti 2, Reykjavík.
AÐALFUNDUR Heimdallar, fjelags ungra Sjálfslæðismanna
í Reykjavík, var haldinn í húsi Sjálfstæðisflokksins 11. maí €.1.
Formaður fjelagsins, Ludvíg Hjálmtýsson gaf skýrslu um störf
þess á s.l. ári, en fjelagslífið var þá í miklum blóma. Gjaldkeri
gaf skýrslu um fjárhaginn, sem er ágætur.
Samþykt var tillaga frá fyrverandi stjórn um að leggja fram
20 þúsund krónur til húsbyggingar fyrir flokksstarfsemina í
Reykjavík.
Ludvíg Hjálmtýsson var end
urkosinn formaður fjelagsins.
Aðrir stjórnarmeðlimir voru
kosnir: Baldur Jónsson, Geir
'Hallgrímsson, Ingvar Pálsson,
Björgvin Sigurðsson. Eggert
Th. Jónsson, Magnús Helgason,
Sigmundur Kornelíusson og
Már Jóhannsson. Varamenn:
Vignir Jósepsson, Valgard
Briem og Sveinbjörn Hannes-
son. Endurskoðendur: Sveinbj.
Þorbjörnsson og Björn Magn-
ússon.
I lok fundarins þakkaði for-
maður fjelagsins alla þá velvild
og stuðning sem fjelagið hefði
orðið aðnjótandi.
í Heimdalli er áhugasveit
ungra Sjálfstæðismanna í höf-
uðstað landsins og hefir fjelag-
ið fyr og síðar verið flokknum
þar hin besta stoð og stytta.
Þjóðin heíir þá heldur ekki
látið sinn hlut eftir liggja.
Aldrei sýndi hún áður glæstari
áhuga en við þjóðaratkvæða-
greiðsluna 20.—23. maí, —
aldrei meiri einingu!
Ert við megum ekki láta stað-
ar numið. Sjálfstæðisbaráttu
okkar i stjórnarfarslegu tilliti
við erlent vald er lokið.
■ Ný sjálfstæðisbarátta á að
hefjast. Sú barátta, sem að okk
ur sjálfum snýr.
Undanfarna áratugi hefir ver
ið næsta róslursamt í okkar
lilla þjóðfjelagi. Flokkadræítir
og eriur á öllum sviðum hafa
vaðið uppi og staðið eðlilegum
framförum einatt fyrir þrifum.
Jeg tréystí því, að samkomu-
lag það, sem í vetur náðist á
Alþingi. sje fyrirboði þess,
að ný friðaröld sje að renna
upp i íslensku þjóðlifi.
Innanlandsófriði var urn a3
kenna að við mistum sjálfstæði
okkar árið 1262.
Látum ekki þá harmsogu
endurtaka sig nú, þegar við
höfum öðlast frelsið á ný. Þann
17. júni halda íslendingar sína
fyrstu frelsishátíð.
Látum þann dag marka tíma
mót í sögu okkar, á þann hátt
að frá þeim degi standi þjóðin
saman sem einn maður.
Látum flokkadrætfina og
smámunasemina, sem sett hafa
sinn leiða svip á íslenskt stjóm-
málalíf, r.iður falla.
Allir viðurkenna hve geysi-
mikla þýðingu gott samstarf
hefir, og -að h?cgí er- að vinna
slórvirki þar sem góður vilji og
almennur er fyrir héndi. Okk-
ur Islendingum er brýn nauð-
syn, að við sóum ekki kröftuná
okkar til ónýtis rrteð innbyiðis
deilum, heldur göngum jafnan
sameinaðir að hverju starfi.
Þá ffiun okkur vel vegna.
Vigur, 25. apríl.
Baldur Bjarnason.