Morgunblaðið - 20.06.1944, Qupperneq 8

8
lORGCNBLAÐlt)
íriðudagur 20. júní 1944.
Fimtugur í gær:
Guðmundur Guðjónsson
«
kaupmaður
ÞAÐ er ekki lítið auka-
starf, sem er samfara því, að
vera formaður Fjelags mat-
vörukaupmanna. Matvörukaup
menn eru eru 70—80 að tölu.
Allan daginn hringir síminn
á skrifstofu Guðmundar, því
allir þurfa að ráðfæra sig við
formanninn um eitt í dag og
annað á morgun, hvað hitt
og þetta megi kosta samkv.
hinum nákvæma útreikningi
verðlagsstjóra, því engu má
muna. Eða þá hvenær sje von
á ávöxtum og smjöri frá Ame
ríku og hvort ekki sje von á
betri kartöflum frá Englandi
og ávalt er svar á reiðum
höndum hjá formanni, fyrir-
spurnum er svarað fljótt og
greiðlega.
Guðmundur var kosinn for-
maður Fjelags matvörukaup-
manna á síðasta aðalfundi í
11. sinni, má á því sjá að það
er ekki lítið traust sem fjelags
menn bera til hans í hvívetna.
Ilann hóf sjálfur verslun
arrekstur þann 1. apríl 1918
og hefir alla tíð síðan rekið
eina af vinsælustu og þekkt-
ustu matvöruverslunum bæj-
arins. Þeir sem versla við
Guðm., kunna vel við viðskift
in, enda er hann hvers manns
hugljúfi við búðarborðið, ræð-
in|n, lipur og sanngjarn í öll-
um viðskiftum.
(Fjíelagslífið hefir, einkum
nú hin síðari árin, meir og
meir heimtað starfskrafta
Gúðmundar, er hann jafnan
boðinn og búinn að leggja
góðu málefni liðsyrði, enda
sjerstaklega samvinnu og til-
lögu góður. Mestan tíma út-
heimtir starf hans í þágu hags
muna og fjelagsmála F.M.R.
þar sem hann eins og áður er
sagt, hefir gengt formanns-
störfum í tug ára. Ilann er
einnig í stjórn Frjálslynda-
safnaðarins, tekur þar mikinn
þátt í fjelagslífi og fram-
kvæmdum. I stjórn Landsmála
fjelagsins Varðar hefir hann
átt sæti í nokkur ár.
Á síðasta aðalfundi Versl-
unarráðs Islands var hann
kosinn í aðalstjórn til þriggja
ára, þangað eru ekki valdir
nema hæfustu menn innan
verslunarstjettarinnar.
Gnðmundur er giftur Önnu
Maríu Gísladóttur, mestu dugn
aðar og myndar konu eins og
heimili þeirra hjóna ber best-
an vott um, eiga þaii fjögur
uppkomin börn.
Við matvörukaupmenn, send'
um allir Guðmundi hlýjar
árnaðáróskir og vonum að
mega lengi enn þá njóta starfs
krafta hans og forustu.
Sigurl. Kristjánsson.
Skip fii söiu
Línuveiðagufuskipið Alden G. K. 247, 111
smál. brúttó, er til sölu nú þegar. Tilboðum
sje skilað til undirritaðra, er gefa nánari upp-
lýsingar, fyrir 24. júní n.k. Rjettur áskilinn
til að taka hvaða tilboði sem er, eða hafna
öllum.
Jón Björn Elíasson,
Bárugötu 15,
Reykjavík.
Þorgiis G. Einarsson,
Strandgötu 25,
Hafnarfirði.

TILKYNIMING
Viðskiftaráðið hefir ákveðið að frá og með
24. júní 1944, megi verð á líkkistum, öðrum
en zink- og eikarkistum, hæst vera kr. 900.
Ódýrari gerðir, sem framleiddar hafa verið,
I mega ekki hækka í verði nema með samþykki
Verðlagsstjóra. Verð á zink- og eikarkistum
i'er og háð samþykki hans.
Reykjavík, 16. júní 1944
VERÐLAGSSTJÓRINN.
Ræðu Sveins Björnssonur
Framhald af bls. 7
viðhorfum. Þeir hafa kunn-
að að breyta lífsvenjum sín-
um svo, að nú er hverjum
þar í landi skamtaður biti úr
hendi, bæði um mat og
drykk, klæðnað og annað
sem talið er lífsnauðsynjar.
Þeir hafa gert það upp við
sig að þessu verði að halda
áfram að minsta kosti nokk
ur ár eftir styrjöldina Allir
vinnufærir Bretar, karlar og
konur, vinna ,,með einni sál“
til þess að vinna styrjöldina
og vinna friðinn á eftir. Þeir
geta með stolti bent á þá
staðreynd, að þjóð þeirra
hefir þrátt fyrir takmark-
aðra viðurværi en áður
bætt heilsufar sitt á stríðs-
árunum frá því sem áður
var, og þó eru flestir sona
þeirra, þeir sem hraustastir
eru líkamlega, á vígvöllun-
um. Þeir hafa nú þegar all-
an hug á ráðstöfunum til að
auka og trygpia útflutnings-
verslun sína að styrjöldinni
lokinni.
Vjer íslendingar tölum oft
um það, í ræðum og riti, að
land vort sje auðugt. En
framandi mönnum, sem
koma frá frjósömum lönd-
um, mun ekki koma land
vort svo fyrir, að það sje auð
ugt land. Og þó er það svo
auðugt, að hjer hefir haldist
bygð um meira en þúsund
ár, þrátt fyrir plágur og
hörmungar; þrátt fyrir það
að oss hafi um margar aldir
verið meinað að njóta á-
vaxta vinnu vorrar; og þrátt
fyrir það rányrkjusnið, sem
löngum hefir verið á at-
vinnuháttum vorum, saman
borið við ræktunarmenn-
ingu margra annara þjóða.
Jeg held að kalla mætti ís
land auðugt land ef vjer
gætum þess í sjálfstæðisbar
áttunni, sem er framundan,
að vinna öll án undantekn-
ingar með aukinni þekkingu
og notfæra oss aukna tækni
nútímans. Það er vinnan,
framleiðslan, sem ríður
baggamuninn um auð eða
fátækt þjóðanna.
Fyrsta skilyrðið til þess
að „vinna friðinn" að fengn
um umráðum yfir öllum mál
um vorum, mætti því lýsa
með þessum orðum: Vinna
og aukin þekking.
Þess vegna ber að leggja
mikið í sölurnar á þessu
sviði. Öllum vinnufærum
mönnum og konum verður
að revna að tryggja vinnu
við þeirra hæfi og reyna að
gefa þeim kost á aukinni
þekkingu við hvers hæfi. Að
vísu er vinnan venjulega
nauðsynleg til þess að afla
einstaklingnum lífsviður-
væris. En vinna vegna vinn-
unnar, vegna vinnugleðinn-
ar, er áreiðanlega meira
virði en atvinnuleysi eða
iðjuleysi. Jeg held að segja
megi, að vinnuöryggi það,
sem fólst í því að flestir
unnu að landbúnaði, og
voru bundnir við jörðina,
sem altaf var gjöful, hafi átt
mikinn þátt í því að halda
lífi í íslensku þjóðinni á
hörmungatímum, þótt við
fátækt yæri oft að búa.
Slíkt vinnuöryggi þarf að
skapa nú með breyttum við-
horfum.
Vinnuöryggið hygg jeg að
verði aðalatriðið. Hvort
menn uppskera fyrir vinnu
sína sömu eða hærri krónu-
tölu, verður aldrei að eins
miklu atriði. Verðmæti pen-
inganna er' háð sífeldum
breytingum. Þeir eru því að
vissu leyti eins og mýrarljós
sem villir mönnum sýn, en
er í sjálfu sjer ekkert ljós.
Og vinnuöryggi er því að-
eins hægt að skapa til lang-
frama, að framleiðsluvörur
verði ekki óútgengilegar
vegna dýrleika. Enginn mun
fáanlegur til að greiða
hærra verð fyrir framleiðslu
vörur vorar en það, sem
hægt er að kaupa samskon-
ar vörur fyrir annarsstaðar.
Þessari einföldu staðreynd
ættu flestir að geta gert sjer
grein fyrir með því að grípa
í eigin barm.
Með aukinni þekkingu má
öðlast meiri tækni til að
framleiða útgengilegar vör-
ur með samkepnisfærum til-
kostnaði. En þangað til feng
in er sú þekking, og að því
leyti sem hún hrekkur ekki
til, verðum við að gera það
sama sem Bretar og ýmsar
aðrar þjóðir hafa gert, ann-
að hvort af fúsum vilja eða
vegna kúgunar, að brevta
lífsvenjum vorum, lækka
kröfurnar um stund um það,
sem vjer nú teljum nauðsyn,
en hefir reynst öðrum þjóð-
um að komast af án, meðan
vjer erum að gera oss hæf-
ari til samkepnisfærrar
framleiðslu.
Að sameina kraftana um
þetta verður einn af fyrstu
prófsteinunum í framhalds-
sjálfstæðisbaráttu vorri.
Menn skipa sjer í stjettir
og flokka um sameiginleg
hugðarmál. Svo hefir verið
og svo mun verða. Barátta
milli stjetta og flokka virð-
ist óumflýjanleg. En þá bar-
áttu verður að heyja þann-
ig, að menn missi aldrei sjón
ar á því, að þegar alt kemur
til alls, erum vjer allir á
sama skipinu. Til þess að
sigla því skipi heilu í höfn,
verðum vjer að læra þá list
að setja öryggi þjóðarheild-
arinnar ofar öðru. Hjer á
landi er ekkert gamalt og
rótgróið auðvald eða yfir-
stjett. Heldur ekki kúguð og
undirokuð alþýða. Flestir
okkar eiga frændur og vini í
öllum stjettum þjóðfjelags-
ins. Oss ætti því að vera auð-
veldara en ýmsum öðrum að
vilja hver öðrum vel. Að
bera ekki í brjósti heift og
hatur, öfund og tortrygni
hver til annars, þótt vjer
höfum lent í mismunandi
stjettum í þjóðfjelaginu. Oss
ætti að vera auðveldara að
leggja hver sinn skerf eftir
efnum og ástæðum til þess
að byggja upp fyrirmyndar
þjóðfjelag á þjóðlegum
grundvelli.
Vjer verðum að sækja
þekkingu til annara um
margt. En vjer verðum að
temja oss það að semja þá
þekkingu að í-slenskum hög-
um og háttum. Það mun
aldrei blessast að færa ís-
lensku þjóðina í erlendan
stakk, sem sniðinn er eftir
öðrum aðstæðum. Vjer verð
um að sníða stakkinn sjálfir
eftir vorum eigin vexti. Jeg
hefi veitt því eftirtekt í lög-
gjöf vorri, að innflutt lög-
gjöf annara landa svo að
segja óbreytt án þess að laga
hana eftir íslenskum aðstæð
um, hefir ekki komið að því
gagni, sem ætlast var til.
Það eru ekki margir ára-
tugir síðan vjer þóttumst
vanfærir um að færast nokk
uð verulegt í fang, vegna fá-
tæktar. „Vjer höfum ekki
ráð á því“ var viðkvæðið. Á
því sviði hefir oss vaxið svo
ásmegin, að sumir telja oss
nú hafa ráð á hverju sem er.
Vjer verðum að reyna að
temja oss þá hugsun, að það
er til takmarkalína, sem
ekki verður farið út fvrir,_
ef vel á að fara. Sú takmarka
lína er framleiðslugeta þjóð
arinnar sem heildar. Oss
ber að varast þá hættu að
eyða meiru en vjer öflum,
þjóðin sem heild og einstak-
lingarnir. Merkur danskur
bóndi sagði við mig á kreppu
árunum eftir 1930: „Búskap
ur getur altaf borið sig,
hvernig sem árar, ef hann
er ekki bygður á skuldum.
Hæfilegt bú mun altaf sjá
bóndanum farborða. En það
gefur aldrei þau uppgrip, að
það geti staðið undir háum
vöxtum og afborgunum af
skuldum11.
Má ekki heimfæra þetta
upp á þjóðarbúið íslenska?
Vorum vjer ekki fyrir fáum
árum að sligast undir þess-
ari skuldabyrði? Nú teljum
vjer oss vel stæða vegna
gróða á stríðsárunum. Ótal-
mörgum hefir tekist að losa
sig úr skuldum og standa því
betur að vígi en nokkru
sinni fyrr, ef þeir kunna sjer
hóf. Þjóðarbúið mundi einn
ig standa alt öðru vísi að
'vígi, ef ríkið gerði sama og
einstaklingarnir, að losa sig
úr skuldum. Og okkur ætti
að vera það hægt.
Ef vjer svo gættum þess
að nota þá fjármuni, sem oss
hafa safnast að öðru leyti til
þess að auka þekkingu vora,
framleiðslutækni og aðra
menningu, þá getum vjer
horft með bjartsýni fram á
veg. Þá ættum vjer að geta
skapað vinnuöryggi fyrir alt
vinnufært fólk í landinu. Þá
gætum vjer orðið liðtækir í.
samvinnunni með öðrum
lýðfrjálsum þjóðum til þess
að skapa betra framtíðar-
skipulag þjóðanna.
Þetta er hægt, ef mönn-
um tekst að samlaga skoð-
anir sínar og stefnur betur
en verið hefir á þessu sviði
og vilja færa þær fórnir,
sem nauðsynlegar eru til
þess.
Með þessum orðum flyt
jeg allri þjóðinni, hverjum
einstökum, kveðju mína og
bið þess að blessun megi
fylgja þjóð vorri á þeirri
braut, sem hún hóf með
stofnun lýðveldisins á Lög-
bergi í gær.