Morgunblaðið - 15.07.1944, Blaðsíða 6

6
Ví O1.GUNBLAÐIÐ
Laug.arclagur 15. júlí 1944

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsii-gar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasöiu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Sala togara
og andleg örbirgð
EIGENDASKIFTI að togurum hjer á landi er enginn
einstakur viðburður, hvorki fyrr nje síðar. Þannig hefir
það verið hin síðari árin, að af og til hafa togarar gengið
kaupum og sölum hjer innanlands, milli fjelaga eða ein-
stakra manna. Mönnum hefir skilist, að um engin stór-
tíðindi var að ræða.
En það lítur nú helst út fyrir, að um þetta sem annað,
gildi öðru máli að dómi vissra pólitískra spekulanta, þegar
eitt ákveðið útgerðarfjelag á í hlut.
Frjettir hafa borist af því undanfarið, að Kveldúlfur
hafi selt þrjá af togurum fjelagsins. Og í gær leysir Al-
þýðublaðið frá skjóðunni, — getur nú ekki orða bundist
„eftir slíka aðvörun11 sem þessar togarasölur eiga að vera
þjóðinni, að dómi blaðsins.
Hvers vegna er nú sala Kveldúlfstogaranna þjóðinni
„aðvörUn“, en annara togara ekki? Eru afturgöngur
gamalla óhappa farnar að ásækja ritstjóra Alþýðublaðs-
ins? Hann rámar sennilega í, að eitt sinn vildi Alþýðufl.
lögleiða sjerstök gjaldþrotalög fyrir þetta eina útgerðar-
fjelag í landinu. Tilgangurinn með þessum sjersjónar-
miðum varðandi þetta eina fyrirtæki hefir vafalaust verið
álíka óeigingjarn þá og nú. En af fenginni reynslu hefði
þó fremur mátt ætlaf að hið brenda barn forðaðist eldinn.
Það kennir margra grasa í forystugrein Alþýðubl. í
gær varðandi togarasölur Kveldúlfs. En í engu atriði, er
máli skiptir, er rjett með farið, eða frómt frá sagt.
Blaðið grætur krókódílatárum yfir því, að með sölu
hinna þriggja togara hafi „stórfje verið dregið út úr út-
gerðinni“. Hvaða fje hefir verið út úr útgerðinni dregið?
Ekki eyrir! Þvert á móti hafa hinir nýju eigendur tog-
aranna lagt stórfje til útgerðarinnar, en á hinn bóginn
hefir seljandi meira handbært fje með andvirði togar-
anna. Nú vita allir, að framtíð togaraútgerðarinnar bygg-
ist á því, að hinir gömlu togarar verði hið bráðasta endur-
nýjaðir með nýtísku skipum. Og þrátt fyrir góða afkomu
munu útgerðarfjelögin þurfa á öllu að taka er að því
kemur, ef endurnýjunin á að fara svo skjótt og myndar-
lega fram sem nauðsyn krefur.
Þá gefur blaðið í skyn, að með sölu þessara togara sieu
útgerðarfjelaginu orðnir lausir til ráðstöfunar varasjóðir
og nýbyggingarsjóðir, er safnast hafi við rekstur tog-
aranna. Sýni það sig þá m. a. hversu haldlaust hafi verið
alt tal Mbl. um nauðsyn þess að heimila útgerðarfjelögun-
um að safna varasjóðum og nýbyggingarsjóðum til trygg-
ingar rekstrinum í framtíðinni, með því að veita í því
skyni vissar skattaívilnanir.
Allar þessar bollaleggingar ritstjóra Alþ.bl. eru tómt
bull og vitleysa og fram settar í einskæru blekkingar-
skyni. Sala togara hefir að sjálfsögðu engin áhrif á ráð-
stöfunarheimild fyrirtækis yfir varasjóðum þess, nema
e. t. v. að því leyti sem þær gætu spornað við því, að á
þá þyrfti að ganga til þess að greiða skatta og skyldur
eða standa undir rekstrinum að öðru leyti.
Það mætti í þessu sambandi minna ritstjóra Alþ.bl. á
orð Eysteins Jónssonar, sem ekki er þektur að því að
vilja fegra málstað útgerðarinnar, þegar verið var að af-
greiða á Alþingi þau skattalög, er útgerðin nú býr við.
Hann taldi, að með þeim væri „trygt, að langsamlega
meiri hluíi stíðsgróðans rinni til opinberra þarfa, og að
mestur hluti þess fjár, sem eftir er skilinn, væri bundinn
í varasjóðum og nýbyggingarsjóðum“, og „að skattaíviln-
uninni vegna varasjóðshlunninda fylgdi svo mikil íhlutun
af hálfu ríkisvaldsins, að nærri stappaði, að sjóðirnir
væru sarneign hlutafjelagsins og hins opinbera“.
Það hefir að vísu ekki þótt gæta mikillar frjósemi í 1
skrifum ritstjóra Alþýðubl., allra síst eftir öll ósköpin í
sjálfstæðismálinu á síðasta ári. En að um slíka andlegc
örbirgð væri að ræða, sem raun ber vitni, hefir sennileg;
færri grunað.
I IVIorgunblaðinu
fyrir 25 árum
Við setningu Alþingis 1. júlí
1919, barst eftirfarandi kveðja
frá Kristjáni konungi X:
2. júlí.
„Við setningu Alþingis ósk-
um Vjer alþingismönnum
flutta konunglega kveðju
Vora:
Þegar Vjer í fyrsta sinn, eft-
ir ríkisstjórnartöku Vora, send
um Alþingi kveðju Vora, ljet-
um Vjer í ljós þá öruggu von,
að trúnaðarsambandið miili kon-
ungs og þjóðar mætti veita Oss
krafta og þrek í Vorri ábyrgð-
arþungu konungsstöðu.
Er Vjer nú sendum Alþingi,
kjörnum fulltrúum fullvalda
ríkis kveðju Vora, viljum Vjer
láta í ljós þakklæti Vort fyrir
það, að trúnaðarsamband það,
sem Vjer höfum óskað að starf
Vort bygðist á, hefir borið svo
góðan ávöxt, og Vjer lítum
fram á ókomna tímann í ör-
uggu trausti þess, að rikisskip-
un sú, sem íslenska þjóðin með
frjálsri atkvæðagreiðslu hefir
samþykt að byggja framtíð
sína á, megFverða Islandi til
hamingju og tryggja trúnaðar-
traustið milli konungs og þjóð-
ar.
★
Mikið er nú rætt um bifreiða
stæði hjer í Reykjavík. Það
vandamál var einnig á döfinni
fyrir 25 árum. Það er gaman að
athuga, hvernig það var þá
leyst.
3. júlí.
„Borgarstjóri hefir nú aug-
lýst, hvar bifreiðar eiga að
halda kyrru fyrir, er þær bíða
eftir akstri, og ýmsar nánari
reglur um atvinnu af bifreiða-
akstri en verið hafa.
Flestir munu fyrst reka aug-
un í það, að eigi er ætlað stæði
‘nema 20 bifreiðum .... Þá
mun því einnig veitt eftirtekt,
að nálega öllum bifreiðunum er
ætlað stæði í Miðbænum. — Á
Lækjartorgi mega 10 bifreið-
ar standa, í Veltusundi tvær,
í Templarasundi tvær. Tvær
eiga að standa í Miðstræti, ein
á Laugavegi nálægt Klappar-
stíg og þrjár inn á Vitatorgi.
Og þar með eru upptalin bif-
reiðastæðin“.
★
Bílar voru þá ekki daglegt
brauð hjer á landi. Frá Isa-
firði er símað:
4. júlí.
Meðal bæjarnýjunga má
telja, að bifreið er tekin að
renna um göturnar. Vegurinn
til Hnífsdals hefir spilst svo af
aur og skriðurensli, að eigi er
mögulegt að komast á bifreið
nema spölkorn út fyrir bæinn“.
★
Járnbraut austur yfir fjall
þótti þá lífsnauðsyn til þess að
Þyggja bæjarbúum næga
mjólk. Um þetta. segir m.a.:
5. júlí.
„Á þingmálafundi um dag-
inn, gaf Jón Magnússon for-
sætisráherra þess, að Reykja-
vík væri lífsnauðsyn að fá járn
braut austur í sýslur, tíl þess
að fá bætt úr hinum tilfinnan-
lega og hættulega mjólkur-
skorti, sem hjer er í bænum“.
Góðar
undirtektir.
ÞAÐ ER gott málefni að berj-
ast fyrir þrifnaði í umgengni
manna úti og inni. Það er líka
svo einstaklega þægilegt mál,
vegna þess að allir, hver og einn
einasti maður er sammála í þess
um_ efnum. Jeg hefi enn ekki
hitt fyrir mann, sem hefir t.d.
sagt: „Hvað ætlið þið að halda
áfram þessu bannsetta rugli um
þrifnað og góða umgengni?“
Nei, það er ekkert annað en ein-
skært lofið fyrir framtakssem-
ina.
Mann nokkurn hitti jeg á göt-
unni í gærmorgun. Hann sagði
við mig eitthvað á þessa leið:
„Góði haltu áfram að minna
menn á að vera þrifnir og kasta
ekki frá sjer alskonar rusli hing-
að og þangað á almannafæri. —
Þær eru ágætar' greinarnar þín-
ar um þetta. Þær bera árangur,
ef þú heldur nógu lengi áfram“.
Og um leið og hann hafði lok-
ið máli sínu tók hann upp síga-
rettupakka úr vasa sínum. Það
var aðeins ein sígaretta eftir í
pakkanum. Maðurinn stakk
henni upp í sig og fleygði tóm-
um pakkanum á rennusteininn í
Austurstræti, rjett við eina rusla
körfuna.
Ekki hafði jeg skap til að
benda honum á hvernig orðin og
athafnirnar stönguðust á hjá hon
um, því það er svona um marga
fleiri.
En svo eru
aðrir ....
EN ÞAÐ væri til lítils að
'brýna fyrir fólki góða umgengni,
ef allir væru eins og þessi ná-
ungi, en sem betur fer er það
ekki svo slæmt. Jeg hitti annan
mann í gærmorgun í Austur-
stræti. Hann fór líka að tala um
þrifnaðarmálin og sagði mjer
þessa sögu.
Hjer á dögunuín fórum við
nokkur saman í skemtiferð upp
í sveit. Við höfðum með okkur
mat og dálítið tár á flösku, svona
upp á gamla móðinn.
Við settumst á fagran stað og
nutum veðurblíðunnar og nestis-
ins í ríkum mæli. Þegar við hjeld
um af stað aftur var pappírsrusl
og matarleyfar í kringum okkur
og við hefðum vafalaust skilið
þetta eftir þarná af gömlum
vana, ef ein stúlkan, sdm var
með i för okkar, hefði" ekki sagt:
„Það er alveg rjett, sem hann
Víkverji var að skrifa í Morgun-
blaðið á dögunum. Við skulum
ekki skilja þetta eftir okkur
svona“. Síðan var alt hreinsað,
og er því var lokið, var ekki
hægt að sjá, að þarna hefði borð-
að stór hópur fólks.
Er við komum upp í bílana,
var drepið á góðgætinu á flösk-
unum. Þegar ein var orðin tóm,
ætlaði sá, sem drukkið hafði síð-
asta dropann, að fleyja flöskunni
út um gluggann. En áður en
hann gerði það hrópaði einhver:
„Nei, heyrðu laxi, við skulum
hafa hana í bílnum, þó tóm sje“.
Óþörf afsökun.
MENN VIRÐAST í alvöru vera
farnir að hugsa um þessi mál
og er það vel. Það er að minsta
kosti byrjunin. Maðurinn, sem
kastaði frá sjer sígarettupakkan-
um í rennuáteininn, skilur,
að það er sóðaskapur og hapn
mun brátt átta sig og taka unp
aðra venju og það verða fleiri
og fleiri meðal skemtiferðafólks,
sem taka að sjer að sjá um, að
menn skilji ekki eftir sig rusl á
áfangastöðum.
„Ferðalangur“, sem jeg birti
brjefið frá í gærmorgun skrifar
rjettilega mjög á þessa leið:
„Eitt sinn afsökuðu þjer ofur-
lítið í blaði yðar sóðaskap manna
á Þingvöllum í sambandi við há-
tíðahöldin 17. júní, en slík af-
sökun var óþörf. Ef fólk getur
farið með matföng og ýmislegt í
pappírsumbúðum til Þingvalla
þá getur það sannarlega eins far-
ið með tóman pappírinn heim
með sjer, og einum er ekki meiri
vorkun en öðrum. Þeir munu
hafa verið margir , sem engu
rusli köstuðu'frá sjer á Þingvöll-
um þenna dag, en ljót þótti mjer
umgengnin í skógarrjóðrinu
og má slíkt ekki koma fyrir oft-
ar. Það var til skammar öllum
hlutaðeigendum“.
Ein saklaus
fyrirspurn.
ÚR BRJEFI til Víkverja: —
„Hjer fyrir utan húsið hjá mjer,
var verið að gera við símalögn
eða eitthvað þessháttar fyrir um
þremur vikum. Verkinu er nú
fyrir löngu lokið og verkamenn-
irnir farnir. En samt liggja enn-
þá grjóthrúgur, bæði á gang-
stjettinni og víðar á götunni.
Hve lengi skyldu þær eiga að
vera þarna fyrir gangandi fólki
......
Þetta er ósköp saklaus fyrir-
spurn og mjer finst ekki nema
eðlilegt að maðurinn spyrji. Það
er oft einkennilega illa gengið
frá, þegar götur eru rifnar upp,
til að leggja í þær allskonar
leiðslur. Venjulega er það mjög
lítið verk, sem eftir er. Þyrfti
ekki annað en benda viðkomandi
verkstjórum á þetta og ætti það
þá að lagast.
Duglegir
innheimtumenn.
ÞAÐ hlýtur að vera lýjandi
starf, að vera innheimtumaður
reikninga þessa dagana. Helm-
ingur þeirra manna, sem hitta
þarf, eru í sumarfrii og óregla
kemst á innheimtuna. í fyrra
lýsti jeg að nokkru, í samtali við
innheimtumann, erfiðleikum
þessarar stjettar á „eðlilegum
tímum“. En ekki eru þeir minni
um hásumarið.
En menn eru misjafnlega dug-
legir í sínu starfi og einum tekst
það, sem öðrum dettur ekki í
hug að reyna. Það er t.d. sagan
um innheimtumann þess opin-
bera, sem var með 15 krónu
reikning á starfsmann eins fyr-
irtækis hjer í bænum. Reikning-
urinn var ekki nema örlítið brot
af því, sem þessi maður greiðir
árlega til viðkomandi stofnunar.
En nú var skuldunauturinn í
sumarfríi og rukkarinn náði
ekki til hans. Góð ráð voru dýr,
að ná inn þessum krónum serh
fyrst. Og hinum duglega inn-
heimtumanni tókst að fá pening-
ana. Hann æddi um vinnustað-
inn með nöldri og jafnvel skömm
um, þar til einn starfsrriaður fyr-
irtækisins, sem á hlustaði mist^
þolinmæðina fyrir hönd hins
fjarstadda starfsbróður síns, og
greiddi fyrir hann reikninginn.
Með frekjunni hefst það. En
vinsældir innheimtumannsins og
og fyrirtækis hans váxa varla í
hlutfalli við ávinninginn.