Morgunblaðið - 15.07.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 15. júlí 1944
8101 GUNBLAÐIÐ
EYÐING LEIPZIGBORGAR
Um kvöldið þann 3. desem
ber var hvasst, kalt og
skýjað loft. Það var því ágæt
is veður til loftárása. Við vor
um því alveg vissar um, að
loftárásarmerki myndi
verða gefið, en við álitum þó
að enn myndi árásinni beint
gegn Berlín.
Árásarmerkið var gefið
um klukkan 3.45 um nótt-
ina. Jeg rjett heyrði það í
gegnum svefninn og spurði
Sybillu, hvort hún ætlaði
ekki að fara á fætur. Hún
kvað nei við, og sagði, að
sennilega væri þetta ekki
raunverulegt hættumerki.
Til allra hamingju höfðu
þær mamma og Barbara
farið á fætur. Jeg brást hið
versta við, er þær kveiktu
Ijós í gangnum svo að jeg
neyddist til að fara fram úr
rúminu og-draga myrkvunar
tjöldin fyrir gluggann. Jeg
var rjett í þann veginn að
stíga upp í rúmið aftur, er
jeg heyrði drxmur í fjarska.
Sá jeg nú, að heppilegast
mvndi að fara á fætilr.
Einmitt í þessu heyrði jeg
hvin og síðan sprengingu
skamt frá okkur. Jeg þreif
kápu mína, inniskó og fata-
tösku og hljóp niður í kjall-
arann. Sybilla kom þjótandi
á eftir mjer, aðeins í kápu
utan yfir náttfötin og í inni-
skóm. Barbara og mamma
höfðu rænu á að taka með
sjer gasgrímur sínar og
teppi, en jeg gleymdi því al
gerlega.
Fyrstu sprengjurnar
falla.
Sybilla: — Sprengjurnar
fjellu nú viðstöðulaust og
hávaðinn var ægilegur.
Sprengjurnar srungu og
hristu húsið — í sumum
heyrðist blísturshljóð, öðr-
um öskur og stöðugt mátti
greina kokhljóðið í brenni-
steinssprengjunum.
Eftir 25 mínútur var alt
liðið hjá og sprengjugnýr-
inn hætti. Enn logaði ljósið
í kjallaranum hjá okkur.
Við litum upp. Einhvern-
tíma meðan árásin stóð yfir,
höfðu kjallardyrnar onast.
Gluggarúðumar voru brotn
ar, enda þótt múrsteinum
væri hlaðið fyrir gluggann
að utanverðu. Kjallarinn
var fullur af reyk.
Þegar sprengjugnýinn
Ijetti tókum við að hevra
snarkið í eldinum og sáum
rauðan bjarma gegnum
dyrnar. Þegar jeg gerði mjer
ljóst, hvað hafði gerst, varð
jeg blátt áfram æðisgengin.
Jeg hjelt, að við myndum
brenna lifandi þarna niðri.
Kristín: — En við kom-
umst út. Við Sybilla hlup-
um beint út. Uppi brunnu
smáeldar, en við gátum
brátt slökkt þá. Þá kallaði
loftvarnarstarfsmaður nið-
ur og bað einhvern að koma
upp á þakið, því að eldur
væri í þaki næsta húss. Þeg
við komum upp á þakið sá-
um við sjón, sem í senn var
skelfileg og fögur. Hvar-
vetna lokuðu eldar. Loftið
var þrungið reyk og eldglær
Eftir Barböru, Christinu og
Sybillu Knauth
Morgunblaðið birtir hjer síðari hluta greinar þeirra
Knauth-systra um dvöl þeirra í Leipzig og eyðingu
Leipzigborgar. Fjallar þessi hluti aðallega um skelfingar
loftárásaijna, eftir að gjöreyðingarárásirnar á borgina
liófust. -w .
. Síðari grein
ingum, og öðru hverju fjellu
húsaþök niður í eldhafið.
Það var kominn ofsastorm-
ur, því að vindurinn hafði
aukist um allan helming
vegna súgsins frá eldunum.
Þetta var fyrsta stórárás-
in, sem við urðum fyrir, og
fvrsta árásin, sem náði til
allrar borgarinnar. Líf fólks
ins í borginni tók nú á sig
alt annan svip. Auðvitað
voru stórir hlutar borgarinn
ar gersamlega lagðir í rústir.
Fólk var nótt og dag að
grafa muni sína upp úr rúst
unum, gera við skemd hús
og hreinsa til. Við gengum
allan þenna tíma í skíðaföt
um okkar og jafnvel sváfum
í þeim.
Stærsta árásin gerð.
Sybilla: — En mesta árásin
var gerð næstum tveimur
mánuðum síðar. Það var
laugardagsnóttina 19. febr.
Eftir kvöldverðinn sátum
við, röbbuðum saman, lás-
um eða vorum með handa-
vinnu okkar og áttum sem
sagt skemtilega kvöldstund.
Við gengum til rekkju um
miðnætti. Árásarmerkið var
gefið klukkan tæplega fjög
ur um nóttina. Eins og
venjulega fórum við á fætur
og flýttum okkur niður í
kjallarann. Þar niðri sátum
við í næstum þrjá stundar-
fjórðunga og alt var kvrt.
Við hjeldum því að árásinni
hefði nú enn verið beint að
Berlín og loíuðum guð fyrir
að sleppa.
Karlmennirnir þrír, sem
í húsinu bjuggu, höfðu eins
og venjulega farið út til þess
að halda vörð. Þeir komu nú
inn og sögðu alt vera í lagi.
Einn þeirra fór aftur út eft
ir nokkrar mínútur, en
kom næstum samstundis
inn aftur og sagði: ,,Ó, þeir
eru farnir að skjóta flugeld
um“.
Hann var vart kominn
inn úr dyrunum, þegar
sprengjurnar tóku að falla.
Þær komu til jarðar alveg
á næstu grösum. Það voru
ekki einstakar sprengjur,
heldur heilir sprengjufarm
ar. í næstum heila klukku
stund ringdi sprengjunum
látla'ust ntður.
Hávaðinum ef ekki auðið
að lýsa með orðum. Húsið
nötraði og kastaðist til og
frá. Við heyrðum sprengju
flugvjclasveitirnar aldrei
fara yfir borgina, heldur
virtust þær halcla þar kyrru
fvrir allan tímann. í þetta
sinn sátum við, hjeldum fast
hver um aðra og vorum með
höfuðið niður á bringu. Jeg
gat í rauninni als ekki hugs-
að, en jeg minnist að hafa
hevrt Kristínu eitt sinn
hrópa: „Opnið þið munninn,
það er að koma sprengja“. í
Hún hafði einhversstaðar
lesið það, að hermenn opn-
uðu munninn, þegar þeir
hleyptu af fallbyssu.
Aldrei hafði það verið
svona svart, en allir þögðu'
í kjallaranum, jafnvel börn
in. Fólkið bara sat með
drjúpandi höfuð og leit út
eins og það væri að biðjast
fyrir. Alt í einu heyrðum
við framdyr hússins opnast
og einhver kom þjótandi
inn ganginn og niður í kjall
arann. Það var vörðurinn.
Hann kallaði, að eldur log-
aði uppi og skyldum við því
fara upp við fyrsta tæki-
færi.
Eftir stundarfjórðung
ljetti árásinni. Við þutum
upp. Alt var í lagi á fyrstu
og annarri hæð. Á þriðju
hæð logaði eldur í matar-
skáp í eldhúsinu og eldur
var einnig í stiganum upp á
þriðju hæð. Við sáum að
hann var ekki brunninn í
sundur og þutum gegnum
eldinn upp á fjórðu hæð. —
Þar var alt í báli.
Sybilla: — Við tókum nú
að berjast við eldinn og gát
um að lokum slökkt hann.
Það var hræðilegt starf.
Allan daginn var hálfgert
mvrkur, því að sólin náði
ekki að skína gegnum ösk-
una og reykinn, sem fyllti
loftið. Mann verkjaði í aug-
un og sveið í hálsinn, þegar
maður andaði. Eitt sinn sá
jeg til himins gegnum smá-
op í revkskýið Himininn
var heiður og blár, en að
öðru levti höfðum við enga
hugmvnd um, hvernig veðr
ið í raun og veru var þenna
dag.
Dauðabegning lögð við
gripdeildum.
Kristín: — Seinna um dag
inn lögðum við af stað til
bess að skoða borgina og at
huga, hvort hús þau, er við
unnum í, væru enn uppi-
standandi. Að minsta kosti
tvö hús stóðu í björtu báli
við hverja götu, sem við
gengum í gegnum — og oft-
ast fleiri. Við urðum hvað
eftir annað að snúa við
vegna rústa á götunum. —
Þetta var erfið gönguför.
Hvárvetna voru rústir, fólk
streymdi fram og aftur um
göturnar, margir börðust
enn við eldana, aðrir báru
einhverja muni og enn aðr
ir grófu eftir hinum dánu.
Á öllum götum voru hrúg
ur alskönar muna, sem fólk
hafði borið út úr húsum sín
um. Við höfðum ákveðið
eftir desembérárásina að
reyna aðeins að bjarga rúm
fatnaði okkar og fatatösk-
um, sem við höfðum í kjall
aranum. Dauðarefsing var
lögð við stuldi, en ekki tókst
að koma í veg fyrir grip-
deildir. Með því fyrsta, sem
lögreglan gerði eftir hverja
loftárás, var að festa upp
merkisspjöld, þar sem til-
kvnt var, að ránsmenn
myndu skotnir. Síðar mátti
sjá hvít spjöld með nöfnum
þeirra, sem staðnir höfðu
verið að þjófnaði. Fólk var
einnig hrætt við erlendu
verkamennina. Sumir þeirra
rændu íbúðir fólks, meðan
það var niðri í kjöllurunum
í loftárásum. Þetta var auð
velt, því að ætíð var mikil
ringulreið í sambandi við
hverja loftárás.
Þegar jeg loksins komst
að skrifstofubyggingunni,
sem jeg hafði unnið í, sá jeg
að hún stóð í björtu báli. Á-
kvað jeg því að snúa heim
aftur, því að tilgangslaust.
var að standa þarna.
Hjálparstarfsemin vinnur
kraftaverk. Hún er að öllu
leyti í höndum flokksins og
varð til þess að auka mjög
aftur álit flokksins meðal al
mennings.
Sybilla: — Þegar við aft-
ur Jíomum heim, var tekið
að dimma. Við vorum hrædd
við myrkrið, því að við ótt-
uðumst samfeldar árásir
eins og á Berlín.
Á miðnætti var komið að
okkur að halda vörð. Við
Kristín fórum upp á loft til
þess að aðgæta, hvort aftur
hefði kviknað í Svo var
ekki og_fórum við þá upp á
þakið, þar sem það var ó-
brunnið.
Þaðan var ægilegt um að
litast. Enn loguðu glatt eld.
ar i miðhluta borgarinnar
og einnig í mörgum ná-
grannahúsunum. Við vorum
orðnar svo vanar við myrkv
unina, að allur þessi bjarmi
skelfdi okkur. Við vorum
hræddar um að flugvjelarn
ar myndu koma aftur og
eldarnir leiðbeina þeim.
*
Áhrif árásanna.
Barbara: — Loftárásirnar
gerbreyttu borgarlífinu —
siðferðilega. Fyrsta brevt-
ingin var sú, að fólkið varð
nú miklu fjelagslyndara og
vingjarnlegra, en það höfðu
| Leipzigbúar aldrei áður ver
ið. Iíver hjálpaði öðrum —
auðvitað varð fólk að gera
það, en það var eins og það
langaði til þess að komast í
nánari kynni við nágranna
sína svo að það yrði ekki
eins einmana.
Sybilla: — Eftir árásina
miklu unnu margir breskir
og kanadiskir hermenn á
götunni fyrir utan húsið
okkar. Okkur langaði til
þess að tala við þá, en þorð-
um það ekki, því að varð-
menn voru altaf með þeim.
Eitt sinn keyrði jeg þó á
reiðhjóli minu framhjá
sprengjugýg, þar sem korn
ungur Kanada-piltur var við
vinnu. Enginn varðmaður
var nálægt, svo að jeg hall-
aði mjer í áttina til hans og
sagði: „Halló, karlinn. —
Hvernig líður þjer“.
Þið hefðuð átt að sjá svip
inn á honum. Hann var svo
undrandi, að hann gat ekki
sagt annað en: ,,Ida“.
Á föstudagsmorguninn
fengum við brjef frá pabba
gegnum rauða krossinn. —
Höfðum við þá ekki fengið
’brjef frá honum í rúmlega
eitt ár. Þá um kvöldið kom
Gestapomaður heim til okk
ar og skýrði okkur frá því,
að flutningaferð yrði frá
Munchen til Ameríku eftir
tvo sólarhringa, og skyldum
við vera tilbúnar kvöldið eft
ir, ef okkur fýsti að fara
með henni.
Sybilla: — Alla nóttina
vöktum við til þess að búa
um farangur okkar. Á laug-
ardagskvöldið var farangur
okkar tilbúinn og fórum við
þá með hann til stöðvarinn
ar. Það var kveðjuganga
okkar í gegnum Leipzigborg
Qg ókum við farangrinum á
smávagni gegnum rústirn-
ar.
Við fórum framhjá hús-
um, sem nú voru gersam-
lega í rústum. Við fórum
gegnum hverfi, þar sem ekki
bjó lengur nokkur lifandi
sál. Þarna ríkti alger kvrð,
en þegar hvasst var, losnuðu
oft múrsteinar og fjellu til
jarðar. H-rökk maður þá við.
Jeg minnist þess, að á ein-
um stað, hafði mikið af-kol-
um verið geymt í djúpum
kjallara. Vikum saman log-
aði í kolunum undir múr-
steinahrúgunum. Var ein-
kennilegt að sjá eldbjarm-
ann í myrkrinu.
Við Augustusplatz —- hið
mikla torg í hjarta borgar-
innar — var hvert einasta
hús brunnið til kaldra kola,
en veggirnir stóðu allir. —
Þetta vakti hjá manni ein-
kennilegar tilfinningar. Til
dæmis virtist manni póst-
húsið stóra vera alveg ó-
skemt, og litlu myndastvtt
urpar meðfram götunni
stóðu jafnvel ennþá, en þeg
ar komið var inn úr dvrun-
um, 36 maður aðeins himin
inn, er litið var upp.
Kristín: -— Þegar við
gengum gegnum borgina í
síðasta sinn, sáum við hvar-
vetna fólk önnum kafið við
endurreisnarstarfið, sem
hófst næstum strax eftir á-
rásina. Þetta voru regluleg
ar vorhreingerningar. Borg
Framhald á 8. síðu.