Morgunblaðið - 19.07.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐISl
Miðvikudagur 19. júlí 1944
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. —- Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
I!
En durn ýjun
togaraflotans
FYRIR STYRJÖLDINA, er nú geysar, áttu íslendingar
38 togara. Nú eiga þeir aðeins 31 togara. Á stríðsárunum
hafa íslendingar mist 7 togara, þar af 6 af völdum styrj-
aldarinnar, og meðal þeirra togara, er tapast hafa, voru
stærstu og bestu skipin í flotanum.
Meðalaldur þeirra togara, sem íslendingar eiga nú, er
um 2^/2 ár, en hæfilegur aldur togara er talinn 20 ár.
Sjá þá allir, hverjar horfur muni vera fyrir þessari at-
vinnugrein í náinni framtíð.
Gerbreyting varð á rekstri togaranna eftir að stríðið
hófst. Fjelögin rifu sig þá úr skuldum og nú virtust blasa
við möguleikar til þess að tryggja framtíð þessa atvinnu-
rekstrar. Tryggingin hlaut fyrst og fremst að vera fólgin
í því, að með hinni bættu afkomu auðnaðist að safna
nægjanlega gildum sjóðum til þess að mæta hinni að-
kallandi þörf til endurnýjunar öllum togaraflotanum
strax að stríði loknu, svo að um samkepnisfær fram-
leiðslutæki við aðrar þjóðir sje að ræða.
Þessi sjónarmið hljóta að hafa ráðið því að hafist er
handa á Alþingi um stofnun nýbyggingarsjóðanna árið
1941, enda virtust þá allir flokkar í orði kveðnu á eitt
sáttir um nauðsyn þess.
Nú er fengin nokkur reynsla til þesg að geta metið
það, hvort aðgjörðir löggjafans í þessum efnum eru lík-
legar til þess að ná þeim tilgangi, sem ótvíræður sýnist
vera, en það er að endurbyggingarþörfinni sje sjeð fyrir
nægjanlegu fjármagni í nýbyggingasjóðunum.
í árslok 1943 nema allir nýbyggingarsjóðir togarafje-
laganna: kr. 13.486.696,00! Er þá að vísu óinnkomið það,
sem greitt verður í sjóðinn af tekjum ársins 1943, en það
mun nema nærri 2 milj. kr. Þetta eru nýbyggingarsjóð-
irnir! Ætla má, að þeir kynnu að endast til þess að kaupa
fyrir 6—7 nýtísku togara að stríðinu loknu. Þörfin er hins
vegar fyrir 31 togara, — því að allur flotinn þarfnast
endurnýjunar, — og fyrir mörg skip í viðbót til nauð-
synlegrar fjölgunar á þessum framleiðslutækjum, sem
reynst hafa okkur íslendingum stórvirkust og fengsælust
til öflunar þjóðarteknanna.
Hvetnig má það svo vera, að meðan reynslan talar
þessu máli, skuli hvað eftir annað hafa komið fram raddir
um það, og jafnvel verið gerðar tilraunir til þess að gera
enn óhæfari hin ófullkomnu lagaboð um nýbygginga-
sjóðina?
Sennilegt er, að slíku valdi sú mikla villa hinna öfga-
kendu manna sósíalistisku flokkanna, að blanda saman
við þetta mál því, sem í rauninni er óskylt, þ. e. hvort
heldur ríkið eða einstaklingarnir skuli eiga framleiðslu-
tækin. Því að meðan einstaklingarnir reka framleiðslu-
starfsemina, þá verður líka að gera þeim möguleg umráð
hins nauðsynlegasta fjármagns til atvinnurekstursins, og
þar til heyrir fyrst og fremst, eins og nú standa sakir hjá
togaraútgerðinni, nægjanlegir sjóðir til nýbygginga.
Hitt er auðvitað sjálfsagt, um leið og löggjafarvaldið
stuðlar að því með sjerstökum lagafyrirmælum, að auð-
velda myndun nýbyggingarsjóða, að þá sje til hlýtar
tryggt að viðkomandi fjármagni sje varið samkvæmt til-
gangi sínum. Um það getur enginn ágreiningur ríkt.
Ef hins vegar er stefnt að því með skattalöggjöf, að
gera vissum atvinnugreinum ókleift að safna nægjan-
legum sjóðum til tryggingar rekstrinum í framtíðinni, þá
er augljóst að viðkomandi einstaklingar eða fjelög verða
fyrr eða síðar að leggja árar í bát, og löggjöfin hefir þá
ekki verkað öðru vísi en meðal til þess að stuðla að því
að reksturinn yfirfærist á hendur annara, og sýnist þá
augljóst, að viðtakandinn yrði ríkið sjálft, því að naum-
ast myndu aðrir einstakling^r hyggja gott til þess að
þreyta slíka göngu. Endurnýjuninni er að vísu þar með !
ekki lokið.
í Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Á FRAMHALDSSTOFNFUNDI
Alþingis fór fram sá atburður,
sem gárungarnir kölluðu „happ-
drætti þingmanna“. Er því lýst
á þennan hátt:
8. júlí.
„Að þessu loknu hófst sú
merkilega athöfn, sem sumir
nefna happdrætti þingmanna.
En hún er í því fólgin, að ein-
hver starfsmaður við þingið tek-
ur af borði forseta forláta kassa,
smíðaðan úr hreinasta mahogny-
viði og af listfengi mikilli. Er á
gafli hans fall-lok, líkt og á rottu
giklru, en þar inni fyrir eru bein
kúlur, jafnmargar þingmönnum,
og sín talan á hverri. Draga nú
þingmenn sína kúluna hver og
eiga síðan að hafa það sæti, sem
merkt er sömu tölu og upp kem-
ur. Þykir þeim flestum mikið
undir því komið, hvaða tqluna
þeir draga og eru jafn „spentir"
og eftirvæntingarfullir og börn,
sem fá að draga á hlutaveltu. Svo
þegar dregið he*fir verið, hefst
annar þáttur þessa merkilega
leiks, því að þá fara þingmenn
í kúlukaup. Þeir sem eigi eru á-
nægðir með sess sinn eða tilvon-
andi sesunaut, og fylgja allir
þeim kaupum með mesta áhuga
og alvöru“.
HITINN var þá mikill víða um
land. '
9. júlí.
„25.5 stiga hiti var á Seyðis-
firði í gær. Á Akureyri 15 stig,
Grímsstöðum 13 stig, ísafirði 12
stig, Vestmannaeyjum 11.3 stig,
Þórshöfn í Færeyjum 10.3 stig
og hjer í Reykjavík aðeins 9
stig“.
★
OG NÚ var póstflutningur orð
inn frjáls.
10. júlí.
„Eftir hádegi á gær barst póst-
meistara tilkynning um það, að
nú væri allur póstflutningur hjeð
an og hingað gefinn frjáls af
Bretum“.
Ír
STÓRBRUNI á Siglufirði. —
Tjónið nam hundruðum þús-
unda.
10. júlí.
„Siglufirði 8. júlí: — Á sjötta
tímanum í gær kom upp eldur
í húsum H. Söbstads og brunnu
til kaldra kola tunnuverksmiðja
hans og íbúðarhús á svo sem
klukkutíma. Brann þar inni mik
ið af veiðarfærum, meðal ann-
ars ný herpinót og 150—200 síld-
arnet. Ennfremur talsvert af lýsi,
kolum og fl.“.
★
GÓÐ LAXVEIÐI var þá í Ell-
iðaánum.
10. júlí.
„Þeir Kristinn Sveinsson hús-
gagnasmiður og Ásgeir Gunn-
laugsson kaupmaður veiddu 62
laxa á eina stöng í Elliðaánum
í fyrradag. Mun þetta vera hinn
mesti fengur, sem nokkurn tíma
hefir verið dreginn úr ánum á
einum degi á sömu stöngina. —
Þeir veiddu alla laxana á flugu“.
90 sterlingspund fyrir
hfeegindastól.
LONDON: — Nýlega var
seldur á uppboði í London hæg
indastóll, af venjulegri gerð,
fyrir 90 sterlingspund.

XJíLueiji ólri^ar:
vir ílcKifc

x
X
«**x-:-:-:**:-»*>*x-:-:**:**:*
Gleymum ekki hinum
sjúku.
ÖLL * SJÚKRAHÚS landsins
eru fullskipuð sjúklingum. Sjúkl
ingarnir eru á öllum aldri, alt
frá ungbörnum upp í háöldruð,
gamalmenni. Þeir eru misjafn-
lega sjúkir. Sumir finna kannske
ekkert til, en verða samt að
liggja, aðrir eru þjáðir.
Þannig er lífið. Það eru ekki
allir sólarmegin á þessari jörð.
Nú erum við, sem erum frísk, að
hugsa um sumarfrí. Erum að út-
búa okkur í frí, eða höfum notið
þess þegar í hinni indælu veð-
urblíðu, sem gengið hefir yfi,-
hjá okkur það sem af er sumri.
En sjúklingarnir í sjúkrahúsun
um eru eins og fangar, geta sig
ekki hreyft. Þeir lesa í blöðun-
um og heyra í útvarpinu af því,
sem er að gerast meðal þeirra,
sem hafa fulla heilsu og einvera
þeirra og þrautir verða ennþá
þyngii, einmitt þessa sólbjörtu
sumardaga.
Við, sem erum frísk og getum
notið gæða lífsins, eigum ekki
að pleyma þeim sjúku. Það er
hægt að gera svo margt til að
gleðja þá. Með heimsóknum, smá
gjöfum, blómasendingum eða
sendibrjefum. Það þarf ekki
nema örlitla hugulsemi og skiln-
ing.
Spurningar.
ÞÚ, SEM LEST þessar línur!
Þekkir þú ekki einhvern, sem
liggur sjúkur í sjúkrahúsi, eða
í heimahúsum? Er ekki langt
síðan þú komst í heimsókn, eða
sýndir hinum sjúka kunningja
eða ættingja einhverja hugul-
semi? Ef svo er, þá láttu verða
af því nú þegar að bæta fyrir
vanræksluna í þeim efnpm. Gleði
virtarins sjúka verður margföld,
ef hann sjer, að þú manst eftir
honum, einmitt nú. Og sjálfur
nvtur þú sumargleðinnar í rík-
ari mæli á eftir.
•
Lýsispollurinn.
ÞAÐ VAR dálítið hversdags-
legt atvik, sem varð til þess, að
framanskráðar hugleiðingar
komu mjer í huga í gærdag, er
sólin fór að skína á ný, eftir væt-
una tvo undanfarna daga. Á göt-
unni fyrir framan Landakots-
spítala hefir fallið lýsisfat, senni
lega af vörubíl. Lýsið hefir far-
ið niður á gangstjettina. í hitan-
um þránar lýsið og megna fýlu
leggur af lýsispollinum. Vegfar-
endur hafa gengið í lýsispollinn
og borið lýsið með sjer yfir nokk
uð stórt svæði. Sjúkrahúsglugg-
rrnir standa opnir í góða veðr-
inu, til þess að sólin og góða loft
ið komist inn í sjúkrastofurnar.
Jeg var að hugsa um það hirðu-
leysi, sem lýsir sjer í því, að mað
urinn, sem misti niður lýsisfatið,
skuli ekki hafa gert ; einhverjar
ráðstafanir til að þurka upp lýs-
ispollinn. Og þá kom mjer í hug
sjáklingarnir, sem eru bundnir
við sóttarsængina í góða veðr-
inu.
Fn það má segja, að lýsisfatið
hafi ekki til einskis farið niður
þarna í Túngötunni, ef það gæti
crðið til þess, að fleii’i en jeg
hugsuðu til hinna sjúku og
reyndu að' Ijetta þeim erfiðleika
þeirra.
9
Hættulegt kæruleysi.
EN ÞAÐ ER á ýmsum svið-
um, sem fólk sýnir kæruleysi og
hirðuleysi. Jafnvel þegar um er
að ræða þess eigið öryggi, líf og
limi. í brjefi, sem „Sl.“ skrifar
cic^iecýci
Íí^inu
mjer, bendir hann á eitt atriði,
sem getur verið stórhættulegt.
Hann segir:
„Sá ósiður tíðkast nokkuð hjer
í Reykjavík, að unglingar (og
jafnvel fullorðnir menn) teygja
sig út um opna glugga á strætis-
vögnum og öðrum ámóta farar-
tækjum. Annarsstaðar í veröld
Yr þetta stranglega bannað, enda
slafar af þessu mikil slysahætta.
Strætisvagnar fara oft svo ná-
lægt öðrum farartækjum, síma-
staurum, ljósastaurum og öðru
þessháttar, að unglingar, sem
íeka höfuð eða handleggi út um
glugga, geta meiðst hroðalega,
eða jafnvel beðið bana af þessu
gálausa háttalagi sínu. En hver
á að sjá um, að unglingar (eða
íuilorðnir) hagi sjer ekki eins og
hjer hefir verið lýst? Auðvitað
enginn annar en*wagnstjórinn“.
Ekki vagnstjórinn.
ÞAÐ ER alveg rjett hjá brjef-
ritara og jeg er sammála honum
í öllu, sem hann segir, nema því,
að það sje skylda vagnstjóranna
að gæta að því, að fólk hangi
ekki út um glugga á almennings-
vögnunum. Vagnstjórinn hefir
sannarlega nóg að gera að
stjórna bílnum og taka á móti
fargjaldi. Umferðin er oftast það
mikil, að vagnstjórinn hefir ær-
inn starfa að hugsa um bílinn,
þó að honum sje ekki ætlað að
vera með augun úti um allan
vagn til þess að gæta þess, að
farþegarnir fari sjer ekki að
voða, af bláberum asnaskap.
Hitt er svo rjett, að menn eiga
sjálfir að hafa vit fyrir sjer í
þessum efnum, og þegar fullorðn
ir verða varir við, að unglingar
eru að fara sjer að voða, er ekki
nema sjálfsagt að benda þeim á
hættuna.
Skyldur vagnstjóra.
ÞAÐ ERU hinsvegar aðrar
skyldur, sem vagnstjórar almenn
ingsvagna hafa við farþega sína
og vioskiftavini — það eru al-
mennar kurteisisskyldur. Það
hefir yfirleitt ekki verið kvart-
að undan framkomu vagnstjór-
anna hjá Strætisvagnafjelagi
Reykjavíkur. Flestir þeirra eru
lipurmenni, eins og menn í
þeirri stöðu þurfa að vera.
Það er sennilega líka af þeim
ástæðum, sem strætisvagnafar-
þegum bregður við, ef þeir mæta
ókurteisi af hendi eins ög eins
vagnstjóra hjá þessu fjelagi.
Ekki er það nein lipurmenska
af strætisvagnastjóra að svara
fólki út úr. T. d. þegar farþegi
spyr: „Hvenær fer þessi vagn?“
„Hann fer á sínum tíma“, svar-
ar þá vagnstjórinn. Eða: „Er
þetta Njálsgata og Gunnars-
braut?“ Og svarið er: „Það stend
ur framan á vagninum!"
Skyldur farþeganna.
EKKI ER það sanngjarnt, að
skella allti skuldinni á vagn-
stjórana. — Farþegarnir hafa
Jíka sínar skyldur gagnvart þeim.
Það er vitað, að farþegar í al-
menningsvögnum geta verið á-
kaflega þreytandi og reynt á þol
inmæði vagnstjóranna.
Það er hagur almennings, að
strætisvagnarnir gangi um bæ-
inn og að ferðir þeirra sjeu þann
ig, að hægt sje að reiða sig á
þær og að farþegunum sje sýnd
almenn kurteisi í þessum við-
skiftum sem öðrum, og það má
ongin ósanngirni koma til greina
frá hvorugum aðila.