Morgunblaðið - 22.07.1944, Side 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 21. júlí 1944.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, augiýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
„Hjer skeður
aldrei neitt“
, JÁ, það er ekki gaman að vera í henni Reykjavík. Gal-
opnir skurðirnir! Göturnar ófærar! Engin ljós! Enginn
hiti! Ekkert vatn! Og ekkert gengur með neitt af því, sem
gera skal!
Kannast menn nokkuð við þennan són? Jú, — margur
hefir heyrt þessu líkt; og þess er skemst að minnast, að
síðastliðinn vetur var það eitt af „númerunum” í vinsælli
„revyu” að draga upp átakanlega mynd af því, hversu
alt gengi á afturfótunum hjá blessuðum bænum.
Það er dásamlegt, að borgararnir hafi opin augu fyrir
því, sem betur má fara í rekstri bæjarfjelagsins og heil-
brigð gagnrýni er ekki aðeins góð, heldur að vissu leyti
„afl hlutanna”, ef svo mætti segja. En þá kemur einnig
hitt til greina, að það gerir heldur engum mein, að þess
sje getið, sem gert er, enda visst óheilbrigði, — já, eins-
konar óheillavænlegur doði, ef borgarnir hirða ekki að
meta að verðleikum aukin þægindi og framfarir bæjar-
fjelagsins.
★
Það eru e. t. v. allir búnir að gleyma nú suðinu um
skurðina, — bannsetta hitaveituskurðina, — sem ginu
þarna svartir og ljótir við bæjarbúum og voru jafnvel
svo bölvaðir að gera sjálfum borgurunum ekki hættu-
laust að komast heim til sín að nóttu til. Hvað er orðið
af skurðunum? Nú hafa menn ekki áhyggjur þeirra vegna
lengur, en þar sern þessi ófjeti voru áður, hvíslast nú
heita vatnið úr 'iðrum jarðar inn á heimili borgaranna,
færandi yl og þægindi, og þeir, sem áður steyptust í
skurðina á næturrölti, geta nú þvegið af sjer óhreinindin
í glóðvolgri kerlaug, þegar þeir koma seint heim.
Þetta er Hitaveitan — einstakt mannvirki um víða
veröld!
Svo er það rafmagnið! Satt er það, að ljeleg væru ljósin
í vetur og verra hitt, að iðnaðinn og fleiri atvinnugreinar
vantaði orku. Svaf bæjarstjórnin, — hafði hún gleymt
rafmagninu, eða hvað var að ske?
Jú, — árið 1921 hafði Elliðaárstöðin byrjað með 1000
kw. orku. Síðan var afl hennar smám saman aukið upp
í 3200 kw. Þá hafði Ljósafossstöðin tekið til starfa 1937
og bætt við orkuna 8800 kw. Og loks var verið að ljúka,
— og nú er henni lokið, — viðbótarvirkjun við Ljósafoss,
sem enn bætti við 5500 kw. orku. Rafmagnsveita Reykja-
víkur með Sogsvirkjuninni gefur þá bæjarbúum alls
17500 kw. orku! Aðeins sjálf viðbótarvirkjunin nú. þessi
.5500 kw„ er annað mesta rafmagnsvirki, sem gert hefir
verið hjer á landi, og er þar aðeins frumvirkjun Ljósafoss
stærri. Þegar Akureyri er búin að stækka Laxárvirjun-
ina um 2700 kw„ sem nú er unnið að, hefir bærinn alls
4600 kw. orku. Skeiðfossvirkjun þeirra Siglfirðinga er
1600 kw. og afl rafveitunnar á ísafirði verður, eftir ráðr
gerða aukningu, 900 kw. Má þá enn minnast þess, að þessi
síðasta stórfelda aukning Sogsvirkjunarinnar er fram-
kvæmd samtímis Hitaveitunni, sem er slíkur hitagjafi,
að samsvarar að minsta kosti 30.000 kw„ ef rafmagn
hefði þurft til framleiðslu þeirrar orku. Þessu er svo ekki
fyrr lokið en rafmagnsstjóri er kominn á stúfana með
áætlanir um gufutúrbínustöð, er framleitt geti 26000 kíló-
wött og hægt ætti að vera að koma upp á tveim árum
fyrir 15 milj; króna með núverandi verðlagi. Sannarlega
er það glæsilegt, þegar þróunin er svo ör, að hvert stór-
mannvirkið rekur annað.
k
Það gerist ýmíslegt fleira hjer í Reykjavík. Það er nú
rætt um áburðarvinslu úr sorpi með afgangs raforku,- og
nýi bæjarverkfræðingurinn hefir margt á prjónunum í
sambandi við stóraukna gatnagerð o. fl.
En verið alveg viss! Hvað sem skeður, vérða altaf ýmsir,
sem halda áfram að tauta: „Hjer skeður aldrei neitt”.
í Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
LANDKÖNNUÐURINN Vil-
hjálmur Stefánsson ætlaði að
fljúga til Norðurpólsins.
29. júlí.
,,„Lögberg“ skýrir frá því hinn
12. júli, að Vilhjálmur Stefáns-
son hafi í hyggju að takast ferð
á hendur til norðurheimskauts-
ins í flugvjel. Er það mælt, að
hann ætli að npta til þess stóra
Curtiss-flugvjel, og hafa marga
menn með sjer og öll tæki, er
þurfa til vísindalegra rann-
sókna“.
★
OG HJER er enn kafli úr þing
ræðu:
30. júlí.
Eins og nú standa sakir,
getur tillagan ekki haft neinn
kostnað af afleiðingu sinni, þó
hún fái að ganga fram ....“.
. . ★
ÞA ATTI slökkviliðið að hugsa
sjer, að Hótel ísland væri að
brenna.
31. júlí.
„Slökkviliðsæfing fór fram kl.
11 í gærkveldi. Var vjeldælum
tveimur ekið upp að Hótel ís-
land og átti slökkviliðið að hugsa
sjer, að eldur væri kviknaður í
hótelinu. Önnur vjeldælan — sú
sem í Aðalstræti var, gekk vel
og þeyttust fra henni vatnsgus-
urnar í háaloft gegnum tvær
slöngur. En sú í Austurstræti var
kenjótt mjög og tók smáspretti,
en stöðvaðist jafnharðan".
Fangarnir fengu
kampavín í stað vatns.
KANADISKUR flugmaður,
sem nauðlenti bak við víglínu
Þjóðverja í Normandie, og
sem Þjóðverjar' tóku höndum,
segir svo frá, að yfirmaður
Þjóðverjanna hafi sýnt sjer
mikla kurteisi í hvívetna, sem
endaði með því, að hann bað
Kanadamanninn og fjelaga
hans, að taka sig og 60 þýska
hermenn, sem hann rjeði yfir
til fanga.
Þegar kanadisku fangarnir
báðu um vatn að drekka, var
þeim gefið kampavín. Þegar
þýski foringinn þurfti einu
sinni að komast fram hjá
föngunum, þar sem þeir voru
staddir í þröngri skotgröf,
sagði hann: „Fyrirgefið
bresku hermenn". Miklir bar_
dagar stóðu yfir á þeessum
slóðum og alt í eiuu bað þýski
foringinn kanadiska flug-
manninn að gefa hermönnum
bandamanna merki um að
Þjóðver i^rnir ætluðu að gef-
ast upp, —Reuter.
Nýtt sænskt met í svif-
flugi.
STOKKHÓLMUR: — Karl
Erik Oevgard setti nýlega nýtt
sænskt met í svifflugi við Aalle
verg. Hann var í lofti 21 klst.
og 45 mín. Gamla metið var 17
klst. og 2 mín.
Á fundi svifflugfjelagsins í
Stokkhólmi skýrði Lennart
Svedberg verkfræðingur frá
því, að fjelagið hefði í hyggju
að byggja flugskýli fyrir 58
þús. kr., viðgerðaverkstæði fyr
ir 37 þús. og smíðaverkstæði
fyrir 38 þús. ksónur.
\Jíluerji álripar:
%Jr tlciqíeqci Íí^inu
f
1
|
y
'i
<r<'
Greiðasala hjer á landi
ÞAÐ ER tiltölulega stutt síð-
an íslehdingar tóku upp á því
að selja beina. Það var óþarfa
atvinnugrein hjer áður fyr.
Ferðamenn, sem þurftu á gist-
ingu og mat að halda, fengu það
á sveitabæjum. Greiðasala þekk-
ist ekki fyr en landsmenn fara
að safnast saman í þorp og bæi.
Fyrst í stað eru það einkum Dan
ir, búsettir hjer á landi, sem
hafa frumkvæðið að því að koma
upp gisti- og veitingahúsum, en
brátt taka íslendingar þá at-
vinnugrein að mestu í sínar hend
ur, eins og annað.'
Það er sem sagt tiltölulega
stutt síðan íslendingar tóku að
stunda greiðasölu, sem atvinnu.
Það verður heldur ekki annað
sagt, en að þroskinn fer eftir
aldrinum í þeim efnum, og margt
eiga veitingamenn okkar von-
andi eftir að læra.
e
Óboðlegar veitingar
og dýrar.
FERÐAMENN, sem hafa ver-
ið í ferðalögum víða um land,
segja, að mjög sje misjafnf að
koma á gistihús úti á lgndi. Sum-
staðar sje framborinn gersam-
lega óboðlegur og óætur matur,
En eitt eiga öll veitingahús sam-
eiginlegt, hvort sem þau hafa
upp á að bjóða góðar veitingar
eða ljelegar — það er hámarks-
verðið. Það er hvergi klipið af
því.
Á mörgum veitingastöðum úti
á landi fara menn jafngóðir út
og þeir komu inn, að öðru jeyti
en því, að pyngjan er Ije+tari.
Það á að heita, að veitinga-
menn sjeu skyldugir að hafa uppi
verðskrá yfir veitingar. Þessu er
óvíða framfylgt, helst í bæjun-
um.
Kaffisull og brauð.
ALGENGASTI maturinn, sem
ferðafólki er boðið upp á í ferða-
mannaveitinga'stöðum við þjóð-
braut er kaffisull og brauðsneið-
ar. Er það mjög undir hælinn
lagt, hvernig þetta er framborið,
eins og gengur, því ekkert á-
kvæði er um það, hvernig mat-
urinn á að líta út, heldur er bara
sagt, hvað „smurt. brauð“ má
kosta.
Ferðafólk, sem fór norður í
land, kom við í veitingaskála ein
um og gat ekki fengið annað en
brauð og kaffi. Handa hverjum
manni var rúgkökusneið gler-
hörð og tvær harðar brauðsneið-
ar, með einhverskonar áleggi.
Fólkið hafði ekki lyst á góð-
gætinu, en vegna þess, að það sá
til gesta koma, beið það við borð
sitt um stund. Nýju gestirnir
komu og fengu samskonar
„trakteringar“, og meira að segja
— að því er einn maðurinn í
fyrri gestahópnum fullyrti, —
sömu rúgkökurnar, sem ekki
gengu út í fyrra skiftið.
•
Erfitt að fá heitan
mat.
SÍÐAN að verðlagsnefnd setti
hámarksverð á veitingar, hafa
ferðamenn veitt því athygli, að
það er svo að segja ómögulegt ai)
fá heitan mat á stórum veitinga-
húsum úti á landi. Menn hafa
komið á staði, þar sem vitað er
að nóg er af nýjum laxi og nýju
kjöti og falað heitan mat. En það
hefir ekki verið hægt að fá
hann.
Ástæðan er sögð vera sú, að
veitingahúsin hafi meira upp úr
að selja smurt brauð en heitan
mat.
fM*MiM«*********M***«*****t**«**«***4**M*M****'M5^MíM«'M5'4»******<***^ i
•
Lítið um „íslenskan“
mat.
ÞAR SEM veitingastaðir eru
í sveit, sjest varla hinn gamli,
kjarngóði, íslenski matur á borð-
um. Er það víst eitt tímanna
tákn og ber vitni um verðlags-
ákvæðaöld og uppbóta.
Reykvíkingur, sem fór í hálfs-
mánaðar ferðalag norður í land
í sumar og kom í tugi veitinga-
staða, gat ekki fengið kkyr á ein-
um einasta stað. Sætsúpur og
sagógrjónagrautar voru algeng-
asta vökvun. Egg fást ekki néma
á stöku stað og smjörlíki er al-
gengara viðbit,en smjör á greiða
sölustöðum.
Algengustu rjettir eru niður-
suða, bæði kjöt og fiskur. Ný-
meti sjest varla.
Fáeinar undantekn-
ingar.
ÞETTA eru lauslegar myndir
af ástandinu í greiðasölumálum
okkar íslendinga nú, sem menn
fá, er þeir eru á ferðalagi um
landið.
Þess er þó skylt að geta, að til
eru nokkrar undantekningar í
þessum efnum. Það er að vísu
hægt að telja á fingrum sjer þá
greiðasölustaði á landinu, þar
sem menn fá góðan beina, og þeir
eru þektir landshornanna á
milli.
Hvar er nú íslensk
gestrisni?
ENGUM LEYNIST, að ís-
lenskri gestrisni hefir farið mjög
aftur víðast hvar á landinu. Þeg-
ar menn ber að garði og þeir
biðja um beina í veitingastöðum,
sem auglýsa, að þeir taki á móti
gestum, er það oft eins og fyrir
einhverja náð, að menn fá af-
greiðslu, en verst er, að það
skuli oft vera bæði lítið og vont,
sem þreyttir ferðamenn fá til
að seðja hungur sitt.
Hjer þarf að bæta mjög um.
Það má ekki komast það orð á
íslenska veitingamenn, að þeir
sjeu ekki starfi sínu vaxnir og
aðaltilgangur þeirra með greiða-
sölunni sje að hafa sem mest fje
út úr ferðamönnum, sem að garði
bera. En það mál er efni í nýjar
hugleiðingar.
Eru þetta þakkirnar?
EINKABÍLAEIGENDUR, sem
lánuðu . bíla sína endurgjalds-
laust við lýðveldiskosningarnar
í maí í vor, fengu ákveðin loforð
um, að þeiF skyldu fá auka-
bensínskamt, sem svaraði því, er
þeir eyddu í kosningaaksturinn.
Var þetta eltki nema sanngjarnt
og rjettmætt.
Sjerstök nefnd manna átti að
fjalla um, hvað -hver einstakur
fengi stóran aukaskamt, eftir því
hvað bíll hans var stór, hve lengi
hann ók o. s. frv.
En aukaskamturinn er ókom-
inn ennþá, Vð því er einkabíla-
eigendur skýra mjer frá. Hefir
ekki fengist svar um það, hve-
nær hann komi. Kunnugir menn
fullyrða þó, að nóg sje af bensípi
í landinu fyrir þessum auka-
skamti, enda hafði sú hlið máls,-
ins. verið athuguð áður en lof-
orðið var gefið.
Nú stendur svo á hjá mörgum
einkabílaeigendum, sem reiddu
sig á aukaskamtinn, að þeir þora
ckki að leggja upp í ferðalög,
sem þeir höfðu ráðgert, af ótta
við. að þeir verði sviknir um
aukaskamtinn.