Morgunblaðið - 22.09.1945, Blaðsíða 9

Langarðagnr 22. sept. 1945
MORGUNBLAÐIB
9
VINSÆLASTI BLAÐAMAÐUR AMERÍKU
Ef jeg slepp núna skal jeg
aldrei fara aftur. — Þetta lof
orð gaf Ernie Pyle blaðamað
ur konu sinni í brjefi, sem
hann skrifaði á skipsfjöl, fá
um klukkustundum áður en
hann gekk á land á Okin-
awa með landgönguliði
þann 1. apríl síðast liðinn.
En hin veika mótspyfna á
ströndinni, til að byrja, með
gaf honum nýjan kjark. í
dálka sína skrifaði hann.
— Aldrei hef jeg sjeð eins
dásamlega lítið af mann-
drápum í orustu, enda þótt
óhjákvæmilega yrði nokk-
urt mannfall. —
Og nokkru síðar, þegar
Pvle í svipinn virtist vera
búinn að losa sig við skugga
dauðans, sem hafði fyígt
honum á öllum þeim víg-
völlum, sem hann hafði
komið á, flaug hann frá Ok-
inawa þriggja mílna leið til
vesturs, til eyjarinnar Ye,
þar sem amerísku hermenn-
irnir (24. herfylkið) lenti
mánudaginn 1. apríl. Þar
fjell þessi frægi blaðamað-
ur í orustu tveim dögum
síðar.
I skurði á eynni Ye.
Það var skjót;ur dauðdagi,
sem batt enda á frægðarfer-
ströndinni, til að byrja með,
il Ernie Pyles. Hann var
að aka í jeepbíl ásamt her-
foringjanum Joseph B.
Coolidge frá Helena í Ark-
ansas til framvarðstöðv-
anna. Opinberlega hafði ver
ið tilkynt, einmitt þennan
dag, að mótspyrnunni á
eynni Ye væri „því sem
næst lokið“. En á einangr-
uðum stöðum, drundi stór-
skotaliðið, vjelbyssur glömr
uðu og hermennirnir þokuð
ust áfram. Og Pyle tók þá
ákvörðun að sækja fram
eins og hans var von og
vísa.
Þegar jeepinn var að
renna niður hæð eina hófst
mikil vjelbyssuskothríð, sem
neyddi þá Coolidge til að
leita skjóls í skurði við vegar
brúnina. Skothríðin hjelt
áfram. Báðir köstuðu sjer
niður, Coolidge slapp, en
Pyle lá hreyfingarlaus.
„Hann dó næstum því sam-
stundis. Kúlan fór gegnum
vinstra gagnaugað rjett fvr-
ir neðan hjálminn“, sagði
Coolidge síðar. Þannig Ijet
Ernie Pyle Iífið ofan í
skurði, en það vill oft verða
hlutskipti fótgönguliðans,
sem hann dáði s\m mjög.
Harmdauði.
Dauði Pyles var annað
reiðarslag fyrir þjóð, sem
enn var ekki búin að ná sjer
eftir fráfall Roosevelts for-
seta. Truman forseti, Henry
L. Stimpson, þáverandi her-
málaráðherra og James
Forrestal, flotamálaráð-
herra, sem tilkyntu lát hans
opinberlega, tóku þátt í
hinni almennu sorg eftir
þennan veiklulega, mikil-
hæfa rithöfund, sem svo
þýðingarmikið starf hafði
unnið að því að auka siðferð
ismeðvitund hermannsins.
„Skvndileg sorg hefir enn
Ernie Pyle, sem best skrifaði
um hinn óbreytta hermann
ERNIE PYLE blaðamaður, sem fórst í Kyrra-
hafsstyrjöldinlni í apríl í vor var tvímælalaust
einhver vinsælasti blaðamaður Ameríku. Vin-
sældir sínar hlaut hann fyrir að skrifa um „GI
Joe“, ameríska hermanninn. Hvað hann hugsaði
og hvernig hann kom fram á vígvellinum. Kvik-
mynd hefir verið gerð af æfi Pyle og það var
þjóðarsorg í Bandaríkjunum er hann fjeli.
ríkti í stjórnmálum Marocco
Pyle, sem ekki var áhugá-
samari um stjórnmál en það,
að hann notaði aldrei at-
drei atkvæðisrjett sinn,
skammaðist sín hálfvegis
fvrir að hafa verið fyrstur
með þessa frjett,- sem vakti
feikna athygli.
Hikandi hjelt Pyle áfram
til vígstöðvanna. Hann hafði
ekki næga líkamshreysti til
in úr fríi sínu frá Holly-
wood einmittt á sama tíma
og Heywood heitinn Broun
var að byrja í sínu fríi. Pyle
var settur til að hlaupa í j að vera í styrjöld. Hann var
skarðið fyrir Braun. Þá fór smávaxinn og vóg aðeins 112
hann að 'skrifa lýsingar frá pund. Ög hann fyrirleit ó-
ferðalaginu.
George B. Parker,
aðal-
hreinindin, óþverrann, eyði
legginguna og dauðann, sem
ritstjóri Scripps-Howard siglir 1 kjölfar styrjaldar-
blaðanna las þessar greinar I innar. í skrifum sínum varp
og rjeði sjer ekki fyrir kæti.! aði hann aldrei neinum
borið oss að höndum“, sagði
Truman. „Enginn maður
hefir sagt eins -vel söguna
um ameríska hermanninn
. . . Aliir landdr hans standa
í þakkarskuld við hann“.
Oldungadeildarþingmaður-
inn R.E.Willis frá Arkansas,
Indiana, þar sem heimkynni
Pyles vóru, stakk upp á því,
að „smávaxna manninum
með stóru sálina“ yrði veitt
heiðursmerki.
Um alt land, þar sem
Pvle átti 14.000.000 lesend-
ur í 392 dagblöðum og 292
vikublöðum. grjetu menn og
; konur, er fregnin varð heyr
! inkunn. „Það munaði
minstu, að hann væri með
syni mínum á vígvellinum“,
Isagði kvenmaður frá Spart-
'anburg. — „Megi guð veita
’sál.hans frið“ — sagði önn-
ur kona er hún las forsíðu-
fregn um dauða hans í New
York dagblaði. Samúðar-
skeyti streymdu að frú Ger-
aldine Pyle, sem sat í sorg
á heimilinu í Albuquerque
í New Mexico, frá fátækum
heimilum, frá verksmiðjum,
frá bændabýlum hvaðanæva
af landinu.
Æska Pyles.
| Á eynni Ye, á Guam, __ í
Þýskalandi, Frakklandi, ít-
alíu, Englandi og í Norður-
Afríku, yfirleitt á öllum víg
stöðvum, sem Pyle hafði
komið á eða bjóst við að
j koma á, voru yfirmenn sem
^ undirmenn í hernum sem
þrumulostnir. Eisenhower,
Mark W. Clark og Omar N.
Bradley mintust hans allir.
I Tvær kynslóðir forfeðra
Pyles höfðu búið í litlum bæ
í Dana í Indíana og þar
glöddust þau William og
Marta Taylor Pyle yfir fæð
ingu einasta barns síns þ.
3. ágúst 1900. En Ernie Pyle
virtist hafa verið fæddur
með blóð förumannsins í
æðum. Hann flakkaði um
heimaland sitt, sem hann
unni. En hann vildi ekki
vrkja jörðina. Átján ára
gamall yfirgaf hann heimili
sitt og ljet innritast í há-
skólann í Indiana. Hann var
feiminn og einurðarlaus og
vissi ekki hvaða námsgrein
hann átti að leggja fyrir sig.
Vinur hans Page Cavan-
!augh (sem nú hefir yfirum-
sjón með töku mvndarinnar
„The story of guy Joe“, er
skýrir frá lífi Pyles og her-
Pyle lagði eftir það aldrei
stund á skrifstofusörf. Rit
stjóralaun hans, 95 dollarar
ljóma yfir styrjöldina nje
heldur" þá, er baráttuna
háðu. Hann skrifaði aðeins
á viku, voru hækkuð upp í j um það, sem hann sá og
100 dollara og hann fjekk mennina, sem börðust. Og
það starf, sem hann hafði fyrir vikið átti hann óskipta
altaf dreymt um — að ferð-
ast um landið og rita um
það, er fyrir augun bar.
aðdáun þeirra.
Stríðið var í hans augum
eins og það er í augum
Greinar þær, er Pyle skrif hvers einstaklings meoal
aði á friðartímum komu herjanna, — „tæplega meira
mörgum heimasetumann- en hundrað metra svæði
inum beinlínis til að halda,
að hann væri á ferðalagi.
báðu megin við hann“. Það
var „sífelt ryk, sem var að
Ernie Pyle.
mannanna) ráðlagði honum
að leggja fyrir sig blaða-
mensku og taldi, að í því
væri einmitt framtíð fyrir
Ihann. Pyle beið ekki eftir
I frekari ráðleggingum, en
fór í blaðamannaskólann.
Á miðjum námstíma fór
Pyle úr skólanum og hóf
starf við La Porte Herald
Argus í Indiana. Skömmu
síðar lagði hann leið sína
austur á bóginn, til að vinna
við ritstjórn Washington
News. Tveim árum síðar
kvæntist hann Geraldine
Siebolds, skrifstofustúlku,
(hætti vinnu sinni og þau
lögðu af stað saman í fyrstu
langferfVna sína í bifreið,
en þessar ferðir þeirra áttu
eftir að verða miklu fleiri.
Hann hataði skrifstofustörf.
Hjónin hjeldu aftur til
austurs og enn á ný gaf Pyle
sig að blaðamensku hjá hinu
gamla New York Evening
World og New York Post,
en síðar fór hann aftur til
Scripps-Howard ( og í þeirri
þjónustu var hann til ævi-
loka) og gerðist skeytarit-
stjóri Washington News.
Pyle var fyrirmyndar skrif-
stofumaður, en þó * hataði
hann starfann. I frístund-
um sínum reit hann greinar
um flugmál og varðbrátt svo
vinsæll á flugvellinum í
Washington, að þegar ein-
hver póstflugmaður þurfti
að bjarga sjer út í fallhlíf
fjekk Pyle frjettina á undan
póstmálastjórninni.
Árið 1932 gerði Lowell
Mellet, sem þá var ritstjóri
Washington News, Pyle að
' aðstoðarritst jóra, annað
starf, sem hann hataði, en
, leysti þó af hendi með prýði.
Árið 1935 komu Pyle hjón
Töfrar hans lágu í hinum; kæfa mann, grjót í skónum,
einfalda, alþýðlega stíl. Meðjsem særði öklana, maturinn
stíl sínum gat hann, nokk- J fór illa í maganum . . . hiti
ur augnablik. flutt heilar^og flugur . . . áfram, áfram,
íjölskyldur yfir úthöf, yfir 'nótt sem nýtan dag, ein
skógivaxnar hæðir og hrika
leg fjöll. Lesandinn stað-
næmist oft með honum til
að rabba við skemmtilega
menn, að vita nöfn þeirra,
heimilisfang og dálítið um
fjölskylduna.
Frjettaritari í loftárásum.
Árið 1940 og 1941 fjekk
hann forsmekkinn af styrjöld
eilífðkrganga eins í dag óg
hún var í gær . . .. ætli við
staðnæmumst nokkurn
tíma, ó', guð, jeg er orðinn
svo þreyttur“.
Hetjan við ritvjelina.
Pyle fvlgdi eftir þetta her
mönnunum eins og skugg-
inn þeirra yfir Norður-Af-
ríku, Ítalíu og Frakkland.
inni, í loftárásunum á Lond ÞeSar,hann kom heim’ blðn
on. Hann hafði ekki ætlað'hans hnn®andl ?ma*’ boð
sjer að verða áhorfandi að um að halda fyrirlestra,
heiðursgráður, frægð og
íauðæfi, sem hann kærði sig
hildarleiknum, en raunir
Breta snertu í honum við-.... „ * , „„ nnr,
kvæma strengi. „Lág rödd ekkl um;í“Hvaðeru 100-00()
talaði til mín eina nóttina og dollarar? sagði hann einu
sagði - farðu“ og hann fór. ■smni' f honum hafðl venð
Hinar skýru lýsingar hans boðin í?ltmte&a upp-
af evddum heimilium og hæð: Puljtzer verðlaunm
strætum. sem voru full af >kkhann anð 1943. Fyrsta
mulningi úr hrundum hús- lbok uhan? . Here 15 y°ur
lum, á breskum brunaliðs-1War ’ lýsmgar a styrjold-
j mönnunum og björgunar-
sveitunum, tvöfölduðu les- , ,, , _ __ .. ,,
' endahóp hinna 40 blaða, b°k hf !„M°". l.W
inni í Afríku, var seld í
942.000 eintökum. Önnur
ingar á stvrjöldinni í Evrópu
\rar seld í 875.000 eintökum.
Kvikmvndaframleið •
endur heimtuðu hann í sína
þjónustu og seint og síðar
meir samþykti hann að leyfa
sem hann þá skrifaði fyrir,
næstum því á einni nóttu.
Frjettaritari með hermonn-
um.
En það var í Norður-Af-
ríku. sem Pyle hlaut fyrstjvini sínum Lee Cowan að
verulega frægð. Þar dvaldi stjórna „Pylemynd“ með
1 Pvle að baki xdglínunnar, því skilyrði þó, að Pvle
talaði við hermennina og væri hvergi nálægur,
reyndi að kynna sjer hugs- heldur fengi að dveljast með
unarhátt þeirra á sama tíma vinum sínum á vígstöðvun-
sem starfsbræður hans lágu um. Þessi mynd mun hafa
utan á liðsforingjunum og verið sýnd í fyrsta skipti í
grátbáðu um vegabrjef út í júlímánuði fvrir hermenn á '
eldíínuna. Dag nokkurn Okinawa. Kvikmyndinni
komst hann að því, hvaða lýkur með göngu amerísku
skoðun almenningur í Oran hersveitanna inn í Róm.
hafði á stjórnarstefnu Banda Myndin verður sýnd her-
ríkjamanna „á hinum njönnum víðar um heim áð-
hanskaklæddu snákum með- ur en hún verður tekin til
al vor“. Frjettaskoðari, sem sýninga í heimalandinu,
ekki varaði sig á hinum ein-
falda stíl Pvles. hlevpti •Jeg er búinn að fá nóg . .“
frjettinni í gegnum skoðun og þó . . .
ina — fvrstu frjettinni; er Þegar Pyle fór frá Ev-
i barst um það óróaástand er Framh. á bls. 8.