Morgunblaðið - 22.09.1945, Blaðsíða 5

Laugai’dagur 22. sept. 1945
MORGUNBLAÖIÐ
— r
5
íslensk kona segir frá hrakn-
ingum í Þýskalandi
HINGAÐ til landsins er kom-
in íslensk kona, sem dvalið hef-
ir í Þýskalandi síðastliðin 25
ár. Frú Helga Múnch, fædd
Einarsdóttir. Hún var meðal
farþega með s.s. Lagarfossi. —
Hún kom með f jögur börn sín f
með sjer. Eru þrjú þeirra upp-
komin. Hjer dvelur frú Helga
hjá systur sinni á Skólavörðu-
stíg 38.
Frú Helga Múnch hefir verið
búsett í Hamborg í 22 ár. Tvö
síðastliðin ár hefir hún verið á
nær eilífum flækingi um land-
ið. Allt frá Hamborg og austur
til Bromberg. Hún hefir tvisv-
ar misst allar eigur sínar. — í
fimm daga árás bandamanna-
flugvjela á Hamborg og í loft-
árás á Berlín.
I gegnum þessar hörmungar
hefir henni tekist að sleppa ó-
sködduð með öll börn sín. Mað-
ur hennar var í þýska hernum.
Hann var yfirmatsveinn. Hann
hefir verið á vígstöðvunum í
Rússlandi, Póllandi, Noregi, svo
og á vesturvígstöðvunum. —
Hann var í Narvík, er þýski
herinn gafst upp. Nú mun hann
yera í Hamborg.
Frú Helga sagði mjer frá lífi
sínu í Þýskalandi frá byrjun
stríðsins, þar til hún yfirgaf
landið fyrir þrem vikum, er jeg
hitti hana á heimili systur henn
ar í gærdag.
Flóttinn frá Hamborg.
•— Hvenær setti stríðið fyrstu
merki sín á líf yðar?
— Sama daginn og stríðið
skall á var maðurinn minn kall-
aður í herinn. Þetta voru fyrstu
kynni mín af stríðinu, segir frú
Helga. Við vórum þá í Ham-
borg. íbúum Hamborgar var
strax afhentar gasgrímur og
kent hvernig bæri að haga sjer
ef til gasárásar kæmi. Okkur
var sagt að bandamenn myndu
grípa til þess. Þetta skapaði
mikla hræðslu meðal fólksins.
Þá hófu flugvjelar bandamanna
árásir á borgina. Skemdirnar
urðu ekki alvarlegar fyrst í
stað. Eitt og eitt hús eyðilagð-
ist. Þetta ágerðist svo. í júlí-
mánuði 1943 voru gerðar stór-
árásir í fimm daga. Þá misti
jeg allar eigur mínar. Þeirri
stundu gleymi jeg aldrei. Það
var að nóttu til. Við sátum í
kjallaranum. Eldur kom upp í
húsinu. Ekkert var hægt að
gera, borgin var eitt logandi
víti. Allir, sem mögulega gátu,
reyndu að komast út úr borg-
inni. Það mátti sjá fólk brenna
til bana og kafna af reyk. Allt
yar á slíkri ringulreið, að ekki
fá því orð lýst. Mæður höfðu
orðið viðskila við börn sín. —
Sumar fundu þau aldrei. Aðr-
ar ekki fyr en löngu seinna.
Það eina, sem jeg hugsaði, var
að reyna að halda í börnin.
Við ætluðum að leita út fyr-
Ir borgina þegar í stað. — Það
gátum við ekki, flugvjelar
bandamanna voru yfir borginni
og gerðu án afláts árásir á alla
vegi til borgarinnar. Við ljetum
fyrirberast í lægð nokkurri við
einn af þeim vegum er lágu út
úr borginni. Hitinn var svo mik
111, að ekki þurfti maður að
kvíða því, að manni yrði kalt.
Misti tvisvar allar eig-
ur sínar í loítárás
Strax næsta dag yfirgáfum
við borgina. Það var^dimt yfir
vegna reyks, er lagði upp frá
hinni brennandi borg. •— Við
genguræ allan daginn. Við
reyndum um kvöldið að fá inni
í hlöðu eða hesthhúsi. Einhvers
staðar, sem hægt væri að hvíla
sig. Við urðum að ganga 30 km.
áður en við gátum fengið að
vera í hlöðu nokkurri. Á þjóð-
veginum voru þúsundir flótta-
manna. Flugvjelar bandamanna
flugu yfir okkur, en ekki var
skotið.
Til Bromberg.
Við ljetum fyrirberast í hlöðu
þessari í nokkra daga. — Þá
vorum við sem annað flóttafólk
flutt austur til Bromberg. Sú
ferð tók þrjá daga. Var ýmist
ekið í bílum, eða í járnbrautum.
í Bromberg bjuggum wið á
þýskum búgarði. — Þarna var
helmingur fólksins Þjóðverjar
og hinn Pólverjar. Samkomu-
lag var mjög slæmt, þó að mjer
vitandi hafi ekki komið til
vopnaviðskifta. Pólverjarnir
hötuðu Þjóðverjana og Þjóð-
verjarnir fyrirlitu Pólverja. ■—
Jeg kunni strax illa við mig
í þessu umhverfi. Jeg ákvað þá
að flytja til Berlínar. Maðurinn
minn var þá í borginni í fríi.
Þetta var um haustið 1943.
í Berlín.
Flugvjelar bandamanna voru
þá byrjaðar að gera árásir á
Berlín. Það var á afmælisdegi
Hitlers, er gerð var stórárás á
borgina. Þá missti jeg enn þá
einu sinni það, sem jeg átti til.
Það var frekar auðvelt að fá
inni í borginni, þegar jeg kom
þangað. Jeg leigði því íbúð með
öllum húsgögnum. Húsið var
sambygging. Sprengja fjell nið-
ur á húsið og gjöreyðilagðist
það. Við gátum hvergi fengið
inni fyrr en nokkrum dögum
síðar eitt herbergi. Á meðan
hjeldum við til í húsarústunum.
— Okkur hafði reyndar verið
bannað það, því húsið kynni að
hrynja fyrr en varði. Jeg var
nokkra daga enn í Berlín, en
flutti síðan út í sveitina, í sveita
þorp milli Berlínar og Ham-
borgar.
Á flótta undan Rússum.
Á meðan jeg dvaldi í þessu
sveitaþorpi var allt furðu ró-
legt. í maí s.l. flýðum við und-
an Rússum. Nóttina áður en
þeir tóku bæinn lögðum við
af stað. Þá voru þeir aðeins í
7 km fjarlægð frá okkur. Ferð-
inni er heitið til Lúbeck. Fyrsta
áfangann fórum við í bíl. — Á
leið okkar var bærinn Schwer-
in. Þangað ætluðum við, en
Rússar vöru þá komnir svo fast
að borginni, að við þorðum það
ekki. Var því haldið áfram. Nú
vildi svo illa til að bílstjórinn
viltist. Ók hann á móti Rúss-
um. Urðum við þá allt í einu
vör við að kúlnahríðin frá rúss
nesku byssunum rigndi í kring
um okkur. Við snerum því við.
Við hjeldum þá, að við værum
komin inn í víglínuna, en svo
var ekki. Enn á ný er haldið
af stað. Við ókum það sem eft-
ir var nóttu. Við heyrðum glögg
lega skothríðina. Um morgun-
inn var okkur sagt af liðsfor-
ingja, sem var í bílnum, að
þetta væri tilgangslaust fyrir
okkur. Við skyldum reyna að
flýja til Englendinga, þeir væru
þarna skammt frá. Rússar voru
þá svo nálægt okkur, að nokk-
uru eftir að við skildum við
bílinn og hermennina, heyrðum
við glögglega er þeir skutu af
byssum sínum. Við stefndum á
stöðvar Breta. Á vegi þeim, er
leið okkar lá um, dundi skot-
hríð Rússa. Eftir veginum flýði
fólk svo þúsundum skifti. Þarna
voru konur með börn síns, far-
lama gamalmenni og særðir her
menn. — Á hverju augnabliki
kom sprengikúla niður í mann-
fjöldann og drap fjölda fólks.
Við urðum að leita skjóls utan
við veginn eða bak við trje. Alt
var betra en að véra á vegin-
um. Þá sáum við stóra hópa
stríðsfanga, sem verið var að
flytja frá fangabúðum.
Allt var þetta hvað innan um
annað. Þarna voru hermenn, er
kastað höfðu öllum vopnum
sínum. Þeir reyndu að komast
í föt óbreyttra borgara, því að
sagt var að borgaralega klætt
fólk myndi sleppa strax heim
aftur. Flugvjelar gerðu steypi-
árásir á fólkið. Flóttafólkið
skifti þúsundum.
Loks komumst við til stöðva
Breta. Þar biðum við í þrjá
daga eftir að herstjórnin tæki
okkur í sínar vörslur. Þarna var
mikið að starfa. — Stanslaus
straumur af þýskum stríðs-
föngum bæði til og frá stöðv-
unum. Loks kom röðin að okk-
ur. Jeg sýndi skilríki fyrir því,
að jeg væri fædd hjer á íslandi.
Var mjer þá sagt að fara til
stöðva þeirra er sjá um útlend-
inga. Þar vorum við enn í
nokkra daga. Þá var okkur
komið fyrir hjá sænskum presti.
Loks tókst mjer að komast í
sambandi við Lúðvíg Guð-
mundsson í gegnum sænska
Rauða Krossinn. Jeg fór svo frá
Lúbeck, en þar bjó sænski prest
urinn fyrir þrem vikum.
— Hvað ætla börnin yðar
að taka sjer fyrir?
— Elsta barnið er Inga. Hún
hefir lært tækniteikningu, að-
allega við húsateikningar. Sig-
rid þar næst. Hún var í kennara
skóla og Victor 1'6 ára, hann
var í framhaldsskóla. Jeg vil
helst að þau fari aldrei út aft-
ur, segir frú Helga Múnch að
lokum. Jeg vil að dæturnar fái
vinnu, en að Victor haldi áfram
að læra. Yngsta barnið er sjö
ára gamalt.
Sv. Þ.
Matsveina- og veitinga-
þjónastjettinni bætast
nýir starfskraftar
Sjö matreiðsiumenn og 5
veitingaþjónar Ijúka prófi á
Þingvöllum. >
Á MIÐVIKUDAG var blaða-
mönnum ásamt fleiri gestum
boðið til Þingvalla, en þann dag
áttu nemar í matreiðslu- og
framreiðsluiðn að þreyta próf
sitt í Valhöll. Mun það í fyrsta
sinn, sem próf er tekið í þeim
iðngreinum hjer á landi, og má
því segja að drjúgt spor hafi
verið stigið í áttina til þess að
reyna að bæta úr því ófremdar
ástandi, sem lengi hefir ríkt í
veitingamálum þjóðarinnar, og
eiga þeir þökk skilið, sem frum
kvæðið hafa átt að því.
— Þegar gestir komu til „Val
hallar“ var setst að snæðingi,
og snæddur hádegisverður. Jón
Guðmundsson á Brúsastöðum,
mælti nokkur orð og bauð gesti
velkomrfá. Þegar menn höfðu
etið sig metta af kræsingum
þeim, er á borðum voru, var far
ið að skoða sig um. Sýndi Jón
á Brúsastöðum gestunum hvar
hann hefði hug á að reist yrði
framtíðargistihús á Þingvöllum.
Er það á fögrum stað niður við
vatnið, spölkorn frá Silfru. •—
Kvað hann það mjög aðkallandi
að fyrirmyndargistihús kæmist
upp á Þingvöllum hið fyrsta.
— Kl. 7 var svo aftur setst
að snæðingi. Stjórnaði Jón á
Bcúsastöðum hófinu, og þegar
hann hafði mælt nokkur orð,
tók Friðsteinn Jónsson, formað
ur Matsveina- og veitingaþjóna
fjelags íslands, til máls. Rakti
hann sögu fjelagsskaparins, og
kom víða við. Gat hann þess að
stutt væri síðan íslenskir menn
hefði farið að leggja það fyrir
sig að verða matreiðslumenn og
veitingaþjónar •— það hefðu
mest megnis verið Danir, sem
int hefðu þau störf af hendi hjer
á landi áður fyr — og lengi
framan af hefði starf þetta feng
ið litla viðurkenningu.
Þakkaði hann það dugn-
aði ötulla brautryðjenda,
hváð nú hefði áunnist í þessum
málum, en af þeim mun helst
bera að nefna þá Ólaf Jónsson
bryta, Jón Bogason, Jónas Lár
usson og Theódór Jónsson. —
Mun Ólafur Jónsson hafa átt
mestan þátt í því, að árið 1927
var undirbúningur hafinn und
ir stofnun Matsveina- og veit-
ingaþjónafjelags íslands, en
með fjelagsskap þeim fengu
starfsmenn í þessum greinum
aukin í-jettindi og bættan aðbún
að. Og höfum við nú komist það
langt áleiðis, sagði Friðsteinn,
að við höfum fengið iðnráðið til
þess að viðurkenna störf þessi
sem iðn. Kvað hann þennan dag
marka tímamót í sögu stjettar
innar, því að þetta væri í fyrsta
sinn sem próf væru tekin í þess
um iðngreinum hjer á landi, og
almenningur væri nú farinn að
viðurkenna, að stjett þessi inti
af höndum mikilsvert starf í
þágu þjóðarinnar. Var gerður
gþður rómur að ræðu Frið-
steins.
Margir fleiri tóku til máls,
þessir m. a.: Guðmundur H.
Jónsson, formaður Meistarafje
lags matsveina og veitinga-
þjóna, Guðrún Eiríksdóttir mat
selja, Pjetur G. Guðmundsson,
formaður Iðnráðs Reykjavíkur,
sem bauð hina nýju meðlimi
velkomna í iðnaðarmannastjett
landsins, Ragnar Þórðarson,
framkvæmdastjóri Sambands
gistihússeigenda og veitinga-
manna, Hjörtur Nielsen, yfir-
þjónn á Hótel Borg og Jón H.
Guðmundsson, ritstj. „Vikunn-
ar“, sem þakkaði fyrir blaða-
raenn. Að lokum mælti Jónas
Lárusson, framkvæmdastjóri
KEA-hótelsins á Akureyri,
nokkur orð til hinna nýútskrif
uðu matreiðslumanna og veit-
ingaþjóna og gaf þeim ýms heil
ræði, en hann mun geta talað
af reyrtslu, því að hann hefir
starfað 42 ár við þessa iðn.
Hjer fara á eftir nöfn þeirra,
er próf þreyttu í matreiðsluiðn:
Þorgeir Pjetursson, Kristján
Ásgeirsson, Sveinsína Guð-
mundsdóttir, Hólmfríður María
Jensdóttir, Þórður Sumarliði
Arason, Böðvar Steinþórsson
og Kjartan Guðjónsson. — Próf
nefnd var skipuð þessum mönn-
um: Þóri JónsSyni, sem var for-
maður, Ludvig Petersen og A.
Rosenberg.
Þessir tóku próf í fram-
reiðsluiðn: Stefán Þorvalds-
son, Theodór Ólafsson, Árni
Guðjón Jónsson, Trausti Magn-
ússon, Tryggvi Steingrímsson.
Prófnefndina skipuðu: Stein-
grímur Jóhannesson, Edmund
Eriksen og Helgi Rosenberg.
Var maturinn fjölbreyttur
og ljúffengur, borðskreytingar
smekklegar og framreiðslan
öll hin prýðilegasta, svo að auð
sjeð er, að stjettinni hefir þarna
bættst álitlegur hópur góðra
starfsmanna.
Það var Matsveina- og veit-
ingaþjónafjelag íslands, sem
gekkst fyrir því, að próf þetta
var þreytt, og hafa margir, bæði
einstaklingar og fjelög, stuðlað
að því með gjöfum, að það yrði
sem myndarlegast.
Gandhi lasinn enn
London í gærkvöldi.
GANDHI er nú lasinn af in-
flúensu og gat því ekki sótt
fund þann, sem leiðtogar Kon-
gressflokksins indverska hjeldu
í Bombay í dag, til þess að
ræða um tillögur Attlee og
Wavells um sjálfstjórn handa
Indverjum. Hafa læknar Gand-
hi skipað honum að halda
kyrru fyrir, og mun hann því
ekki heldur geta sótt fundinn,
sem verður haldfnn á morgun.
•— Reuter.