Morgunblaðið - 26.02.1946, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 26. febr. 1946
MORGUNBLA©tfc
1
ER ÞETTA SKÓLI FRAMTÍÐARINNAR
FYRIR nokkru síðan fór að
bera mikið á hjólreiðaslysum í
borginni Winetka, Illinois. Þeg-
ar ekkert var gert til þess að
kippa þessu í lag, tók sig sam-
an allstór hópur nemenda
Skokie gagnfræðaskólans þar í
borg. Þeir ákváðu að ráða fram
úr þessu vandamáli. Nemend-
urnir komust að raun um það,
að um 75% allra slysanna or-
sökuðust af því, að reiðhjól
stúdentanna skorti allskonar
öryggistæki, að hjólreiðarmenn
irnir sjálfir voru auk þess flest-
ir hverjir óvarkárir- og höfðu
litla þekkingu á umferðalög-
gjöf bæjarins. Þá fundu þeir
enn fremur, að engin sjerstök
reglugerð var til um hjólreið-
ar og að reglugerðir um farar-
tæki voru yfirleitt óljósar og
illskiljanlegar yngra fólkinu.
Nemendurnir skýrðu bæjar-
yfirvöldunum frá niðurstöðum
sínum. Formaður nefndar þeirr-
ar, sem fjallaði um öryggis-
mál bæjarbúa, heimilaði þeim
að gera uppkast að nýrri reglu-
gerð.
Eftir að hafa átt viðræður
við lögregluþjóna í öðrum borg-
um, athugað gaumgæfilega
helstu orsakir umferðarslysa
og haldið opinbera fundi, lögðu
þessir unglingar fram í bæjar-
stjórn tillögm til frekara ör-
yggis vegfarendum. Tillögur
þeirra voru samþyktar og gerð-
ar að lögum. í dag er svo kom-
ið, að umferðaslys eru sjald-
gæf í Winetka.
Þetta atvik er eitt af mörg-
um, sem gert hafa bæjarbúa
og forvígismenn í fræðslumál-
um stórkostlega undrandi yfir
frammistöðu vngri kynslóðai'-
Nemendurnir starfrækja verslanir
og fyrirtæki, segja bæjaryfirvöld-
unum til syndanna og stunda
námið af kappi
innar í bæjarfjelagi þeirra. En
til grundv. þessarar einstöku
þróunar liggja tilraunir Skokie
gagnfræðaskólans, til að koma
á nýju og endurbættu kenslu-
kerfi.
Þessi gagnfræðaskóli er ekki
aðeins skóli í- orðsins fyllstu
merkingu, heldur í rauninni
sjálfstætt bæjarfjelag. Nemend
ur skólan's, en þeir eru á aldr-
inum 11 til 14 ára, gera meira
en hlýða á kennslu kennaranna.
Þeir taka- þátt í verslunar og
stjórnarstörfum. Fyrirtæki
þeirra — verksmiðjur, kaup-
fjelag, vátryggingafjelag, banki
og lánsstofnun — eru eins og
slík fyrirtæki gerast víðast í
heiminum. ^
Nemendurnir áttu
frumkvæðið.
ÞESSI hreifing átti upptök
sín á fundi 55 nemenda, sem
kjörnir höfðu verið í skólaráð
stúdentanna. Formaður nefnd-
ar þeirrar, sem sá um matsölu-
stað skólans, skýrði frá tveim-
ur velpum, sem höfðu misst
diska sína óviljandi, er verið
var að matast. Arangurinn hafði
ekki aðeins verið grátur og
gnístran tanna. heldur og efna-
hagslegt tjón. Þetta var algengt
fyrirbrigði.
Einhver fundarmanna stakk
upp á því, að stofnað væri vá-
tryggingafjelag. Nefnd var kjör
in, til þess að athuga ’mögu- ■
leika á þessu. Einn kennaranna
var kjörinn ábyrgðarmaður og
faðir eins nemandans, starfs-
maður hjá vátryggingafjelagi,
varð fyrir valinu sem ráðu-
nautur. Eftir nokkurra vikna
undirbúning, var vátrygginga-
fjelagið tekið til starfa. Greiðsla
iðgjalda bygðist á því, hversu
mikið að leirtaui hafði verið
brotið, áður en fjelagið hóf starf
rækslu sína. Hver sá, sem
keypti ábyrgöarskýrteini, átti
að borga 20% af því, sem hann
braut, en vátryggingafjelagið
borgaði afganginn. Fjelagið
hóf víðtækan áróður, til að
draga úr slysförum við mat-
borðið. Ekki leið á löngu þar
til mikið minna var brotið af
leirtaui en áður, og hægt var
að lækka iðgjöldin um helm-
ing. I dag er svo komið, að
helmingur nemenda eru trygð-
ir og fjelagið borgar 100% af j
öllum töpum, og getur þó greitt
meðlimum sínum ágóða að
loknu hverju starfsári.
Þetta varð vísirinn að margs
konar annari starfsemi. Áhugi
nemenda fyrir vátryggingaað-
ferðum og opinberu eftiriiti þx.
Vart var við Löluverðar fram-
farir í bæði talaðri og skrif-
aðri ensku.
Kennarar og skólastjóri
Skokie gagnfræðaskólaris, S.
Rai Logan að nafni, voru ekki
lengi að átta sig á, hver áhrif
þessi starfsemi virtist ætla að
hafa og gættu þess vandlega,
að taka ekki fram fyrir hend-
urnar á þeim. Þeir fengu að
ráða fram úr þessum hugðar-
efnum sinum sjálfir, jafnvel
þegar erfiðleikar steðjuðu að.
Eitt af fyrirtækjum þeim,
sem þeir komu á fót, fjekkst
við rannsókna og framleiðslu-
störf. Blek, sem selja átti nem-
endum, átti að vera aðalfram-
leiðsluvara fyrirtækisins, en
erfiðleikarnir voru margir fyr-
ir óreýnda unglinga. Kennar-
srnir hefðu getað reynt að
skerast í málið, og af öllum
líkindum með góðum árangri.
Svo var þó ekki.
Margskonar erfiðleikar.
JOHN Cawelti, einn nem-
endanna, segir þannig frá
þessu:
„Jeg var kjörinn gjaldkeri
Démarar í Nurnbefgrjettarböldunimi
Henri Donnedieu de Vabres,
hinn 65 ára gamli dómari
Frakka í Núrnbergrjettarhöld-
unum, er víðkunnur fyrir þekk-
ingu sína á álþjóða-hegningar-
löggjöfinni. Hann hefir komið
fram fyrir hönd Frakka á fjölda
mörgum lögfræðingaráðstefn-
um víðsvegar um heim og með-
al annars átt sæti í alþjóða-
dómstólnum í Haag.
Donnedieu de Vabres er lág-
vaxinn og sterkbygður maður
og lauk prófi við einn þekkt-
asta lagaskóla Frakklands. Um
tíma kendi hann við háskólann
í Montpellier, en 1924 hóf hann
kenlustörf við lagadeild París-
arháskóla
Francis Beverley Biddle var
dómsmálaráðherra Bandaríkj-
anna frá september, 1941, þar
til Truman forseti gerði breyt-
ingarnar á stjórn sinni árið sem
leið. Hann var í upphafi Repu-
blicani, en gekk í flokk Demo-
crata, til að stuðla að forseta-
kjöri skólabróðurs síns, fyrr-
verandi, Franklin D. Roosevelt.
Árið 1939 yfirgaf Biddle lög
fræðifirma sitt og tók að sjer
ýms mikilsverð störf fyrir Lawrence lávarður hóf lög
Sir Geoltrey Lawrence, ytir-
dómari áfrýjunarrjettar Bret-
lands, er 64 ára gamall. Hann
gat sjer góðan orðstýr á víg-
v'öllum Egyptalands og Frakk-
lands í heimsstyrjöldinni fyrri
og var sæmdur heiöursmerki
fyrir afrek sín. í heimsstyrjöld
þeirri, sem nú er lokið, starf-
aði hann í heimavarnarliði
Breta og særðist tvisvar í loft-
árásum Þjóðverja.
Roosevelt stjórnina, meðal ann-
1 ars dómara- og bankastjóra-
| stöður, en var s.l. ár útnefnd-
ur til að skipa dómarasæti
Bandaríkjamanna við rjettar-
höldin í Núrnberg.
fræðistarf sitt árið 1906 og hef-
ir haft margar virðingarstöður
um æfina. Hann var meðal ann-
ars um tíma lögfræðilegur ráðu
nautur prinsins af Wales.
Johann Timofeevich Nokit-
chenko, rússneski dómarinn við
Núrnbergrjetarhöldin, er 40 ára
að aldri og yngstur dómaranna
íjögurra. Hann á sæti í dóms-
málaráðuneyti Rússa og er með
hrnur Æðsca ráðs Soýjetríkj-
arma.
Nokitchenko er útskrifaður
úr háskólanum í Moskva, og
gekk í Rauða herinn árið 1918,
þar sem hann hækkaði brátt í
metorðum. Árið 1935 var hon-
um veitt staða við Hæstarjett
Ráðstjórnarríkjanna og var
kosinn í dómarastöðu við rjett-
inn þrem árum seinna. Hefir
hann haldið því starfi síðan.
fjelagsins. Enginn skýrði mjer
frá því, hversu mikið fje fór
í kaup á hráefnum og hversu
mikið kom inn við söluna. Auð
vitað fór öll bókfærslan í
handaskolum. Það var ekki fyr
en eftir mikla erfiðleika, a3
mjer tókst að koma fjárhald-
inu á rjettan kjöl“.
Flestir hinna unglinganna
rákust einnig á erfiðleika. Það
þurfti að læra að framleiða
blekið og koma því á markað-
inn. Þó er nú svo komið, að
fyrirtækið framleiðir, „ auk
bleksins, tannkrem, andlits-
krem, ilmvötn og fleiri vörur.
Og allar þessar vörur seljast
upp á svipstundu.
Annað fyrirtæki Skokie nem
endanna annast sölu á búpen-
ingi. Einn kennaranna aðstoð-
ar þá við þetta. Þetta verslun-
arfjelag selur hænsni, kanínur
og fleira, framleiðir, selur og
lætur á leigu búr, býr til og
selur fóður handa húsdýrum
og kennir kynbótaaðferðir. í
tveim öðrum skólum eru úti-
bú.
«
Til þess að íylgjast með þró-
un og nýungum annara fj7rir-
tækja, fara nemendur og kenn-
arar skólans kynnisfarir til um
300 verksmiðja, verslana o. s.
frv. í Chicago. Þessir leiðangr-
ar eru farnir í langferðabifreið
skólans, en í henni eru gjallar-
horn, til að nemendur geti rætt
það, sem þeir sjá á leiðinni.
Þrátt fyrir smæð þessa ,,þjóð
fjelags“ þeirra, má líta á þessa
unglinga sem virka og starf-
andi borgara. Því í Skokie
skólanum er greiddur skattur!
Á því var farið að bera, að reið-
hjól væru tekin í óleyfi, eftir
að kennslu var lokið. Samþykkt
var þess vegna að ráða einn
nemendanna, til að hafa um-
sjón með reiðhjólunum frá
hálf fjögur til fimm á daginn.
Til að afla peninga, til að
standa straum af launagveiðsl-
um til etftirlitsmannsins, var
stungið upp á því, að hjólhesta
eigendur skildu greiða 50 aura
skatt. Tillagan var samþykkt.
Skólabanki starfræktur.
ÖLL fyrirtæki skólans gejTma
peninga sína í skólabankanum
og notast við ávísanir við starf-
semi sína. Lánsstofnun hefir og
verið komið á íót. David Bx-ooks
11 ára að aldri, skrifaði fvrir
skömmu síðan grein um Láns-
stofnun Skokie gagnfræðaskóí-
ans fyrir tímarit bankamanna
í Minnesota. í grein sinni
skýrði hann meðal annars frá
því, að nemendur fá hlutabrjef
fyrir hverja eina krónu, sem
þeir leggja í fyrirtækið, geta
fengið allt að þi'iggja ki'óna
lán, án áb.vrgðarmanns, og
tæpar fimm krónur, ef þeir
hafa ábyrgðarmann. Það fer
eftir mannoi'ði umsækjanda,
hvort honum er veitt lán eða
ekki.
Hann endar grein sína á eftir
farandi hátt:
„Síðastliðið ár voru 571 lán
veitt og endurgreidd. Vextir af
þessum lánum námu alls tæp-
um 75 krónum. Skattgreiðsl-
ur til skólaráðsins námu um
24 krónum. Það er skoðun
sumra, að lánsstofnunin ætti
ekki að greiða þessa skatta, að
Framh. á bls. 8.