Morgunblaðið - 25.10.1946, Síða 7

Föstudagur 25. oktj 1946
MORGUNBLAÐIÐ
SKÓFLUMEISTARINN MEÐ
BARNSHJARTAÐ
Rabbað við Hannes
Magnússon, vjelstjóra
FJELAGAR hans segja, að
hann hafi barnshiarta, stað-
hæfa, að hann muni aldrei
hafa gert nokkurri manneskju
til miska á lífsleiðinni, vita
ekki til þess, að hann eigi neinn
öfundarmann og telja ólíklegt,
að hann muni sjá ofsjónum yf-
ir nokkurs manns framgangi.
Þetta var kjarninn í fersk-
um og tilgerðarlausum skála-
ræðum skipverjanna á Venusi,
til Hannesar, á 62 ára afmæl-
isdegi hans í haust. — Skipið
þeirra beið þá löndunar í enskri
höfn, eftir langa og fengsæla
útivist í Hvítahafi. Hjer var
heimþrá og sigurgleði um borð,
— og afmælisbarnið ljek á alls
oddi. Hann sagði-
— Skál, strákar* Skál fyrir
ykkur, og skál fyrir skipinu
okkar! Skál fyrir öllum góðum
drengjum, og öllum góðum
skipum'
Lauk svo þeirri veislu.
—o—
Hannes Magnússon er upp-
runninn á Evrarbakka, sonur
Magnúsar Ormssonar frá
Skúmsstöðum og konu hans
Gróu Jónsdóttur, er Gróubær
á Eyrarbakka heitir eftir. Var
Magnús á Skúmsstöðum kunn-
ur hagleiksmaður, helstur lík-
kistusmiður síns bygðarlags, um
langan aldur og dugandi for-
maður í rösk 40 ár. Hann var
og lengi hafnsögumaður á Eyr-
arbakka.
Morguninn eftir afmælisfagn
aðinn mætti jeg Hannesi aftur
á ,,keis“, þar sem hann var að
teygja úr sjer og hafa orð á því
að bærilegt væri nú blessað
veðrið. Hann var farinn úr
sparifötunum og orðinn dável
bikaður eins og vjelamanni
sæmir, því að góður vjelamað-
ur er alltaf eitthvað að gæla við
vjelina sína, eitthvað að smyrja,
lagfæra og halda í horfinu.
Jeg spyr Hannes um Eyrar-
bakka í gamla daga, og hann
segir: — Það er enginn Eyrar-
bakki tii lengur. Nú er allt að
v'erða ein Reykjavík. Þá voru
þrjár stúkur á Bakkanum, en
nú hefir þjóðin komið sjer þar
upp letigarði, og í grendinni
hafa stundum verið rækt
drykkjumannahæli Þá var til
einhvers að lifa á Bakkanum:
útræði, kauptið, verbúðir, sjó-
skrímsli, áflog og draugar, álfa-
brennur, jónsmessunótt og
skautasvell. Nú er ekki neitt
neitt síðan útvarpið tók við út-
ræðinu og pólitíkin kom fyrir
sjóskrímslin. Það var eins og
alt líf fjaraði þar út, þegar
Lefolii-verslunin var lögð nið-
ur — enda er það haft eftir
sæmilega frómum mönnum, að
sú verslun hafi stundum selt
nærri tvö þúsund lítra á dag
af fyrsta„klassa“ brennivíni. —
Þegar þessháttar lífslind er
lokað fyrir mannfólkinu, þá
týnist það einhvern veginn sitt
í hverja áttina, stúkurnar vesl-
ast upp af áhugaleysi og bát-
arnir fúna í fjörunni. ..
— Finnst þjer þá, sem öllu
hafi farið aftur?
— Nei, öðru nær. Jeg er eld-
heitur nýsköpunarmaður, og
jeg geri mjer miklar vonir um
nýju togarana, vinur, — því jeg
vil, að öllum líði sem best, til
lands og sjávar, og sem flestir
geti grætt, sem allra, allra
mest. En ef það væri eitthvert
aðalatriði að gera Bakkann
eitthvað svipaðan því, sem
hann var um aldamótin, þá
mundi fyrst verða að lögbanna
þar allar vjelar nema brunn-
vindur, eyðileggja alt vegakerfi
Suðurlandsins og fyrirskipa
bændum að framkvæma allá
vöruflutninga á klakk og
melju. Síðan yrði auðvitað að
leggja blátt bann við því, að
fólk mætti flytja búferlum af
Suðurlandsundirlendinu, eða
leita sjer atvinnu utan heimil-
isins, nema við útræði í ver-
stöðvunum. Þa færi nú að hilla
undir draumaland æsku minn-
ar, þar sem kaupsýslumanna
dætur typpluðu nærfærnislega
á sólbjörtum sumardögum um
traðir og stíga, og báru barða-
mikla stráhatta og töluðu
dönsku sín á milli. meðan aðr-
ir áttu annríkt við heyskap og
garða. Þegar þessum áfanga
væri náð, og börnin tekin að
bera tilhlýðilega respekt fyrir (jeg vistaði mig á Venus o.
hálfdönsku fólki, þá mundi
vera tímabært að opna dálitla
nokkuð til vjela. Slíkir aðstoð-
ar-vjelkokkar voru í þá daga
nefndir skóflumeistarar. Eftir
nokkrar vikur veiktist bróðir
minn og varð að fara i land.
Jeg tók þá við stöðu hans, án
þess að kunna nokkuð fyrir
mjer í faginu, án þess að hafa
nokkurn tíma sjeð nokkra vjel
í gangi. Sjóinn kunni jeg aftur
á móti sæmilega, því að jeg
fór ungur til róðra með föður
mínum og hafði auk þess verið
skútukokkur hjá Thórsteinsson
bræðrum í þriár vertíðir. Það
var nú fábrotin eldamenska.
En síðan jeg rjeð mig sem
skóflumeistara á Njál 1907, hef
jeg altaf átt inangengt í vjela-
rúmið. Aldrei fór jeg þó i neinn
skóla til að forframa mig í fag-
inu, en maður kynnist ýmsu
í vjelinni á 40 árum. Sumir
segja, að lífið sje líka nokkur
skóli!
— Hvað varstu lengi á Njáli?
— Það var nú ekki lengi. —
Hann tók upp á Eyrarbakka á
útmánuðum 1908, var síðan
sendur til Noregs til viðgerðar,
og kom aldrei framar til Is-
lands. Næstu árin stundaði jeg
sjómensku og smíðar í járn-
og silfursmiðjunni ,,Reginn“,
sem fyr getur. Svo kvæntist
jeg, góði, — og 1911 fluttum
við hjónin búferlum til Reykja-
víkur. Var jeg þá fyrst nokkra
mánuði kyndari á Snorra goða,
en varð síðan II. vjelstjóri á
flóabátnum Ingólfi, sem aðal-
lega var í förum milli Reykja-
víkur og Borgarness. A því
skipi var jeg þangað til 1915,
að jeg rjeðist sem I. vjelstjóri
á togarann Jón forseta, en það-
an fór jeg á Skúla fógeta 1920,
og var þar þangað til 1929, að
Matthías Þórðarson:
Þröngt fyrir dyrum
MATTHIAS ÞORÐARSON
rithöfundur, sem nú hefir dval-
ið áratugum saman í Kaup-
mannahófn, er íslendingum
fornkunnur fyrir margt, sem
hann hefur skrifað. Eitt þekkt-
asta af ritum þeim, sem eftir
hann liggja á íslensku, mun þó
vera bókin Síldarsaga Islands.
Nýlega hefir mjer borist í
hendur bæklingur eftir höfund-
inn, er hann nefnir ..Þröngt
fyrir dyrum“. Bæklingur þessi
fjallar um landhelgismál og er
tileinkaður Fiskifjelagi íslands.
Kverið hefst á stuttum inn-
gangi og skiptist síðan í fimm
kaíla. Bendir höfundurinn á
það þegar í mnganginum, að
Islendingar hafi verið hart leikn
ir í fiskveiðamálum, þar sem
250 til 300 útlend skip á ári
hafi verið hjer að verki í um
það bil 500 ára tímabil. í fyrsta
kaflanum er rætt um land-
grunnið og fiskimið þau, sem
á því eru. Telur höfundurinn
landgrunnið ná yfir 116500
km2 eða nema nokkru meira
flatarmáli en ísland, ef talið
sje út að 100 fáðma dýpi, en
orðum: íslendingar eiga við of-
urefli að etja. Gömlu fiskimið-
in, sem þeir áður töldu sína
eigin eign, eru nú mið erlendra
þjóða, sem ekki aðeins keppa
við þá um aflann, heldur um
sölu afians, gera verslitnina
erfiða og næsta ómögulega með
innflutningshöftum, tollmúrum
og öðrum slíkum verndarráð-
stöfunum. Leikurinn er því
næsta ójafn. íslendingar fara
mjög svo halloka í þessum við-
skiftum, bráðar aðgerðir eru
því nauðsynlegar, ef ekki á að
hljótast verra af“.
I fjórða kaflanum er faríð
nokkrum orðum um nauðsyn
á verndun fiskistofnanna. Þar
er sýnt fram á að 9/10 hlutar
af íslenskum fiskimiðum eru á
valdi erlendra þjóða, athyglin
leidd að því að nausyn væri að
krefjast þess, að landhelgin
verði aukin og að lokum er sagt
frá viðskiftum íslands við
þjóðabandalagið og bent á tírna
bærar endurbætur á fiskveiða
löggjöfinni. í fimta (síðasta)
kaflanum dregur höfundurinn
upp í megin dráttum þær niðúr
landhelgina telur hann aðeins stöður, sem hann hefir komist
18750 km2 og gerir ráð fyrir
að aðeins rúmur helmingur
hennar, eða um 10000 km2 sje
nothæft til fiskiveiða. Þá bend- j in að engri þjóð skuli leyfast
ir hann einnig á það, að land- sð veiða nær landi en það,
grunnið kringum ísland sje sem hún leyfir öðrum þjóðum
raunverulega hluti af landinu j heima hjá sjer, hvað sem líði
sjálfu, ef litið sje á það út frá Þriggja mílna landhelgi, en
landfræðilegu sjónarmiði, þar.hin er þess efnis að allir firðlr
sem álar og úthöf greina það - og flóar skuli teljast til land-
frá öðrum landgrunnum til allra .helginnar.
fylgdi honum á flot sem nýju
skipi. Þá eru upp taldar mínar
Lefoli-verslun, stofna stúkur, iífsfieytur, lagsmaður, — og
log hefja brennivínssölu.
Jeg mundi ekki óska þessa
afturhvarfs, enda þótt að mjer
findist alt eins og það gæti best
verið, þegar jeg var strákur.
Annars finnst mjer dilkakjötið
vera orðið • nokkuð dýrt, og
smjörið ókaupandi, nema það
danska. Hagnaðurinn af tveim
heimsstyrjöldi;m virðist ekki
ætla að nægja til þess að fólk
geti etið smjör á íslandi.
— En hvað gekk þjer til-að
yfirgefa ,,draumalandið“ þitt?
— O. það atvikaðist einhvern
veginn svona. Smiðjan okkar
Odds ættfræðings fór á hausinn
— jeg varð að gefa 200 krónur
með hlutafjenu mínu. Þar með
var loku skotið fyrir sjálfseign-
aratvinnu, og botninn sleginn í
eina hlutafjelagið sem jeg hef
átt í um dagana. Um þessar
mundir fjekk Lefoli gufuskip-
ið Njál, sem jöfnum höndum
var notaður til fiskveiða og
strandferða. Skipstjórinn var
danskur, Teiland að nafni, og
áhöfnin af báðum þjóðernum.
Fyrsti vjelstjóri var danskur,
og bróðir minn rjeðst hjálpar-
maður hans, án þess að kunná
ætli þær verði mikið fleiri.
— Hefir þú ekki oft komist
í krappann sjó um dagana?
— Nei, hreint ekki. Mín til-
vera hefir verið sama rjóma-
lognið til lands og sjávar. Það
hefir aldrei gerst neitt nema
það, sem átti að gerast og allir
bjuggust við. Jeg sigldi að
staðaldri öll stríðsárin í báðum
heimsstyrjöldunum. og aldrei
kom neitt fyrir. Að vísu skutu
þeir úr kafbáti einu sinni á Jón
forseta undan ,.Bmrahead“. —
Yfirgáfum við skipið í nokkra
klukkutíma og áttum við von
á, að það myndi sökkva. En
það Varð ekki, og þá fórum við
bara aftur um borð. Og þó að
það hafi komið einhver strekk-
ingur um stund, þá hefir hann
altaf stytt upp aftur fyrr en
varði, — og til sjókvíða hef jeg
aldrei fundið. Aftur á móti varð
jeg ærlega smeykur á þurru
landi. Þá var jeg ljettastrákur
í Eystra-Flóðholti í Rangár-
vallasýslu. Það var jarðskjálfta
haustið 1896. Það voru snöggir
kippir hjá okkur, þó engan
Framh á bls. 12.
að og gerir tillögur til úrbóta.
í tillögunum koma fram tvær
nýjungar. Önnur er í því fólg-
L
hliða. Bendir hann á ýmis önn-
ur fiskimið, þar sem öðru vísi
sje ástatt t. d. Greenbank ogjjeg mega
Grand Newfoundlandbank við
Newfoundland, Rochallbank fyr
ir vestan Skotland, Færeyja-
bank og Senja-fiskimiðin norð-
ur af Noregi. í öðrum og þriðja
kaflanum er bent á nokkur sögu
leg atriði og saga landhelginn-
ar rakin í stórum dráttum. Lík-
ur höfundurinn kaflanum með
þessum orðum: ..Sagt í fáum
Um leið og jeg þakka höf-
undinum fyrir þetta rit, viídi
óska þess, að se»n
flestir þeirra, sem láta sjer ant
um framtíð íslenskra fiski-
veiða, kaupi það og lesi.
í ritinu er uppdráttur af ís-
landi ásamt landgrunninu kring
um það og er þar sýnd land-
helgislínan og 200 metra dýpt-
arlínan.
Ámi Friðrikssow.
Eigum enn nokkrar birgðir af
ÞURMJÓLK
Jón ^JJjartaróon (J (Jo.
Hafnarstræti 16.
Lifið vörugeyBnsInpláss
óskast strax Tilboð, merkt: „Strax“, sendist
blaðinu.
Fokhelt hús
eða hæð í húsi, óskast keypt. Tilboð, merkt:
„Nýtt hús“, sendist afgr. blaðsins, fyrir 1. nóv.