Morgunblaðið - 30.10.1946, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 30. okt. 1946
8
MORGUNBLAÐIÐ
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsia,
Auscurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.0o á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Strax í dag!
VIÐ ÞEKKJUM mörg dæmi þess frá öðrum þjóðum,
að þegar mikið er í húfi og þegar grípa þarf til skjótra
úrræða til bjargar, þá er líkast því sem innri köllun grípi
um sig hjá fólkinu. Flokkadrættir og sundrung hverfa sem
dögg fyrir sólu. Dægurþrasið er gleymt og grafið. Á slík-
um augnablikum eiga þjóðirnar aðeins eina sál.
í þessu kemur fram hinn sanni þegnskapur, sem er
traustasta stoð sjerhvers þjóðfjelags.
Við Islendingar eigum ekki mörg dæmi slíkrar einingar.
Þó eru þau til. Er þar skemst að minnast lýðveldisstofn-
unarinnar. Þá átti ísland eina sál.
★
Á undanförnum árum hafa verið með þjóð vorri tímar
velgengis hjá atvinnuvegunum og velmegunar hjá fólk-
inu.
En getur það verið að þessi velgengisár hafi orðið þess
valdandi, að þjóðin hafi týnt sjálfri sjer° Mar. hún ekki
lengur síðustu árin fyrir stríð, þegar hið þungbæra böl
atvinnuleysisins herjaði á dyr þúsunda heimila.'
Hafði ekki þjóðin heistrengt því eftir þessi hörmungaár,
að gera atvinnuleysið útrækt úr þjóðfjelaginu fyrir fult
og alt? Jú, vissulega gerði hún það.
Og það var ekki látið sitja við orðin ein. Hafist var
handa myndarlega í þessu skyni, með nýsköpuninni.
★
Nýsköpunin er stærsta skrefið, sem nokkru sinni hefir
verið stigið hjer í þá átt, að bægja atvinnuleysisbölinu frá
dyrum heimilanna.
En nýsköpunin verður ekki framkvæmd nema með
miklu fjármagni, sem öll þjóðin verður að hjálpast að við
að leggja fram.
Á s.l. sumri var leitað aðstoðar þjóðarinnar í þessu
skyni. Hin nýja stofnlánadeild sjávarútvegsins í Lands-
'bankanum bauð út 10 milj. kr. lán, til þess að standa
undir ymsum framkvæmdum á sviði nýsköpunarinnar.
Voru almenningi boðin til kaups skuldabrjef, stór og smá,
til stutts eða langs tíma og með einkar hagstæðum kjörum.
Hjer var m. ö. o. almenningi boðin þátttaka í hinni stór-
virku nysköpun atvinnulífsins, en höfuðhlutverk hennar
er að tryggja atvinnu handa öllum þegnum þjóðfjelagsins
og bægja þar með atvinnuleysinu frá dyrum fólksins.
En hver er útkoman?
Sannast að segja blygðast menn sín að skýra frá þessu,
svo vansæmandi er útkoman. Því að til þessa dags hefir
aðeins fengist loforð fyrir kaupum á 1,2 milj. kr. skulda-
brjefa!
ir
Hvað veldur þessu? Er það skortur þegnskapar, sem
þessu ræður? Eða vöntun á skilningi hjá almenningi á
þeirri brýnu og aðkallandi nauðsyn, sem hjer er fyrir
hendi? Hvað er þetta?
Svo mikið er víst, að ef slíkt lán hefði verið boðið út
hjá einhverri þjóð annari en íslendingum, myndi á fáum
klukkustundum hafa verið boðin fram margföld upp-
hæðin sem beðið var um. Þar hefðu engar bollaleggingar
verið frammi um það, hvort unt myndi vera að hafa meira
upp úr að láta fjeð í annað, t. d. lána það á svörtum mark-
aði. Aðeins þetta eina, að þjóðfjelagið þarfnaðist fjárins,
hefði ráðið gerðum manna, og fjeð boðið fram umsvifa-
laust.
En hjer sitja menn auðum höndum og hafast ekkert að.
★
Svona getur þetta ekki gengið lengur, góðir íslend-
ingar.
Minnumst áranna fyrir stríðið, þegar verkamaðurinn
gekk ýmist niður á hafnarbakka eða á vinnumiðlunar-
skrifstofuna, til þess að reyna að fá eitthvert starf, svo
að hann gæti keypt dagsfæði handa fjölskyldunni — en
oftast árangurslaust.
Kaupum strax í dag skuldabrjef stofnlánadeildarinnar
og tryggjum þar með afkomu allra þegna þjóðfjelagsins.
TJR DAGLEGA LÍFINU
Brjef frá Ameríku.
í DAG ÆTLA JEG AÐ birta
brjef frá námsmanni í Amer-
íku. Hann heitir Njáll Símon-
arson, er ættaður hjeðan úr
Reykjavík, eftir því sem jeg
best veit, en stundar nám við
Texasháskóla. Það er gaman að
heyra álit námsfólks á hlutun-
um hjer heima. Brjefið er á
þessa leið:
,,Kæri Víkverji!
Það er altaf skemtileg til-
breyting hjá mjer, þegar Morg-
unblaðið kemur að heiman, þó
að síðasta eintakið sje venju-
lega mánaðar gamalt eða eldra.
(Er ekki einhver vegur að
hraða póstsendingum á þessari
atomsöld?).
Jeg les pistlana þína alltaf
án undantekningar, því þar fæ
jeg gleggsta hugmynd um, hvað
efst er á baugi og hvað gerist
frá degi til dags í „Björtu borg-
inni við Faxaflóa“! Hefi jeg
öðru hvoru rekist á athyglis-
verð greinarkorn hjá þjer um
flugsamgöngur og flugmál al-
ment heima á íslandi. Sjer-
staklega hefir þó ein hlið flug-
málanna verið rædd meira en
önnur, en það er vandamál
vegna framtíðarreksturs flug-
vallanna okkar. Margar ádeil-
ur hafa komið fram um rekstur
Keflavíkurflugvallarins, sjer-
staklega frá mönnum, sem ferð-
ast hafa þar um á leiðinni yfir
Norður-Atlantshafið“.
Grein um Kefla-
víkurvöllinn.
„Útlendingar hafa sjerstak-
lega glögt auga fyrir öllu, sem
þeim líkar miður, og stendur
þá ekki á hjá þeim að benda á
það. Þetta kemur vel í Ijós í
grein, sem jeg las í dag í hinu
víðkunna ameríska tímariti,
American Aviation, en það er
eitthvert víðlesnasta flugmála-
tímarit í Bandaríkjunum.
Greinin er skrifuð af Daniel
S. Wentz, einum af ritstjórum
blaðsins, sem nýkominn er úr
ferðalagi frá Norðurlöndu.m, er
hann fór í boði „Scandinavian
Airlines System“. Fjallar grein
in um ferðalag höfundar og
flugmál á Norðurlöndum, al-
ment. Hann getur þess, að á
leiðinni vestur um haf hafi
hann komið við á Keflavíkur-
flugvellinum. — Meðfylgjandi
úr klippa úr „American Avia-
tion“ (frá 15. okt.), talar sínu
máli, og má af henni sjá, að
Keflavíkurflugvöllur með nú-
verandi fyrirkomulagi á rekstri
og þjónustu til farþega, er mjög
ljeleg landkynning“.

Þörf ábending.
„NÚ ÞEGAR Keflavíkur-
flugvöllurinn hefir verið af-
hentur íslensku ríkisstjórninni
til umráða, ætti að vera auð-
veldara fyrir okkur íslendinga
að bæta úr því, sem út á rekst-
ur vallarins er sett, heldur en
áður á meðan hann var algjör-
lega undir yfirráðum ameríska
hersins.
Við Islendingar metum það
mikils, þegar erlendir menn
bera landi okkar gott orð, en
þykjum hinsvegar miður, þeg-
ar þeir setja út á okkar hagi.
Við megum samt vera þakklát-
ir fyrir slík ummæli, þar sem
þau sýna okkur, að gestsaugað
er glögt og að framhjá því fer
fæst.“
Fyrstu kynnin af
landinu.
„ÚTLENDINGAR, sem ferð-
ast um ísland á milli heims-
álfa, geta verið dýrmætir land-
kynnar fyrir íslensku þjóðina,
ef fyrsta viðstaða þeirra er að-
laðandi. Þar sem flestir útlend-
ingar, sem til Islands koma nú
á tímum, ferðast með flugvjel-
um, þá eru fyrstu kynni þeirra
af landinu og þjóðinni að fá
frá umhverfi og rekstri flug-
vallanna. Það er þessvegna
augljóst mál, að ef við viljum
að kynningarstarfsemi útlend-
inga í framtíðinni verði okkur
í hag, þá megum við fara að
taka á honum stóra okkar og
kippa því í lag, sem út á er
sett“.
Þetta var brjef námsmanns-
ins í Ameríku. Hann ræðir hjer
mál, sem er aðkallandi og hefir
oft áður verið á minst hjer í
dálkunum, en eins og hann
segir má búast við að íslensk
yfirvöld láti nú málið til sín
taka.
Ljelegar
kvikmyndir.
KVIKMYNDAHÚSGESTUR
skrifar mjer brjef um kvik-
myndir þær, sem nú eru sýndar
í kvikmyndahúsum bæjarins og
telur að aldrei hafi verið Ije-
legra samsafn af myndum en
á undanförnum vikum. Öll
kvikmyndahúsi ’ eigi hjer hlut
að máli og sje eitt þeirra ekki
öðru betra. Það sje verið að
rembast við að sýna gamlar
kvikmyndir, sem þó sæmilegar
hafi verið er þær voru nýjar
sje orðnar úreltar. Það geti að
vísu verið gott að sýna gamlar
myndir, en þá ekki nauðsvnlegt
að velja til þess aðalsýningar-
tímana.
>HiiMiiiiiiiiiHiiiiMiiiMiMiM3inainMiiMiiiiMiiiiiiiiHiHUMaBHMHHaaBMaMaHMaBHHannnDMmiiiiitiHHiiiiiHiniHiiMfiiiiMmuminiii*iiiiiiiiiii«iH>«i«t««itmHHi
I MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
S
MIIIIIIIIIIIIMIMIMMI
Skjaiasöfn hjeraða.
JÓN SIGURÐSSON ber fram
á Alþingi frumvarp til laga um
hjeraðsskjalasöfn. — Greinar-
gerðin er á þessa leið:
„Með lögum um þjóðskjala-
safn íslands frá 3. nóv. 1915 og
reglugerð um sama frá 13. jan.
1916 er svo fyrir mælt, að skjöl
og bækur opinberra sýslana eða
stofnana skuli varðveita á
þjóðskjalasafninu, er þær eru
orðnar eldri en 20 ára. Þetta
var á þeim tíma nauðsynleg
ráðstöfun, því að aðra trygga
geymslustaði en þjóðskjala-
safnið var þá varla um að ræða.
Tala opinberra stofnana og
skriffinska þeirra var þá hverf-
andi samanborið við það, sem
nú er orðið, og því auðvelt fyr-
ir starfsmenn þjóðskjalasafns-
ins að koma því, er að barst, í
aðgengilega geymslu á Þjóð-
skjalasafninu. En á þessu eins
og fleiru heíir orðið mikil
breyting síðastliðin 30 ár.
Utan Reykjavíkur eru að rísa
upp góðar bókhlöður, og fleiri
munu á eftir koma. Safnahúsið
í Reykjavík er því ekki lengur
eini öruggi geymslustaðurinn
fyrir skjöl og bækur. Jafnframt
heíir tala opinberra sýslana og
stofnana og skriffinskan, sem
þeim er samfara, aukist svo
gífurlega, að horfur eru á, að
hún muni, ef svo mætti segja,
sprengja þjóðskjalasafnið utan
af sjer, þegar því fara að ber-
ast öll þau ósköp, sem allar
þessar opinberu nefndir og
stofnanir láta nú eftir sig á ári
hverju. Þá má benda á, að rík
ástæða er til að láta ekki drag-
ast lengur að safna og taka til
varðveislu fleiri skjöl og bæk-
ur en nú er skylt að afhenda
þjóðskjalasafninu, svo sem
gerðabækur búnaðarfjelaga,
búnaðarsambanda, ungmenna-
fjelaga og margra annara fje-
laga og fyrirtækja, er mjög
koma við atvinnusögu okkar
og menningarmál.
Ástæðurnar fyrir því, að frv.
þetta er fram borið, eru þá í
stuttu máli þessar:
1. Að þjóðskjalasafninu berst
nú orðið svo mikið frá embætt-
is- og starfsmönnum ríkisins og
nefndum, sem skipaðar eru af
ríkisstjórninni, að vandkvæði
eru á að varðveita það alt sam-
an þannig, að það verði að-
gengilegt fyrir þá, er óska að
nota þessi skjöl. Það virðist því
ekki ástæða til að draga að
þjóðskjalasafninu enn þá fleiri
flokka skjala og bóka, ef kost-
ur er á góðri geymslu annars
staðar.
2. Að á nokkrum stöðum ut-
an Reykjavíkur eru nú þegar
bókhlöður, sem hæfar eru
skjalageymslu.
3. Að heppilegra sje og eðli-
legra, að ríkið styrki hjenlð og
kaupstaði til að koma upp
MMIIHMIIMMIIHMIIIMIMIIIIMMMMMIIMIMIIHIIIIIIII
skjalageymslum og bókhlöð-
um, en að byggja yfir öll skjöl
og bækur í Reykjavík.
4. Að óvarlegt sje af öryggis-
ástæðum að safna öllum skjöl-
um og heimildum á einn stað,
ef eldsvoða eða önnur stór ó-
höpp bæri að höndum, enda
mun það ekki gert í nágranna-
löndum okkar.
5. Jeg tel, að kaupstaðir og
hjeruð eigi sanngirnisrjett á að
fá sjálf til varðveislu, ef þau
óska þess, skjöl og gerðabækur
þeirra nefnda og starfsmanna,
er þessir aðilar hafa valið og
kostað af eigin fje.
6. Jeg tel, að forstöðumenn
hjeraðsskjalasafna hafi vegna
nágrennis og persónulegs kunn
ugleika í hjeraðinu bétri að-
stöðu en starfsmenn þjóð-
skjalasafnsins til að safna og
taka til varðveislu skjöl og
gerðabækur og ritaðar heim-
ildir, sem stórtjón er að glatist,
og að sú skipan, sem hjer er
gert ráð fyrir, sje líkleg til að
bjarga mörgu frá eyðileggingu,
sem víst er, að glatast annars
með öllu.
í frv. er lagt til, að skifting
bóka og skjala milli þjóðskjala-
safnsins pg hjeraðsskjalasafna
verði á þá leið, að þjóðskjala-
safnið taki til vörslu skjöl cg
embættísbækur állra starfs-
manna ríkisins annara en
Framh k 12. síðu.