Morgunblaðið - 13.11.1946, Page 8

8
MORGUNB LAÐIÐ
MiðVikudagur 13. nóv. 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsta,
Ausxurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
r rx«
>ll ur
ÚE DAGLEGA LÍFINU
Spurnartími á Alþingi
MORGUNBLAÐIÐ hefir nokkrum sinnum vakið máls
á því, að á Alþingi yrðu teknir upp ákveðnir fyrirspurn-
artímar, með svipuðum hætti og tíðkast hefir um lang-
an aldur í breska þinginu og gefist mjög vel. Blaðið
fagnar þessvegna því, að nú er fram komið frumvarp á
Alþingi (flm. Stefán Jóh. Stefánsson), þar sem lagt er
til að þessi skipan verði gerð.
- ——rrmxmr -
Er í frumvarpi þessu lagt til, að þingmaður sem óskar
upplýsinga eða svars af hálfu ráðherra um einstök atriði
eða mál, skuli það gert með fyrirspurn í sameinuðu Al-
þingi, er forseti veitir móttöku. Fyrirspurnirnar skulu
vera skýrar, um afmörkuð atriði eða mál, og sje við það
miðað, að hægt sje að svara þeim í stuttu máli. Engar
greinargerðir skulu skráðar eða prentaðar með fyrir-
spurnum. Forseti felur skrifstofu þingsins að sjá um
prentun þeirra fyrirspurna, sem fram koma, og útbýta
meðal þingmanna á fundi. Eigi síðar en viku eftir að fyr-
irspurnarlista er útbýtt, skal forseti- taka á dagskrá í
Sþ. í upphafi fundar sjerstakan lið, er nefnist fvrirspurn-
ir. Gefst ráðherra þá tækifæri að svara fyrirspurnum,
og er þingmönnum heimilt að taka þátt í umræðum með
stuttum ræðum.
Það myndi áreiðanlega verða til stórra bóta, að taka
upp slíka fyrirspurnatíma á Alþingi. Við það myndu
málin skýrast. Þjóðinni væri með þessu gefinn kostur á
að fylgjast með gangi ýmissa þeirra mála, sem annars
myndu liggja í þagnargildi, eða þau rædd mjög ein-
hliða af pólitískum ástæðum, eins og hjer tíðkast mjög.
Það form fyrirspurna, sem leyft er í þingsköpum Al-
þingis og tíðkast hefir hjer, er ófullnægjandi með öllu,
enda þunglamalegt í meðförum. Það er og algerlega lagt
a vald ráðherra hvort hann svarar fyrirspurnunum,
enda reyndin orðið sú, að mörgum fyrirspurnum er alls
ekki svarað
Væri tekinn upp fastur fyrirspurnatími, mvndi þetta
gerbreytast. Þingmenn myndu vanda til þessa dagskrár-
liðs; annað væri ósæmilegt. Með þessum dagskrárlið
fengi framkvæmdavaldið (ríkisstjórnin) heilbrigt að-
hald, sem nauðsynlegt er hverju þingræðis- og lýðræðis-
ríki.
Frjáls verslun
ÞAÐ BER AÐ FAGNA því, að forystumenn samvinnu-
verslunarinnar á íslandi virðast eindregið fylgjandi
írjálsri verslun. Þetta kom fram í ályktun, sem gerð var
á síðasta aðalfundi S. í. S. og stjórn Sambandsins stóð
að. Þetta sama kemur fram nú, í frásögn aðalforstjóra
S. í. S. af þingi Alþjóðasambands samvinnumanna, sem
haldið var nýlega í Sviss, en forstjórinn sat þing þetta
sem fulltrúi íslenskra samvinnumanna. Forstjórinn segir
isbr. Timinn 9. þ. m.):
,,Á þinginu var mikið rætt um afstöðu. samvinnufje-
laganna til hins opinbera og þó einkum til aðgerða þess
í verslunarmálum. í ályktun sem samþykt var um þessi
mál, var lögð á það sjerstök áhersla, að komið yrði upp
meira frjálsræði og öryggi þjóða á milli m. a með því
að ryðja gjaldeyrishömlum úr vegi. Alveg sjerstaklega
var þó lögð áhersla á, að takmörkuð yrði hverskonar
þjóðnýting í verslun og viðskiftum“.
Þessi afstaða samvinnumanna til verslunarmálanna er
nákvæmlega hin sama og íslenskir kaupsýslumenn hafa
barist fyrir árum saman. Er það vissulega gleðilegt, að
kaupsýslumenn og samvmnumenn eiga hjer samleið..
Því miður er ekki hægt að segja um verslun okkar ís-
lendinga í dag, að hún sje frjáls. En því fyrr sem hjer
kemur frjáls og óþvinguð verslun, því betra fyrir þjóð-
fjelagið í heild.
Fyrsta kuldakastið.
ELSTU MENN SEGJAST
ekki muna aðra eins tíð. Kom-
ið fast að miðjum nóvember og
varla komið ein frostnótt í
bygð. Það furðar alla stórlega
á þessari veðurblíðu. Það var
öðr?^''ísi í mínu ungdæmi, segja
þeir gömlu og vitru. Nú sjest
ekki snjór á íslandi þó liðið sje
undir jól, en á sama tíma ber-
ast fregnir frá Hamborg í
Þýskalandi að þar sje alt á kafi
í snjó og vestur í Ameríku
kvarta menn undan vetrar-
hörkum á meðan það er 10
stiga hiti í Reykjavík.
Og svo kom loks fyrsta kulda
kastið, sem orð er í gerandi í
gær. Mönnum kom betta svo
á óvart, að þeir höfðu ekki
tíma til að fara í vetrarfrakk-
ana fyr en eftir hádegi og
blessaðar blómarósirnar okkar
fóru hríðskjálfandi á hlaupandi
milli húsa í næfurþunnum
nylonsokkum og opnum skóm
bak og fyrir, svo ekki sje nú
minst á ógegnsæja tískukjól-
ana.
Á kaffihúsunum hafa menn
rabbað um það fram og aftur,
hvort Golfstraumurinn hefði
hitnað að mun hin síðari ár, en
það minti aðra á að vísinda-
menn í Bandaríkjunum væru
búnir að finna ráð til að breyta
rás Golfstraumsins og talað var
um hörmungar, sem af því
kynnu að leiða.
Og hver veit svo nema að
aftur verði komin 10 stiga hiti
í dag?
Brjef frá Akureyri.
VINKONA MÍN, sem oft
sendi mjer línu í pistlana á
meðan hún bjó hjer í bænum
flutti norður á Akureyri í
haust. Hún drógst á það við
mig að senda- mjer línu, er
norður kæmi og nú hefir hún
efnt það. Hún segir okkur m. a.
frá veðurblíðunni norður þar
og ákafa manna í að ná í Morg-
unblaðið þegar sunnanbílarnir
koma. Hjer er svo brjefið
hennar:
„Víkverji minn góður!
Mig langar til þess að efna
loforð mitt og senda þjer línu,
en það hefir dregist, af ýmsum
ástæðum. Það kqstar bæði erf-
iði og tíma að taka heimilið
upp og flytja með altsaman í
annan landsfjórðung, en nú uni
jeg þessu ekki lengur, jeg gríp
pennann á meðan maturinn
sýður í pottunum“.
Dásamlegt tíðarfar.
„HJER Á AKUREYRI er
tíðarfarið dásamlegt á þessu
hausti, og í gærkvöldi var veðr
ið sjerstaklega fagurt. Jeg
fjekk mjer göngu upp í bæinn
vegna þess að jeg vænti sunn-
anblaðanna með áætlunarbíl-
unum, en nú frá 1. nóv. eru
landferðir aðeins tvisvar í viku.
Það voru fleiri en jeg sem biðu,
stór hópur af fólki var saman
kominn hjá B. S. A., þar sem
bifreiðarnar nema staðar. All-
ir voru í besta skapi. Tunglið
óð í skýjum og silfraði spegil-
sljettan pollinn“.
•
Morgunblaðið kemur.
„LOKSINS KOMU bifreið-
arnar með fólk og póst. Af-
greiðslumaður Morgunblaðsins
ruddi sjer braut gegnum mann-
þröngina og fjekk sig afgreidd-
an, síðan lagði hann af stað, á-
samt aðstoðarmanni sínum upp
á afgreiðsluna og fólkið fylgdi
fast eftir, en þegar þangað kom
hafði óvart orðið eftir af blað-
inu og það flutt inn í pósthús,
svo að það varð dálítil bið þar
til opnað var, en altaf bættist
við í biðröðina.
Jeg var svo heppin að ná í
mann sem jeg þekti, en hann
stóð mikið nær dyrunum en
jeg, og bað jeg hann að ná í
mín blöð um leið og hann tæki
sín, þess vegna losnaði jeg við
mesta troðninginn og hnipping-
arnar, en það voru nú aðeins
áhugasamir hálfvaxnir piltar,
sem höfðu þær í frammi“.
Bólar á bjarg-
vættinum.
„LOKSINS var hurðin opnuð
og dyravörðurinn hleypti að-
eins fáeinum inn í einu. Bíðum
við! Þarna kom sá fyrsti út
með blöðin, gráhærður virðu-
legur maður eins og flestir Ak-
ureyringar (en —, jeg á við
virðulegir, en ekki flestir grá-
hærðir). Hann setti bakhlutann
í fólkið og rendi sjer þannig út
úr þvögunni, þarna kom annar
og notaði sömu aðferð, og loks
kom bjargvættur minn, hár og
tígulegur með sigri hrósandi
svip og jeg fjekk blöðin mín.
Og svo ekki söguna lengri, en
af þessu getur þú sjeð, að
Morgunblaðið er kærkomið
víðar en í Reykjavík.
nimiiiiiiiiiHiiimuiiiHiii
i ■iitiimiiiimimmti'Hiiu
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
niiiiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiMiiiimiiiMmiiMMmiiimiiiiaiiinin
Finnar efna ti! starfskepni
Þessi grein er eftir Árna
G. Eylands. Segir hann
hjer frá því, að Finnar hafi
efnt til merkilegrar sam-
kepni við landbúnaðar-
störf. Það væri ekki úr
vegi, að fá slíka kepni í
ýmsum greinum hjer á
landi.
Finnar eru starfsöm þjóð, er
ógjarnan leggur árar í bát, en
herðir tökin þegar á móti blæs.
Þar í landi tíðkast enn að
mikil og góð vinnuafköst eru
í heiðri höfð, bæði á sviði land-
búnaðar og annarar atvinnu.
Síðastliðið sumar efndu Finn
ar til meistarakepni í fjórum
starfsgreinum við jarðrækt og
búskap, þ. e.: gröftur lokræsa,
gröftur opinna skurða, plæg-
ing og mjaltir. Fyrst var kept
í hinum ýmsu sveitum og
landshlutum og loks keptu
sigurvegararnir frá hjeraðs-
mótunum um meistaratignina.
Meistarakepni í lokræsagerð.
Meistarakepnin við lokræsa-
gröft vakti mikla athygli. 10
menn keptu, að viðstöddu all-
miklu fjölmenni, þar á meðal
landbúnaðarráðherrann, vinnu
málaráðherrann og verslunar-
málaráðherrann. Kepnin stóð
yfir í 2 daga, 16 vinnustundir.
Jarðvegur, harður og þjettur
leir.
Sigurvegarinn, Viljo Vená-
láinen, gróf 95,1 metra og
hlaut 131,691 stig. Sá, sem
næslur honum varð gróf 94,4
metra og hlaut 131,113 stig o.
s. frv. Fyrstu verðlaunin voru
20.000 finsk mörk, plógur og
bikar. Önnur verðlaun 15.000
mörk og krystalskál. Hinir
keppendurnir fengu einnig
peningaverðlaun frá 10 þús. til
2 þús. mörk og allir fengu að
sjálfsögðu heiðursskjal fyrir
þátttöku sína og frammistöðu.
Landbúnaðarráðherrann af-
henti verðlaunin á samkomu,
er haldin var að lokinni kepni,
þar sem viðstatt var margt
stórmenni.
Kepni þessi var umræðuefni
blaða og útvarps og sýna frá-
sagnir þeirra hvernig leiðandi
menn Finna kunna að meta
handtök fólksins er vinnur að
framleiðslunni.
Verk og vjelar.
Eitt af því sem skortir mest
á í íslenskri jarðrækt er kunn-
átta í framræslu, sjerstaklega
gerð hnausræsa. Tiltölulega fá-
ir menn kunna það starf svo
lag sje á. Mjer vitanlega hefir
aldrei verið svo mikið að gert,
að halda eitt einasta námskeið
til þess að kenna mönnum að
gera hnausræsi. Og nú er svo
komið að segja má að engum
detti í hug að snerta á slíku
verki, einu af grundvallarstörf-
um nýræktarinnar. í stað þess
er hrópað á vjelar og tekin
upp notkun kílplóga vi,ð lok-
ræsagerð, sem hvergi tískast
nema sem hjálparaðgerð, og
neyðarúrræði. Við getum ekki
komist af með svo Ijelega
framræslu, segja jarðræktar-
frömuðir annarsstaðar á Norð-
urlöndum. En þar kunna þeir
líka að grafa lokræsi og sje sjer
ennþá fært að leggja út í að
gera þau.
Vafalaust hefði verið hægt
að vekja hjer áhuga fyrir ýms-
um nytjastörfum, afköstum og
leikni, bæði við jarðrækt og
annað, ef forkólfar bændanna
hefðu beitt sjer fyrir þvi. Menn
eru til og mannsefni er valda
verkunum og geta með lær-
dómi og æfingu orðið meist-
arar. En það sem mest bagar,
er því miður, að á íslandi er
ekki fínt að vera íjósamaður
eða að moka mold, „moka
skít“. Engum dettur í hug að
tengja neinn meistaratitil við
slík dagleg störf.
Fjósameistari.
Nýlega var leikinn þáttur í
ríkisútvarpinu. Leikurinn fjall-
aði að miklu leyti um heimilis-
fólkið á bóndabæ einum. Einn
af karlmönnunum á heimilinu
er fáviti og aumingi — það var
auðvitað fjósamaðurinn. Það er
spordrjúg leið frá þessum hugs
unarhætti og til þess að það
fyrirfinnist, þótt ekki sje nema
á stærri og betri búum, fjósa-
meistarar sem kunna að hirða
kýr og méðhöndlar mjólk, svo
að sá menningarbragur sje á,
er sæmi bændastjettinni og
þeim erfðavérðmætum, sem
hún á og, anp, þrátt fyrir margt
er misjafnlega horfir.
Á. G. E.