Morgunblaðið - 18.12.1946, Blaðsíða 8

MORGUNB LAÐIÐ
Miðvikudagur 18. des. 1948
íítg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsia,
Ausrurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasðlu 50 aura eiiitakið, 60 aura með Lesbók.
\Jiluerji álrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Hætt störfum
TÓLF-MANNA nefndin hefur hætt störfum. Forseti
íslands bað forsætisráðherra s.l. mánudag að flytja
nefndinni þau skilaboð að hann teldi að tilraunir þær,
sem nefndinni var ætlað að gera, hafi reynst árangurs-
lausar. Þessi skilaboð skildi nefndin þannig, að forseti
væri ekki með þessu að leysa nefndina frá störfum, held-
ur myndi hann fallast á að nefndin starfaði áfram, ef
hún teldi vænlegar horfur á, að starf hennar bæri ár-
angur. En nefndarmenn voru hinsvegar allir sammála
um, að ekkert myndi vinnast með lengra starfi, og ákvað
því nefndin að hætta störfum.
Tólf-manna nefndin, sem nú hefir sjálf ákveðið að
hætta störfum, var sett á laggirnar 15. október. Hún var
skipuð tveim fulltrúum frá hverjum þingflokkanna, og
skyldi verkefni hennar vera að rannsaka hvort fyrir
hendi væri grundvöllur að samstarfi allra flokka, með
stjórnarmyndun fyrir augum. A fundi sem forseti Is-
lands átti með formönnum allra þingflokka 15. okt. stað-
festu þeir allir, að flokkarnir væru reiðubúnir til sam-
starfs og stjórnarmyndunar, „ef samkomulag fengist um
grundvöll slíks samstarfs“.
Þar sem tólf-manna nefndin hefur nú, eftir nálega 9
vikna setu ákveðið að hætta störfum, verður þetta ekki
skilið á annan veg en sem yfirlýsingu af nefndarinnar
hálfu, að henni hafi ekki tekist að finna samstarfsgrund-
völl.
ic
Gera verður ráð fyrir, að tólf-mannanefndin hafi af
einlægni unnið að því starfi, sem forseti fól henni og hún
tók að sjer. Ekkert hefir hinsvegar verið látið uppi af
nefndarinnar hálfu um það, á hverju strandað hafi. Ef
til vill hefir aldrei verið fyrir hendi neinn grundvöllur
að fjögra flókka samstarfi. Svo mikið er víst, að nefndin
hafði skamma stund starfað þegar fóru að heyrast alls-
konar sögusagnir um tilraunir til stjórnarmyndunar á
alt öðrum grundvelli. Og vitað er, að þessar tilraunir
hafa farið fram meðan tólf-manna néfndin sat.
Út af fyrir sig var ekkert við þessu að segja, ef flokk-
arnir höfðu trú á að þessar tilraunir leiddu til einhvers
árangurs. Því að aðalatriðið var, að hraða sem mest
myndun nýrrar ríkisstjórnar. Þetta þurfti heldur ekki að
draga úr árangri af störfum tólf-manna nefndarinnar.
Hennar starf hlaut aðallega vera fólgið í því, að kanna
hvort fyrir hendi væri vilji til allsherjarsamstarfs. Sá
vilji hefur sýnilega ekki verið fyrir hendi, og mun þjóð-
inni án efa þykja það ill tíðindi.
★
Skrif Tímans um þessi mál eru næsta furðuleg. Hann
telur að Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn hafi
sjerstaka skyldu til að mynda stjórn, vegna þess að þess-
ir flokkar hafi staðið að fyrverandi stjórn ásamt með
Sósialistaflokknum, sem fór úr stjórninni ,,af fullkom-
lega eðlilegri ástæðu“, eins og Tíminn orðar það.
■ Tíminn veit, að fyrverandi stjórn var mynduð með
það fyrir augum að hrinda í framkvæmd ákveðnum mál-
um, með stjórnarsamstarfi og stuðningi allra þeirra
þriggja flokka, er stóðu að ríkisstjórninni. Þegar einn
flokkurinn skarst úr leik, var grundvöllur stjórnarsam-
starfsins þar með rofinn. Þessvegna baðst stjórnin
lausnar.
Fullvíst er, að bæði Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
tlokkurinn hafa sama hug og áður til þeirra mála, sem
fyrverandi stjórn vann að. En þessir tveir flokkar hafa
ekki sama styrkleika sem fyrv. stjórn hafði, hvorki inn-
an þings nje utan, til þess að vinna að framgangi nytja-
málanna, ef enginn stuðningur fæst annarsstaðar frá.
Þetta ætti Tíminn að geta skilið.
Hitt ætti hann einnig að geta skilið, að þar sem nú er
engin áby<rg stjórn til í landinu, er það skylda allra
fJokka að ráða bót ,á því öngþveiti.
Æsingur.
ÞAÐ ER annars meiri æs-
ingurinn í íólkinu í búðunum
þessa dagana, en líka misjafnt
hvernig fólk lætur, .hamingj-
unni sje lof. I gærmorgun var
verið að selja grenigreinar í
einni verslun bæjarins. Sumir
kaupendurnir ljetu eins og óð-
ir. ' Þeir hentu sjer í loft-
köstum á greinahrúguna og
rifu og tættu, e.ftir því sem
hver og einn hafði mátt til.
Þeir, sem hjá stóðu, fengu högg
í andlitin með greinunum, eða
þeim var hrint til og frá. Þetta
væri skiljanlegt, ef einhver
hörgull væri á grenigreinum,
en þær virðast vera til sölu á
öðru hverju götuhorni og fyrir
mjög skaplegt verð.
Mikið væri það auðveldara
fyrir alla aðila, bæði þá, sem
selja og hina, sem kaupa, ef
fólk gæti setið á strák sínum
í verslunum og farið eftir röð.
Hver, sem betur
getur.
EKKI er það nema heilbrigt
og gott, að líf skuli vera í versl
un bæjarins, en það er hægt
að ganga of langt í þessu sem
öðru.
Ef eitthvað nýtt kemur í
verslun, þá er það segin saga,
að fólkið stendur i hópum fyr-
ir utan áður en opnað er á
morgnana. Fyrst í stað er far-
ið eftir röð, en um leið og opn-
að er þyrpast allir hver í kapp
við annan.
Einn morguninn sá sá er
þetta ritar sjón, sem var bæði
skömm og gaman að. 30-—40
stúlkur höfðu raðað sjer upp
við buðardyr, áður en opnað
var um morguninn. í gluggan-
um var margskonar kvenna-
skraut á bakka eða hiilu. —
Um leið og verslunin var opn-
uð þusti allur skarinn inn og
60—80 hendur komu samtímis
út í gluggann til að. hrifsa til
sín, það sem hjartað girntist.
Þeir, sem hafa sjeð svanga
sauði þyrpast að garða í fjár-
húsi, geta gert sjer í hugarlund
hvernig þessi sjón var.
Misjafnt verðlag.
EITT ER það, sem veldur
undrun manna þessa dagana,
er þeir fara í búðir til að leita
að jólagjöfum, en það er hvað
verðið er misjafnt á sömu
vörunni.
Silkiklútur, sem kostar 60
krónur á einum staðnúm er
verðlagður á alt að því hundr-
að krónur í’ næstu búð og verð
ur þó ekki sjeð annað, en að
klútarnir sjeu frá sömu verk-
smiðjunni.
.En undarlegast er verðið á
skrautmunum úr dýrum málm
um og jafnvel ódýrum málm-
um líka. Það getur munað alt
að því 100 krónum á samskon-
ar gripum, eftir því. hvar þeir
eru til sölu. Mgnn velta vöng-
um yfir þessu sem von er og
skilja ekki sífelt tal um verð-
eftirlit. Sennilegast að það sjeu
talsvert margar vörur, sem
sem ekki heyra undir verðlags
eftirlitið.
En ef kært yfir því, að ull-
arbandshespa sje 5 aurum dýr-
ari á þessum stað en hinum,
stendur ekki á málarekstri og
sektum.
Góðgerðarstarf-
semi.
ORÐ, sem fjellu hjer í dálk-
unum á sunnudaginn um aum-
ingja þá, sem ganga betlandi
um bæinn og þykjast vera að
safna fje fyrir bágstadda, hafa
verið misskilin hrapalega. Það
er eins gott að segja það strax
cg berum orðúm, að ekki var
átt við neina aðra en betlara,
sem eru að reyna að hafa fje
út úr auðtrúa fólki með því, að
segja, að þeir sjeu að safna
fyrir „fátæka konu með sex
börn í ómegð“, eða t. d. „veika
ekkju“,- o. s. frv.
Þetta hefir því miður komið
fyrir og er svo að segja dag-
legt brauð hjer í bænum.
Hinu hefir áldrei verið am-
ast við, að viðurkend góðgerð-
nrfjelög söfnuðu peningum og
öðru handa bágstöddum. Áð-
ur hefir verið minst á hinu á-
gætu góðgerðarstofnun, Vetr-
arhjálpina og það eru fleiri
stofnanir, sem óhætt er að
treysta fyrir gjöfum til bág-
staddra, t. d. mæðrastyrks-
nefndin.
«
Sjálfboðaliðsstarf.
í MÆÐRASTYRKSNEND-
inni eru konur frá 21 kvenfje-
lögum, sem hafa það að mark-
miði sínu að gleðja illa stadd-
ar konur, hvort sem það eru
einstæðar mæður, sjúkar kon-
ur, eða giftar konur, sem af
einhverjum orsökum geta ekki
framfleytt sjer og sínum.
Konurnar í mæðrastyrks-
nefndinni vinna í sjálfboða-
vinnu mikið og óeigingjarnt
starf, enda hafa bæjarbúar
styrkt þetta fjelag mjög vel á
undanförnum árum og gera
vafalaust enn.
Tilgangslítil
heilsurækt.
ÍÞRÖTTAFRÖMUÐIR þessa
lands eru sífelt að hvetja menn
til að iðka íþróttír. Það sje hin
eina og sanna heilsurækt. Sem
betur fer hafa þessir menn
unnið mikið á og margir fara
að þeirra ráðum. En þeir, sem
stunda íþróttir í hinu mikla
braggahúsi ÍBR við Háloga-
land hljóta að efast um, að
það sje heilsusamlegt, að
sprella þar við einhverja í-
þrótt. Sá er þetta ritar hefir
nokrum sinnum undanfarið
komið þar til leika, en það hef
ir ekki komið fyrir ennþá, að
hægt hafi verið að fá vatns-
dropa, heiltan eða kaldan, til
að skola af sjer svitan, eftir
leikinn.
Það er dáfallegt íþróttahús
að tarna og lítið hafa 50,000
krónurnar, sem íþróttamenn
fengu hjá bænum í haust. til
endurbóta á þessari „heilsu-
lind“ hrokkið til, úr því ekki
hefir einu sinni verið hægt að
koma böðunum í lag, sem eru
5ó ekki nema þrjár eða fjórar
steypibaðssprænur.
íþróttafrömuðirnir verða að
standa sig betur, en þarna í
bragganum við Hálogaland, ef
þeir ætla að safna að sjer fylg-
ismönnum og halda áfram að
fá styrk af almannafje.
MEÐAL ANNARA ORÐA
1
Vinnum að frelsi og velmegun allra þjóða.
HJER birtast kaflar úr ræðu
Byrnes utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, er hann flutti
fyrir helgina, á þingi Samein-
uðu þjóðanna, um afvopnun og
önnur öryggismál og hvernig
þeim samtökum þjóða í milli
verði að haga, til þess að menn
geti lifað óhullir og í friði.
Hann komst m. a. að orði á
þessa leið:
Til þess að afvopnun komi
að gagni, þurfa menn að horfa
fram á við. Það er öllum ber-
sýnilegt, að heimskulegt hefði
verið, að takmarka notkun á
boga og crvum þegar púðrið
var fundið.
Við verðum að sjá um, að af-
vopnun nái fyrst og fremst til
þeirra vopna, sem hægt er að
nota til gereyðingar.
Við verðum að gæta þess, að
afvopnunin verði almenn, en
ekki einhlioa. Að ekki verði
látið sitja við loforð, sem sum-
ir halda en aðrir svíkja.
Við verðum að tryggja það,
að með afvopnuninni fylgi ör-
ugt alþjóða eftirlit, sem tryggi
þjóðirnar gegn ofbeldi og und-
andrætti loforða.
Að þetta eftirlit verði svo
afdráttarlaust, að enginn vafi
geti leikið á rjetti hverrar
þjóðar, hvað sem neitunarvaldi
líður, til þess að grípa til varh-
ar samþykktum þessum. Af-
vopnun, sem gerir löghlýðnar
þjóðir vanmáttugar, og hjálp-
arlausar, getur ekki leitt til
friðar og öryggis.
★
Þegar um afvopnun er að
ræða, þá verður að taka aðal-
atriðin fyrst, þ. e. eftirlit með
atomorkunni, svo örugt veroi
að hún verði notuð til gagns
fyrir mannkynið en ekki til
eyðileggingar.
Til eru önnur vopn, sem
hægt er að nota til feikn-eyð-
ingar, er aldrei verður hægt að
forðast með öllu, þó tryggt
Verði að atomorkan verði ekki
notuð til styrjalda.
Bandaríkin, Bretar og Can-
adamenn hafa fullkomlega
sýnt fram á, að þeim sje ljós
sú ábyrgð, er hvílir á herðum
þeirra, vegna þess að þessar
þjóðir hafa lært hvernig hægt
er að nota sjer atómorkuna.
Ef áfram hjeldi hervæðing-
ar-kapphlaup eftirlitslaust, þá
myndi atómorkan gefa Banda-
ríkjunum leik á borði í mörg
ár fram í tímann. En Banda-
ríkjamenn óska ekki eftir því,
að komast lengst í hervæðing-
ar-kapphlaupinu. Við óskum
heldur að forðast næsta stríð
heldur en að vinna þaði' ....
★
.... Hlutverk okkar í fram-
tíðinni er að tryggja allsherj-
ar-öryggi þjóða, og sjá um að
þær haldi fylsta jafnrjetti sínu.
Þetta er kappsmálið, fremur en
hervæðingin.
Árásarþjóðir leggja ekki út í
sríð, vegfia þess að þær eru
vopnaðar, heldur vegna þess,
Frh. á bls. 12.