Morgunblaðið - 18.02.1947, Blaðsíða 2
2
MORGUJiBLAÐIÐ
Þriðjuáagur 17. febr. 1947.
Hefur gort við
Grafið innan
um 90 þiís. úr og klukkur
í 10 þús. trúlofunarhringi
Lýsing á
Ingólfi Arnarsyni
í 49 ÁR hefir Halldór Sig-
Urðsson úrsrhíðameistara setið
við vinnuborðið sitt og gert við
úr og klukkur fyrir Reykvík-
inga og fjölda annara manna.
Hann er búinn að fara höndum
um og gera við um það bil 90
þúsund úr og klukkur, stórar og
smáar. Auk þess hefir hann
stundað leturgröft og m. a. graf
ið innan í ekki færri en 10 þús.
trúlofunarhringi.
Vinnudagur hans hefir verið
langur, frá kl. 8 á morgnana og
oftast nær til kl. 3 á nóttunni.
En í dag verður þessi sjerstæði
eljumaður og fagurkeri sjötug-
ur.
Normal klukkan.
Ertu ekki orðinn leiður á
klukkunum eftir allt sem á und
an er gengið?
Nei, jeg held nú síður en svo.
Klukkur og úr eru dásamleg
verkfæri. Líttu t. d. á þessa
þarna segir Halldór og bendir
mjer á stóra og afarfallega
standklukku. Þetta er svoköll-
uð Normaiklukka. Hún er not-
uð til þess að stilla eftir henni
aðrar klukkur. Hún gengur svo
hárrjett að jeg hefi ekki orðið
var við að hún flýtti sjer meira
en 3 sekundur á heilu ári. Hún
var lengi nokkurskonar bæjar-
klukka hjer í bænum. Þá var
engin „Ungfrú klukka" til hjer.
Þá komu menn niður á vinnu-
stofu til mín til þess að setja
urið sitt eftir þessari, eða
hringdu og spurðu hvað klukk-
an væri.
Hvað er hún orðin gömul?
Guðjón heitinn Sigurðsson
keypti hana hingað til lands frá
Þýskalandi árið 1910, hún er
þannig 37 ára gömul. Jeg er
viss um að hún getur gengið í
mörg hundruð ár ennþá. Það er
forkostulegt verk í henni.
Klukkur vita á sig veður.
Heyrðu Halldór, jeg þekkti
einu sinni klukku, sem talin
var segja fyrir óveður, vita
raunar á sig veður, gott eða illt.
Það kom fram í slætti hennar.
Hvernig viltu skýra það fyrir-
brigði?
Það er ofur auðvelt. Klukkur
verka stundum eins og loftvog.
Hljóð slaga þeirra breytist við
það að gormur eða fjöður í þeim
lengifit eða styttist við hita-
breytingar. Af þessum orsökum
kemur fyrir að klukkur „viti á
sig veður“ eins og það hefir
verið kallað.
Er klukkunum að fara fram
eða aftur?
Jeg held að hætt sje við ‘að
þeim fari aftur nú um skeið,
þ. e. a. s. húsklukkunum. Þjóð-
verjar stóðu langfremstir í
framleiðslu þeirra. En sá iðn-
aður'er nú í lamasessi eins og
allt í Þýskalandi.
En úrunum mun að- öllum
líkindum halda áfram að.fara
fram. Svisslendingar framleiða
nú svo að segja öll úrverk
heimsins.
Faðir vorið á tíeyringi.
Þú heldur leturgreftinum
ennþá áfram?
Já, um skeið gróf jeg í alla
Halldór Sigurðsson.
trúlofunarhringa í Reykja-
vík. ----- Svo sýnir Halldór
mjer, hvernig er farið að grafa
innan í hringi. Það er vanda-
samt verk virtist mjer en hand-
bragðið ber vott miklum hag-
leik og listfengi.
Það er hægt að grafa ótrú-
lega smátt, sagði hann. Svo
sýnir hann mjer danskan tíeyr-
ing, sem allt faðirvorið er graf-
ið á. Jeg velti tíeyringnunr fyr-
ir mjer en það er engin leið að
lesa það, sem á honum stendur
með berum augum. En við notk
un stækkunarglers koma orð-
in í Ijós: „Eader vor, du som
er i Himlene" o. s. frv. Og svo
kemur faðir vorið allt til enda.
En þetta er ekki eftir mig, segir
Halldór.
Ætt og uppvöxtur.
Hvaðan ertu ættaður Hall-
dór?
Jeg er fæddur á Álfhólum í
Rangárvallasýslu árið 1877.
Foreldrar mínir voru Sigurður
Halldórsson og Ingileif Bjarna-
dóttir. En við fluttumst þaðan
þegar jeg var 8 ára að Skarðs-
hlíð undir Eyjafjöllum. Þaðan
fór jeg svo 21 árs gamall til
Reykjavíkur til þess að læra
úrsmíði. Jeg lærði hjá Eyjólfi
Þorkelssyni úrsmiði. Var hjá
honum í tvö ár á vetrum. Fyrri
veturinn fjekk jeg ekkert kaup
en þann seinni fjekk jeg fæði.
Síðan rjeðist jeg til Guðjóns
Sigurðssonar í Ingólfshvoli.
Vann hjá honum í 15 ár eða
t'l dauða hans. Við urðum góð-
ir vinir. I erfðaskrá sinni á-
nafnaði hann mjer öll verkfæri
sín og annað það, sem verk-
stæðinu fylgd.i. Árið 1915 stofn-
aði jeg svo eigin verkstæði í
Ingólfshvoli þar sem nú er rit-
fangaverslunin Penninn. Það-
an flutti jeg síðan í Austur-
stræti 14, hús Jóns Þorláksson-
ar. Var lengstum þar sem nú
er tóbaksverslunin London.
En árið 1936 varð jeg fyrir
bílslysi og fótbrotnaði. Þá flutti
jeg verkstæðið heim til mín á
Laufásveg 47. Ætlaði að draga
saman seglin. En jeg hefi allt-
af haft^miklu meira en nóg að
gera þar. Verð að neita fjölda
manns, sem til mín koma með
úrin sín.
UUI H
Halldór var kvæntur Guð-
rúnu Eymundsdóttur, bróður-
dóttur Sigfúsar Eymundssonar
bóksala. Hún dó fyrir 10 árum.
Þau áttu 8 börn og eru þessi
6 þeirra á lífi:
Inga, gift Einari Malberg
stórkaupmanni, Björn leturgraf
ari, Sigurður ritstjóri á ísa-
firði, Guðjón bankamaður,-
Nanna gift Runólfi Sæmunds--
syni verslunarstjóra og Sigfús,
listmálari.
Auk þess ólu þau hjón upp
einn fósturson, Eymund Ein-
arsson.
í vinnustofunni.
Það er notalegt að koma í.
litla vinnuherbergið hans Hall-;
dórs Sigurðssonar á Laufásveg-
inum. Á skrifborðinu fyrir:
framan húsbóndann er fullt af
allskonar vinnuáhöldum og
verkfærum. En þægilegast er þó
viðmót og yfirlætisleysi sjálfs
húsbóndans, sem er ljúfmennsk
an sjálf og segir manni ótal
skemmtilegar sögur. Hann þekk
ir Reykjavík út og inn. Verk-
stæðin hans í Ingólfshvoli og
Austurstræti 14 voru nokkurs-
konar samkomustaðir. Menn
komu þangað til þess að vita,
hvað klukkan slægi, Normal-
klukkan sem verður mörg
hundruð ára. Svo hafði Hall-
dór alltaf einhver skemmtileg-
heit á takteinum.
Mjer er næst að halda að nán
ar samvistir við klukkur og úr
geri mann að heimspekingum,
heldurðu það ekki Halldór?
Þetta eru mælitæki eilífðar-
innar, óskaplega nákvæm og við
kvæm. Það verður að fara var-
lega með þau. En mjer þykir
gaman að þeim, jeg verð aldrei
leiður á tifi þeirra og tikki, það
er niðurinn frá straumi tímans.
Hefir aldrei fengið kvef.
Þú hefir altaf verið heilsu-
góður?
Já, svo er guði fyrir þakk-
andi. Jeg hefi aldrei fengið
kvef. í vor fannst mjer jeg
kenna sem snöggvast einhverr-
ar vesaldar og var hálf slapp-
ur til vinnu. Svo fjekk jeg mjer
dálítinn brennivínsleka og snar
batnaði. Síðan hefi jeg ekki
fundið til nokkurs meins.
Þetta sagði Halldór Sigurðs-
son rjett áður en hann varð
sjötugur. Jeg kvaddi hann kl.
12 um kveld. Hann sagðist ekki
ætla að verða heima hjá sjer
á sjálfan afmælisdaginn heldur
fá sjer frí og, fara' út úr bæn-
um. Svo fór hann inn í vinnu-
stofuna sína og tók til að gera
við örsmátt kvenmannsúr, sem
hann var að rýna í þegar jeg
kom. Við það hefir hann setið
til kl. 3 um nóttina. En þess bað
hann síðastra orða að ekki yrði
farið að skrifa um sig lof á
afmælisdaginn. Því var hátíð-
lega lofað og við það hefir ver-
ið staðið.
S. Bj.
Ræða Gfsla Jónssonar alþm. við
mólfökualhöfnina.
TOGARINN „Ingólfur Arn-
arson“, er stærsti og glæsileg-
asti togarinn, sem Islendingar
hafa enn eignast. Hann er fyrsta
skipið af þrjátíu, sem samið
var um smíði á í Bretlandi, í
október 1945, fyrir milligöngu
Nýbyggingarráðs og íslensku
ríkisstjórnarinnar.
Skipið er smíðað hjá skipa-
smíðastöð Mrss Cochrane &
Sons, Ltd. KSelby. Er það .fyrsta
skipið af átta, sem samið var
um á þeirri smíðistöð.
Það er smíðað samkvæmt
ströngustu reglum flokkunar-
íjelagsins Lloyds í Bretlandi
(-[- 100 A I.), og þó nokkuð
styrkara, þar sem það þótti
nauðsynlegt, vegna íslenskrar
vetrarverðráttu.
Lengd þess er 175 fet, breidd
30 fet og dýpt 16 fet. Það er
642 br. rúmlestir og 216 nettó
rúmlestir. Burðarmagn þess er
500 smálestir með 81 cm. borð
fyrir báru.
Bolurinn er hólfaður í sund-
ur með 7 vatnsþjettum skiljum,
en alls eru í skipinu 20 vatns-
held hólf. Botn þess er tvöfald-
ur frá vjelarúmi og fram úr, og
skiptist í geyma fyriri olíur,
vatn og lýsi, þannig, að vatns-
geymar eru fyrir 60 smál., olíu-
geymar fyrir 245 smál. og lýsis-
geymar fyrir 20 smál. Slík
skipting bolsins í vatnsheld
hólf, skapar margfalt öryggi
fyrir skipið, ef það mætir áföll-
um af völdum veðurs, árekstra
eða strands.
Framrúmi er skipt í tvö fiski
rúm, en þeim aftur skipt í 12
stíur, sem hver er útbúin með
4 hillum. Rúmar skipið þannig
300 smál. af ísfiski. Stærð
þeirra er alls 45 þús. tenings-
fet. Eru þau öll þiljuð vatns-
þjettri viðarsúð.
Fyrir framan fiskirúmin er
stór veiðafærageymsla, með
hillum og skápum. Aðgangur er
í hana frá þilfari.
íbúðir skipverja.
íbúðir skipverja eru sem hjer
segir: í stafni skipsins eru í-
búðir og hvílur á tveimur hæð-
um fyrir 24 menn alls. Á neðri
hæðinni er klefi fyrir 16 menn,
og er það rúm mun stærra en
áður var í eldri skipum, ætlað
24 mönnum. Á efri hæð er klefi
fyrir 8 menn. En þess utan er
þar setustofa sameiginleg fyrir
hásetana, útbúin með borðum
ög bekkjum. Á þennan hátt
geta þeir, sem frí eiga frá störf-
um, hvílt sig í næði, án þess að
vera truflaðir af umgangi
þeirra, sem við störf eru. Hverri
hvílu fylgir sjerstakur geymslu
skápur fyrir föt o. fl. og setu-
bekkir eru meðfram öllum
hvílum. Aðeins tvær hvílurað-
ir eru í hæðþ>ni, í stað þriggja
í gömlu skipunum, og því bæði
loftrými og gólfflötur meiri fyr-
ir hvern mann en áður þekkt-
ist.
Út frá setustofunni og innan-
gengt úr henni, er baðherbergi
og hreinlætisklefi fyrir skip-
verja, svo er sjerstakur klefi til
að þurka og geyma í yfirhafnir
og hlífar skipverja. Þar eru og
tvö vatnssalerni.
í skut skipsins eru einnig í-
búðir á tveimur hæðum. A
neðri hæðinni er sameiginlegf.
anddyri fyrir íbúðirnar á þess-
ari hæð, með stiga á milli hæð-
anna. Fyrir aftan það er salur
með 6 hvílum, borðum og legu-
bekkjum. Fyrir framan and-
dyrið er herbergi tveggja kynd-
ara, með hvílum og bekkjum.
Sitt til hvorrar hliðar eru tvö
herbergi, annars vegar fyrir
yfir- og undirvjelstjóra, hins
vegar fyrir yfir- og undirstýri-
mann. Öll herbergi á þessari
hæð eru útbúin með hvílum,
stoppuðum og klæddum legu-
bekkjum, borðum og skápum,
en þiljur allar af gljáðum harð-
viði.
Á efri hæð er matsalur með
borðum og bekkjum, nægilega
stór fyrir alla skipshöfnina, með
búri, skápum og matvæla-
geymslum. Þar er og baðher-
bergi, hreinlætisklefi, tvö vatns
salerni og þurkklefi fyrir yfir-
hafnir. Er þessu komið fyrir
til hliðar við borðsalinn og inn
angengt úr honum í alla þessa
klefa.
Fyrir framan borðsalinn er
rúmgott eldhús, með borðum,
hillum og skápum og olíu-
kynntri eldavjel. Samgangur er
á milli borðstofu og eldhúss.
Þar er og kæliklefi fyrir vist-
ir, svo skipverjar geti jafnan
haft nýmeti á borðum.
Inngangur á þessa hæð er frá
báðum hliðum og frá bátaþil-
fari, en sam^angur til vjela-
rúms.
Fremst í reisn er herbergi
skipstjóra, með hvílu, legu-
bekkjum, borði, stólum og fatQ
sk. alt af gljáðum harðviði. Þar
fyrir aftan er baðherbergi,
hreinlætisklefi og vatnssalerni.
Samgangur er milli herbergi.s:
skipstjóra og stýrishúss, sem;
komið er fyrir á næstu hæðr
ásamt loftskeytaklefa og korta
húsi.
Ibúðir allar eru hitaðar upp
með olíukynntum miðstöðvar-
vjelum. Er dælt um þær allar
tæru lofti eftir vild. Er það
hvorttveggjá nýjung frá þvf.
sem áður hefur verið. Alls eru
í skipinu íbúðir og hvílur fyrir
38 menn.
Á bátapalli að aftan er komið
fyrir við ,,patent“-uglur tveim
bjargbátum, útbúnum að öllus
leyti' eftir ströngustu reglurra
um öryggi.
I reisn skipsins, yfir vjela-
rúmi, er komið fyrir lifr-
arbræðsluklefa. — Verður
þar komið fyrir bræðslutækj-
um af nýrri gerð, sem smíðuð
eru hjerlendis að fyrirsögn Ás-
geirs Þorsteinssonar, verk-
fræðings.
Framh. á bls. 11