Morgunblaðið - 14.03.1947, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. mars 1947.
Hefur ultuf litið björtum uugum ú tilverunu
SIGURÐUR Björnsson fyrv.
brunamálastjóri á áttræðisaf-
mæli í dag.
Það vissi jeg fyrst um Sigurð,
að hann Ýar einn af eftirlætis-
lærisveinum foður míns í
Möðruvallaskóla.
Þegar jeg heimsótti hann, til
þess að fá hann til að segja mjer
sitt af hverju frá æfi sinni, þá
var það eitt hið fyrsta, sem jeg
rak augun í, þegar inn kom í
stofu hans: Mynd af kennurum
og lærisveinum Möðruvalla-
skóla vorið 1890. Hann kom að
Möðruvöllum haustið 1888.
Við erum þarna fimm á
myndinni, sem endurreistum
skólann það haust, segir hann.
. Jeg áttaði mig ekki strax á
því, hvað hann átti við og spyr
því.
Við vorum ekki fleiri í skól-
anum fyrri veturinn minn, seg-
ir hann. Því enginn nýsveinn
kom þangað haustið 1887, nema
faðir þinn, sem kennari, eins
og þú kannast við. Næsta haust
komu þeir svo einir tuttugu.
Hvaðan komst þú, er þú
komst til Möðruvalla, spyr jeg
Sigurð.
Jeg kom vestan úr Skaga-
firði, var þar heimilislaus að
heita mátti eins og kóngsins
lausamaður. ^jeri hjer fyrir
sunnan veturinn áður. Var á
vetrarvertíðinni suður á Vatns-
leysuströnd, en á vorvertíð var
jeg hjerna hjá Jóni í Hlíðar-
húsum.
Komst þú gangandi alla leið
xiorðan úr Skagafirði?
Jeg held nú það. Við komum
margir, gangandi báðar leiðir.
Við vorum tveir samferða norð-
ur um Jónsmessuna, " viku á
leiðinni, sváfum úti á daginn,
en gengum á nóttunni. Jafnvit-
lausir báðir. — Oðum árnar,
aema Blöndu. Fengum ferju í
Finnstungu. Komum heim á
bæi á kvöldin og fengum mjólk
að drekka, en höfðum nesti
með okkur, ef nesti skyldi
kalla.
Hvað fekkstu upp úr vertíð-
inni?
Jeg hafði 35 krónur upp úr
hverri vertíð og þótti gott.
Ekki ráðinn upp á hlut?
Nei, úpp á fast kaup. — Um
sumarið var jeg svo í kaupa-
vinnu hjá Jóni bónda á Hjalta-
stöðum, sem oft var kallaður
Veðramóts-Jón. Fekk 100 kr.
þar. Hafði 170 krónur til þess
að leggja með mjer á Möðru-
völlum. Þetta var byrjunin að
gæfu minni og gengi.
Hvað varð til þess, að þú fórst
að Möðruvöllum?
Jeg var lengi búinn að hugsa
mjer það. En hafði ekki efni á
því fyrr. Vann hjá móður minni
sem var orðin ekkja í annað
sinn. Hún bjó að Skúfi í Norð-
urárdal.
Var það ekki jörðin, sem Val-
týr Guðmundsson átti, og seld
var, til þess að hann gæti kost-
að sig til undirbúningsnáms
undir skóla?
Jú, einmitt. Jeg man vel eftir
honum, er hann var lausamað-
ur eða í vinnumensku upp í
Hallárdal. Hann var alltaf ákaf
lega fátæklega búinn. Það var
mikið hvað hann komst áfram.
Ekki var því spáð á þeim árum
að hann ætti eftir að verða há-
Samtal við Sigurð Björnsson áttræðan
skólakennari. Hann var ekki
mikið gefinn fyrir erfiðisvinnu.
Allur í bókunum.
Hvert fórst þú frá Möðruvöll
um? *
Vestur í Skagafjörð. Var þar
fyrst á vegum bróður míns, sr.
Árna prófasts. Hann bjó að
Fagranesi, uns kirkja var bygð
á Sauðárkróki 1893. Fyrstu 3
veturna, var jeg farkennari í
Skarðs- og Skefilsstaðahreppi.
Síðan kennari við barnaskólann
á Sauðárkróki í 2 vetur.
Og á sumrin?
Þá stundaði jeg heyskap og
sjóróðra, og hvað sem fyrir
kom. Var t. d. 3 vertíðir í Drang
ey.
Fór ekki illa um ykkur ver-
menn þar?
Maður var ekkert að hugsa
um það.Við gerðum okkur grjót
byrgi úr mölinni suðaustur und
ir bjarginu. Þau voru hlaðin úr
fjörugrjóti. Sumstaðar hægt að
stinga han^leggjunum út um
veggina. Og' segl yfir.
Hve há?
Maður gat staðið hálfboginn
undir seglinu. En þar var lítið
staðið. Við lágum út af þeg-
ar við mötuðumst, og drukkum
kaffi á eftir. Það var gaman alt
saman.
Stunduðuð þið veiði í bjarg-
inu samtímis róðrunum?
Uss nei. Veiddum bará fugl-
inn á fleka í hrosshárssnörur.
Vertíðin stóð yfir frá kross-
messu og þetta 4—5 vikur. —■
Þarna voru um 40 bátar.
Hrundi ekki stundum úr
bjarginu yfir ykkur?
Ekki til skaða þau vor, sem
jeg var þarna. En jeg man að
frá því var sagt, að menn hefðu
fengið þar steina í höfuðið, og
steindrepist. Því hæðin er svo
mikil. Jeg var á Sauðárkróki til
ársins 1898, síðustu árin hjá
Stefáni Jónssyni faktor við
Gránufjelagsverslunina. — En
fór svo til Húsavíkur.
Hvað kom til að þú fórst
þangað?
Ætli það hafi ekki verið til
þess að vera sem næst Laxa-
mýri.
Nú. Þú giftist ekki meðan þú
varst á Sauðárkróki?
Nei. Konan mín heitin var
einn vetrartíma hjá Systur sinni
og mági sr. Árna á Sauðárkróki
og þar hittumst við fyrst Snjó-
laug mín og jeg. En við giftum
okkur vorið 1899. Þá var jeg
verslunarmaður við verslun
Örum & Wulfs á Húsavík.
Það hefir verið mikið og
skemtilegt heimili á Laxamýri
í þá daga.
Það mátti segja. Myndar- og
höfðingsskapur á öllu og margt
af skemtilegu fólki.
Jóhann hefir þá verið farinn
að heiman?
Já. En jeg kyntist honum á
Sauðárkróki, því hann lærði
undir skóla hjá Árna bróður
mínum. Hann var þá 15 ára.
Hann var fjörugur unglingur,
sítalandi. Sögurnar, sem hann
sagði manni voru svo skemti-
legar og skáldlegar. — Maður
þreyttist aldrei á að heyra hann
tala um allt milli himins og
Sigurður Björnsson .
jarðar. Hann var ljettur í lund
þessi árin og allra mesti náms-
hestur. Hann var yngstur Laxa-
mýrarsystkinanna, en Snjólaug
mín næstyngst.
Svo er það árið 1901 sem
við hjónin flytjum frá Húsa-
vík hingað til Reykjavíkur. Þá
keypti jeg húsið Laugaveg 27 og
byrja hjer verslun. Einar Bene-
diktsson var milligöngumaður
við þau kaup. Sigurjón á Laxa-
mýri tengdafaðir minn hafði vís
að mjer á Einar mjer til ráð-
leggingar. Þeir þektust að norð
an. Húsið kostaði 10 þúsundv
Jeg vissi ekki betur en Einar
fengi umboðslaun hjá seljanda.
En hann vildi líka fá umboðs-
laun hjá mjer. Jeg ljet það gott
heita. Átti 1000 krónur upp í
húsverðið.
Og nú skyldi byrja verslun.
En rekstursfje átti jeg ekki
neitt. Jón Magnússon var þá
umboðsmaður Vídalíns kaup-
manns. Jeg fór til Jóns. Hann
útvegaði mjer 500 króna vöru-
lán hjá Vídalín.
Hvernig gekk svo verslunin?
Vel. Maður fekk talsvert af
vörum fyrir 500 krónur í þá
daga. Eftir 6 mánuði kom svo
Jón, og sagði að nú vildi Vída-
lín fá sínar' 500 krónur. — Og
hann fekk þær.
Eftir 2 ár seldi jeg svo húsið
fyrir 11 þúsund. Þá þóttist jeg
vera orðinn stórríkur, með
sama sem 2000 krónur í hönd-
unum.
Og alt blessaðist vel?
Já. Það mátti segja. ^að hef-
ir yfirleitt alt blessast vel fyrir
mjer, sem jeg hefi fengist við.
Þó ekkert eins og kvonfangið.
Hún Snjólaug mín var hin prýði
legasta kona í alla staði.
Árlð 1906 bygði jeg svo Grett
isgötu 38. Þar bjuggum við ý
24 ár. Það voru blómaár æfinn-
ar. Þar ólum við upp okkar 6
börn, en tvö mistum við, hið
elsta og hið yngsta. Það voru
drengir.
Og 16 ár var jeg hjer við
verslun. Þangað til jeg fór í
þjónustu bæjarins. Það var á
stríðsárunum fyrri, í janúar
1916. Fyrsta verk mitt í þjón-
ustu bæjarins, var að útbýta
kolum. Þa var hjer eldsneytis-
skortur, og bærinn tók til sín
þær kolabirgðir er hjer voru,
og skifti þeim á milli fólks.
í apríl sama ár byrjaði alls-.
herjar skömtun á matvörum, og
eldsneyti. • Var jeg fenginn til
þess að vera framkvæmdastjóri
fyrir þeirri skömtun.
Á Alþingi 1917 voru sett lög
um bjargráðanefndir í öllum
kaupstöðum og sveitum.— Var
jeg framkvæmdastjóri fyrir
nefndina hjer. Þar kom margt
til greina, urðu mikil viðskifti.
Bærinn keypti mikla matvöru,
rúgmjól og hveiti, og margt
annað, og hafði stór vöru-
geymsluhús hjer við höfnina.
Var matvaran skömtuð eftir
vissum reglum.
Lengi vel fengust ekki hrís-
grjón, En loksins náði kaupmað
ur einn í 1000 sekki. Það þótti
almennipgi óálitleg vara. Grjón
in voru mjög misstór og blökk
að lit. Voru kölluð „mulin jap-
önsk“ grjón. Sekkurinn kostaði
100 krónur. — Jeg þóttist
góður, þegar jeg gat selt Þór-
halli Daníelssyni 5 síðustu pok-
ana. Það var seint á árinu 1919.
I eldsneytisvandræðunum
fengum við Tjörnneskol til út-
hlutunar. Og brennsluspritt.
Kolin þóttu vond og voru vond.
Fólki líkaði þau ekki. Og það
var ekki von. En aftur á móti
var áköf aðsókn í brennslu-
spíritusinn. Þetta var á bann-
árunum. Jeg var stundum al-
veg ráðalaus með þá, sem á-
kafastir voru í cogesinn. Fór
til Klemensar Jónssonar. Hann
var formaður bjargráðanefnd-
arinnar, spurði hann, hvað jeg
ætti að gera við þá sem aldrei
ljetu mig í friði fyrir því að
þeir vildu fá seðla út á coges.
Annað hvort er maður í bjarg-
ráðanefnd eða maður er það
ekki, sagði hann, og það e'r vit
að mál, að sumir merin geta
ekki án þessa verið. Þjer látið
þá hafa það sem þeir þurfa,
svo þjer hafið frið.
Svo var það mórinn. Hann
var tekinn upp árl. 1916-1918.
Og seldur fyrir 100 krónuj;
tonnið. Hann var ekki góður.
— Blautur?
— Allavega ekki góður. En
hann seldist á endanum. Og
skuldlaust fór bærinn út 'úr
öllu saman. En sá síðasti gekk
ekki út fyr en í febrúar 1920.
— Svo varðst þú brunamálai
stjóri í bænum?
— Fyrsta apríl árið 1920, þeg
ar alt stríðsástand var hjer úti
í það sinn. Hafði það sem auka
starf til ársins 1924, en síðan
aðalstarf, fram til ársins 1939,
að það var lagt niður. Síðan
hefi jeg verið starfsmaður hjá
Sjóvátryggingarfjelaginu.
— Jeg hefi alveg gleymt að
spyrja þig að því, hvar þú erti
fæddur.
— Það skiftir engu máli. En
jeg er fæddur að Tjörn í Nesj-
um í Vindhælishreppi í Húna-
vatnssýslu. Þeir voru bræður
faðir minn og Árni bóndi í
Höfnum, en móðir mín, Elín
Jónsdóttir var ættuð frá Eyr-
arbakka.
Síðan kvaddi jeg þenna átt-
ræða, skrafhreifa og glaðværá
mann, með þeim ásetningi, að
heimsækja hamyaftur, og heyra
meira frá því sem á daga han3
hefir drifið. En Snjólaug dótt-
ir hans bað mig að minnasíi
þess hve ljettur hann hefir ver
ið í lund alla daga, og hve alfi
hefir gengið vel fyrir honum,
vegna þess að hann hefur á-
valt verið í góðu skapi, og horft
björtum augum á tilveruna.
En hún sagði ekkert frá því,
hvern þátt börn hans og tengda
börn hafa lagt til gleði hans..
V. St. ’
Fluglysið
Framh. af bls. 1
En Magnús Halldórsson og eins
frú Guðrún Árnadóttir höfðu
náð taki á flugvjelinni, nálægt
dyrunum og hjeldu sjer þar.
Er blaðið átti tal við Eið Sig
urðsson í gærkvöldi til þess að
spyrja hann um nánari atvik
að slysinu, skýrði hann m.a.
svo frá að greiðlega hefði geng
ið fyrir þeim tveim, sem í bátn
um voru að bjarga þeim, sem
komist höfðu út úr vjelinni. —
Gerði hann ráð fyrir að liðið
hefðu um 15—20 mínútur frá
því að flugvjelin hrapaði þang
að til að þeir höfðu náð fólk-
inu í bátinn. En að því búnu
taldi hann að ekkert viðlit
hefði verið að bjarga þeim,
sem inni í flugvjelinni voru.
Því að flugvjelin var þá fyrir
löngu full af sjó og sennilega
að farþegarnir hafi aldrei los-
að sig úr sætisböndunum, sem
spent voru um þá er flugvjelin
skyldi hefja sig til flugs.
• — - TT
Hvernig komust þeir út?
Ekki er hægt að gera sjer
grein fyrir því hvernig þeir
komust út úr vjelinni, sem
björguðust. Eiður sagði blað-
inu, að Benedikt Gíslason hefðl
sagt sjeir, að hann hefði orðið
þess var að flugvjelin fór að
hallast ískyggilega mikið, þá
sagt sjer, að er hann hefði orðið
losað ólina, sem hann var bund
inn með í sæti sitt. En hann
hafði enga hugmynd um hvern
ig hann komst út úr flugvjel-
inni.
Er Eiður og Aðalsteinn voru
komnir með fólkið í land hlupu
aðrir menn út í bátinn til þesg
að róa út að flugvjelarflakinu
og freista að ná þeim, sem þar
voru ^ftir. En þeir voru ekkl
komnir nema skamt frá landl
er þeir sáu að flugvjelarílakið
sökk.
Óvíst var talið er í land kom
hvort María heitin væri lífs
eða liðin. Hóf hjeraðslæknii;
þegar lífgunartilraunir, en þær
báru ekki árangur. Guðrún
Ámadóttir, kona hjeraðslækn-
isins var handleggsbrotin. En
flugmaður, talsvert særður á
höfði. Benedikt ^ar ósár. •—•
Magnús Ketilsson var lítils
háttar meiddur.
Skýrði læknirinn blaðinu svQ
frá í gærkvöldi, að þeim, sem
meiddust liði bærilega.